Ünite 3: Hava Kargo Taşıyıcılarının Sınıflandırılması ve Örnek Olaylar

Giriş

Dünya’da farklı büyüklüklerde, yüzlerce kargo taşımacılığı yapan hava yolu işletmesi binlerce uçak ile hizmet vermektedir. Bu hava kargo işletmeleri çeşitli şekilde sınıflandırılabilir. Değişen tüketici ihtiyaçları ile birlikte, işletmelerde bu ihtiyaçlara doğru bir şekilde cevap verebilmek için birbiriyle yoğun bir rekabet hâlindedirler. Özellikle yoğun rekabetin yaşandığı hava taşımacılığı sektöründe, kargo taşımacılığı da bundan payını almaktadır.

Hava Kargo Taşıyıcılarının Sınıflandırılması

Hava kargo taşıyıcılarını sınıflandırmadan önce tanımının yeniden ifade edilmesi önemlidir. Hava kargo taşımacılığı yapılıyor denilebilmesi için:

• Malların (posta ve bagaj hariç) paketlenmesi,
• etiketlenmesi,
• evraklarının uygun bir şekilde hazırlanması ve
• bir hava aracı ile sevk edilmesi gerekmektedir.

Hava kargo taşıyıcılarının sınıflandırılması şu şekilde yapılabilir:

• Kombine taşımacılık yapan hava kargo işletmeleri,
• Sadece kargo taşımacılığı yapan hava kargo işletmeleri,
• Kapıdan kapıya taşımacılık yapan hava kargo işletmeleri,
• Aracı hava kargo acenteleri

Kombine Taşımacılık Yapan Hava Kargo İşletmeleri

Hava kargo taşımacılığı sektöründe açık bir şekilde en önemli grubu, hem yolcu hem de kargo taşımacılığı yapan tarifeli hava yolu işletmeleri oluşturmaktadır. Söz konusu bu işletmelere kombine taşıyıcılar adı da verilmektedir. Kombine taşımacılık yapan hava kargo işletmeleri üç çeşit hizmet sunmaktadırlar. Yolcu ve kargoyu bir arada taşıyabildikleri gibi, yalnızca yolcuyu ya da yolcunun talebinin az olduğu zamanlarda da yalnızca kargo taşımacılığını gerçekleştirmektedirler. Kombine taşımacılık yapan hava yolu işletmeleri, hava yolundan hava yoluna değişmekle beraber ortalama olarak gelirlerinin %10-15’ini kargo operasyonlarından elde etmektedirler.

IATA 2014 verilerine bakıldığında dünyadaki en büyük kargo taşıyıcılarının yedisini kombine taşımacılık yapan hava kargo işletmelerinin oluşturduğu görülmektedir. kombine taşımacılık yapan hava kargo işletmelerinin en büyükleri Asyalı taşıyıcılardır. Emirates’in orta doğuda bulunan hava kargo işletmeleri arasında en büyüğü olmasına rağmen son yıllarda pazardaki payını arttıran Qatar Airways üst sıralara yükselmeye başlamıştır.

Sadece Kargo Taşımacılığı Yapan Hava Kargo İşletmeleri

Sadece kargo taşıyan hava kargo işletmeleri, filolarında bulunan kargo uçakları ile tarifeli ve tarifesiz taşımacılık hizmeti veren hava yolu işletmeleridir. Bu işletmeler çok çeşitli kargo hizmeti sunmaktadır. Kombine taşımacılık yapan Lufthansa, Türk Hava Yolları, Cathay Pasific ve Singapur Hava yolları gibi Hava yolları sebebiyle, kombine taşımacılık yapan hava kargo işletmeleri ile sadece kargo taşıyan hava kargo işletmeleri arasındaki ayrım ve farklılıklar gittikçe bulanıklaşmaktadır. Çünkü bu hava yolu işletmeleri kargo operasyonlarını kendine ait filosu, pilotları ve personeli bulunan ayrı bir marka çatısı altında toplayarak gerçekleştirmektedir. Örneğin, Emirates kargo operasyonlarını Emirates SkyCargo adlı ayrı bir şirket adı altında gerçekleştirmektedir.

Kapıdan Kapıya Taşımacılık Hizmeti Veren Hava Kargo İşletmeleri

Kapıdan kapıya taşımacılık hizmeti veren (Bütünleşik) hava kargo işletmeleri kapıdan- kapıya kargo taşıma faaliyetini başka programlı uçuş gerçekleştiren firmalarla değil, kendi imkânlarıyla (uçak, gemi, kamyon, vb.,) gerçekleştiren işletmelerdir. Kombine ve sadece kargo taşıyan işletmeleri neredeyse her türlü ürünü taşıma hizmeti verirken, bütünleşik hava kargo işletmeleri belgelerin hazırlanması ve 31.50 kg ağırlığa kadarki yüklerin taşınması için daha kısa ve zamanlı prosedürler uygular.

Aracı Hava Kargo Acenteleri (Freight Forwerder)

Yolcu taşımacılığındaki seyahat acentelerinin ve tur operatörlerinin hava kargo taşımacılığındaki örnekleri aracı hava kargo acenteleridir. Bu şirketler hava kargo şirketi ile gönderici arasındaki bağlantıyı sağlayan şirketlerdir. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü mevzuat kapsamında hava kargo taşımacılığı alanında hizmet vermek isteyen toplamda 151 adet aracı hava kargo işletmelerine havalimanı bazında yetkilendirilmiştir.

Örnek Olaylar

Emirates

1985 yılında kiraladığı B737 ve A300 ile faaliyetlere başlayan işletme, günümüzde dünyanın en büyük geniş gövdeli filosuna sahiptir. Yaklaşık 150 B777 ve 60 A380 olmak üzere toplamda 230’dan uçakla faaliyetlerini sürdürmektedir. 160 milletten 84 binden fazla çalışanı olan işletme gelirlerinin yaklaşık %15’ini kargodan elde etmektedir.

Cargolux

Avrupa’nın en büyük B747-400F ve B747-8F filosuna sahip olan Lüksemburg merkezli işletme 1970 yılında kurulmuştur. Modern tır filosu ile birlikte 90’a yakın noktaya hizmet vermektedir. 50 ülkede, 85’den fazla ofisi vardır. Sahiplik yapısı Luxair %35,1, HNCA %35, BCEE %10,51, SNCI %10,67 ve Lüksemburg Devletinin %8.32 payı vardır.

FedEx

1971’de kurulan işletmenin merkezi ABD’deki Memphis’tir. Ana uçuş merkezinden başka, dünyanın çeşitli kıtalarında paketleri toplayıp, dağıtmak için 10’dan fazla uçuş merkezleri vardır.

220’den fazla ülkede 340 binden fazla çalışanı ile güvenli, etik, yüksek standartlarda hizmet vermektedir. İşletme alt şirketlerden oluşmuştur. FedEx Express günde 3.6 milyondan fazla gönderiyi işleme kapasitesine sahiptir. 100.000’den fazla motorlu araç sayısına sahip olan işletme, 2015’te yaklaşık 47.5 milyar dolar gelir elde etmiştir.

Dünyanın en büyük paket teslimatçısı hâline gelen FedEx’in gelişimi şöyledir: Yale Üniversitesinde bir lisans öğrencisi olan Fred Smith 1965 yılında hazırladığı bitirme ödevinde, medikal, bilgisayar parçaları ve elektronik parçaların acil, zamana duyarlı gönderimlerini sağlayabilecek bir sistemi anlatmıştır. Bu tarih aslında şirketin temelinin atıldığı tarih olarak ta değerlendirilebilir.

Fred Smith ailesinden kalan miras ve bankadan çektiği kredi ile uçaklar satın alarak işe girmiş ve 1971 yılı eylül ayında açtıkları VA pilot eğitim okulu ile sektördeki yerlerini sağlamlaştırmaya başlamıştır. 1973 ´de Memphis (Tennessee) ´e taşınmış ve Littler Rock Airmotive firması satın alınmıştır. Mart ayında ilk akşam paketlemesinin yapıldığı ve on şehri içeren bir sistem testini başarı ile tamamlamışlar ve taşımacılık anlamında bir başlangıç olmuştur. Sonrasında da küçük paket taşımacılığının resmi başlangıcını 185 paket ve 25 farklı şehir arasında hizmet vererek yapmışlardır.

1974 yılının Mart ayında yatırımcılar ve alacaklılar yönetimi ve kontrolü sağlayacak yeni bir icra kurulu başkanı atama kararı alırlar. Sonrasında yapılan dış finansman çalışmaları ve hesaplamalarının ardından Fred ve ailesinin payının % 19 oranına düşmesine karar verirler.

1975 yılının Mart ayında televizyondan yapılan reklam yayınları şirketin pozitif tanıtımı açısından önemli olmuştur.

1977 yılında yeni televizyon sloganıyla ekranlara gelmeye başlamış. Bu slogan; “Kesinlikle, bir gecede hizmet” (İngilizcesi; “absolutely, positively overnight service”).

1978 yılının başında ilk Boeing 727 uçağı Memphis’e ulaşır. Bu yıl içinde Memphis ulaşım ve taşımacılık için önemli merkez olacak ve hatta mart ayında Memphis Superhub projesi başlatılacaktır.

1980 yılında uluslararası servis hizmetinin başlaması için planlamalar yapılmış ve hizmet verilmeye başlanmıştır.

1983 yılına gelindiğinde, XFederal Express birleşme veya satın alma olmadan başlangıçtan 10 yıl içinde 1 milyar $ gelire ulaşan ilk ABD şirketi olmuştur.

1994 yılında Federal Express, resmi olarak hızlı, güvenilir hizmet verebilmek için dünya çapında standart olarak kullanacağı “FedEx” ismini kullanmaya başlamışlardır. 1989 ´da Federal Express Flying Tiger Line, 1998 ´de Caliber System, Inc, Roberts Express, Viking Freight ve Caliber Logistics şirketlerini satın almıştır.

FedEx’in 2014 yılında filosunda yer alan ve havada kalma süresini tamamlayan bir Boeing 727-200F model uçağını, Anadolu Üniversitesinin Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesine bağışladı. Bundan sonraki dönemde eğitim amacıyla yerde hizmet verecek olan kargo uçağı, FedEx temsilcileri tarafından Eskişehir Anadolu Havalimanında gerçekleştirilen törenle yetkililere teslim edildi.

Örnek Olay Değerlendirmesi

Dünyanın en büyük kombine taşımacılık yapan hava yolu işletmesi olan Emirates’e baktığımız zaman, şirketin otuz yıl önce kurulmasına rağmen geldiği konumun takdir uyandırdığı görülmektedir. Daha önce havacılık deneyimi sınırlı olan küçük bir Körfez Emirliği’nin dünyanın en fazla kargo taşıyan kombi hava yolu işletmesi hâline gelmesi çok önemlidir.

Piyasa şartlarını iyi okuyan, piyasadaki boşlukları gören ve ona uygun hareket eden işletmeler başarılarını sürdürmektedir. Emirates, Asya ve Avrupa arasındaki pazarı kendi uçuş merkezi üzerinden toplayıp dağıtarak başarılı olmuştur.

Sadece kargo taşımacılığı yapan Dünyanın ve Avrupa’nın en büyük işletmesi olan Cargolux’un merkezi Avrupa’nın en küçük ülkelerinden birisi olan Luxemburg’dadır. 24 geniş gövdeli B747 uçağı ile günde ortalama 15 saat faaliyette bulunan işletme 2015 yılını kendi sınıfında en büyük olarak kapatmıştır.

Kapıdan kapıya taşımacılıkta dünya lideri olan; her tipten 650’ye yakın uçağı, onbinlerce kara aracı ve yüzbinlerce çalışanı olan FedEx Corporation pek çok işletmenin birleşmesiyle oluşmuş bir şirkettir. Dünyanın 220’den fazla noktasına en kısa sürede kargonun kapıdan kapıya ulaşımı başarıyla sağlamaktadır.

Birbirlerinden farklı özelliklerde, büyüklüklerde olan bu işletmeler, kendi sınıflarında dünyanın en büyükleridirler.