Ünite 4: Hava Kargo Pazarının Gelişimini Etkileyen Faktörler

Giriş

Hava kargo pazarı; ilk taşımacılığın başladığı 1900’lü yıllardan günümüze kadar dünya nüfusu ve ticaretin artması, dünyanın zenginleşmesi, küreselleşmenin yaygınlaşması, uçak teknolojilerindeki gelişmeler, açık semalar anlaşmaları gibi olumlu faktörler nedeniyle gelişimini devam ettirmiştir. Zaman zaman terörist faaliyetler, savaşlar, ekonomik krizler, havaalanı kapasitesinde yaşanan yetersizlikler, ticari kotalar, yakıt fiyatlarındaki dalgalanmalar gibi faktörler hava kargo gelişimini sınırlandırsalar da ilerleyen dönemlerde hava kargo taşımacılığı bu faktörlerin yarattıkları olumsuzlukları telafi etme becerisini göstermiştir. Hava kargo pazarı dönem dönem duraklamalarla birlikte son 15 yılda yaklaşık 2 kat büyümüştür.

Hava Kargo Pazarı Gelişimini Olumlu Etkileyen Faktörler

Hava kargo pazarının gelişmesine pozitif yönde katkı yapan faktörleri; (1) dünya nüfusu ve ticaretin artması, (2) dünyada harcanabilir gelirin artması, (3) küreselleşme olgusu, (4) uçak teknolojilerindeki gelişmeler, (5) yeni teknolojilerin verimliliği arttırması, (6) havacılıkla ilgili sınırlamaların kalkması (liberalleşme), (7) açık semalar anlaşması ve (8) e-kargo uygulamaları olarak sıralayabiliriz.

Dünya Nüfusu ve Ticaretin Artması

Son 30 yılda, dünya nüfusundaki yıllık artış oranı %2’den %1,5’a gerilemiştir. Uzmanlar bu düşüşün önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini öngörmektedir. Ancak, dünya nüfusunun rakamsal artışı hızlanarak sürmektedir. Artan nüfus artan ihtiyaçlar demektir. Bu ihtiyaçlar da en hızlı, güvenli ve emniyetli olarak hava kargo taşımacılığı ile taşınmaktadır.

Hava kargo taşımacılığı, perakende, bankacılık sektörleri gibi ticaretle yakından ilgilidir. Hava kargo taşımacılığının maliyetli bir taşımacılık modu olduğu düşünülürse ticaretteki gelişmelerle hava kargo taşımacılığı arasındaki bağ daha da güçlendirilebilinir.

Dünyanın Zenginleşmesi

Ülkede üretilen malların hava yoluyla ihraç edilmesi ülkenin döviz gelirlerini arttırır, başka bir deyişle GSMH’de artış olur. Ayrıca, ekonomik büyüme de hava kargo pazarının büyümesini tetikleyebilir. Ülkede yaşanan ekonomik büyüme tüketicilerin daha fazla ithal mal almasını sağlayarak ithalatın artmasını sağlar. Bu durum uluslararası ticaret hacminin ve hava kargo sevkiyatının artmasına neden olmaktadır. Bu nedenle ekonomik büyümenin anlaşılması hava kargo büyümesi ve ekonomik büyüme arasındaki bağın anlaşılmasına bağlıdır.

Küreselleşme Olgusu

Küreselleşme; dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insan, toplum ve devletler arasındaki iletişim ve etkileşim derecesinin giderek artması olarak tanımlanabilir. Hava kargo taşımacılığı, küresel ekonominin durumuyla yakından ilişkili dinamik bir sektördür. Dünya çapındaki ekonomik büyüme; ekonomilerin bütünleşmelerinin, ekonomik reformların ve serbest ticaret anlaşmalarının bir sonucudur. 1990’lı yıllarda uluslararası ticaretin doğası önemli ölçüde değişmiş, bir zamanlar yalnızca ulusal çıkarları için çabalayan ülkeler, büyük ticari bloklara katılmaya başlamıştır.

Uçak Teknolojilerindeki Gelişmeler

Yeni üretilen yolcu uçakları hava kargo pazarının gelişimini olumlu yönde etkilemektedir. Günümüzde tüm hava kargonun yarısından fazlası yolcu uçaklarında taşınmaktadır.

Yeni Teknolojilerin Verimliliği Arttırması

Sektörler verimliliğin arttırılması ve maliyetlerin azaltılması veya kontrol altında tutulması sonucunda daha hızlı büyüyebilirler. Artan verimlilikten sağlanan kazançların bir kısmı, gelecekte daha iyi bir rekabet konumu kazanabilmek için jet motorların gelişiminde kullanılabilir.

Havacılıkla İlgili Sınırlamaların Kalkması

Hava yolu taşımacılığı 1980’li yılların başlarına kadar dünyada çok sıkı bir şekilde düzenlenmiş ve pazardaki rekabet dinamikleri kontrol altında tutulmuştur. Ancak 1990’lı yıllarda serbestleşme ve liberalleşme eğilimlerinin dünyada hızlandığı gözlemlenmektedir.

Açık Semalar Anlaşması

ABD ve Avrupa Birliği (AB) arasında 2007 yılında imzalanan “Açık Semalar’’ (Open Skies) anlaşması, Atlantik arasındaki hava seyahat ve ticaret potansiyelini ciddi olarak arttırmıştır. AB ve ABD dünyadaki en büyük hava taşımacılığı pazarlarındandır. İkisi birlikte küresel yolcu trafiğinin yarısından fazlasına sahiptirler ve dünyadaki hava kargo uçaklarının %71.7’si bu ikisine aittir.

e-Kargo Uygulamaları

e-Kargo, küresel hava kargo taşımacılığının en önemli ve güncel konularından birisidir. IATA’nın nihai amacı yakın bir gelecekte hava kargo yönetim süreçlerini tamamen kâğıtsız ortama geçirmektir. Bir hava kargo operasyonu 30 farklı işlemden oluşmaktadır. Bu durum süreci yavaşlatmakta ve kaynak israfına sebep olmaktadır. Hava kargo sürecinde kullanılan toplam kâğıt miktarı, yıllık bazda 80 tane B747-F uçağını doldurabilir. e-Kargo sürecinin yaygınlaşmasıyla birlikte, yük başına kâğıt işlemlerinde 30 dolar azalma sağlanacaktır.

Hava Kargo Pazarının Gelişimini Olumsuz Etkileyen Faktörler

Hava kargo pazarının gelişimini olumsuz etkileyen faktörleri; (1) havaalanı kapasitesi problemleri, (2) yoğun ve yok edici rekabet, (3) ekonomik krizler, (4) terörist faaliyetler ve bölgesel savaşlar, (5) yakıt fiyatlarındaki dalgalanmalar, (6) gümrük problemleri ve yolsuzluklar, (7) Avrupa’daki çevresel düzenlemeler ve (8) ticari kotalar olarak sıralayabiliriz.

Havaalanı Kapasitesi Problemleri

Hava ulaşımının gelişimini engelleyen faktörlerin başında havaalanı kapasitesinin arttırılamaması gelmektedir. Havaalanlarının kapasitesini arttırmak için birkaç tane strateji mevcuttur. Bunlar; mevcut havaalanlarının kapasitesini arttırmak; şehrin merkezine yakın ikincil havaalanlarından daha fazla yararlanmak; yeni bir havaalanı inşa etmek ve havaalanı operasyonlarının etkinliğini artırmaktır.

Yoğun ve Yok Edici Rekabet

E-ticaretin artması, yüksek fiyatlı ve hafif olan elektronik ürünlerin oranının küresel ticarette artması, hava kargo fiyatlarının düşüş eğiliminde olması gibi faktörler hava kargonun büyümesine neden olmaktadır. Bu büyüyen pastadan en büyük payı alanlar uçaklarında kargo taşıyan hava yolları ve uçaklarında sadece kargo taşıyan taşıyıcılardır.

Hava kargo pazar pastasının gelecekte de hızla büyüyeceği öngörülmektedir. Uçaklarında yolcu ile birlikte kargo taşıyan hava yolları ile uçaklarında yalnızca kargo taşımaya odaklanmış olan hava yolları bu büyüyen pastadan daha fazla pay alabilmek için daha fazla rekabet içine gireceklerdir. Bu yoğun rekabet, pastadan pay almak isteyen tüm hava yollarını birim gelirlerinin düşmesine neden olarak olumsuz etkileyebilir.

Ekonomik Krizler

Uluslararası ticaretteki azalmalar ulaşım sektöründeki operasyonları direkt olarak etkilemektedir. Finansal kriz dönemlerinde yolcu ve yük talebi azalmaktadır. Yük ve yolcu hacmindeki azalmalar havacılık işletmeleri faaliyetlerini ve gelirlerini azaltmaktadır.

Terörist Faaliyetler ve Bölgesel Savaşlar

11 Eylül 2001 saldırıları nedeniyle ABD’de artırılan güvenlik önlemleri nedeniyle kargo gönderimlerinde şirketler gelirlerinin ortalama %2’sini güvenlik masraflarına ödemeye başlamıştır. Kargo sektörü saldırılardan sonra yavaşlamış, daha fazla formalite uygulanmaya başlanmış ve bu da yatırım ve ticareti doğrudan etkilemiştir.

Yakıt Fiyatındaki Dalgalanmalar

Yakıt fiyatları 2000’li yılların başlarına kadar nispeten durağanken 2000’li yıllardan itibaren önemli ölçüde artış göstermiştir. Örneğin, 2000’li yıllardan beri artış trendinde olan jet yakıt fiyatları özellikle kısa mesafeli taşınan kargonun diğer taşımacılık modlarına (karayolu, denizyolu, demiryolu gibi) kaymasına neden olmaktadır. Yakıt fiyatlarındaki dalgalanma hava yollarının kâr elde etmesini zorlaştırmaktadır. Hava yolu yolcuları, artan yakıt fiyatları nedeniyle daha fazla bilet ücreti ödemek zorunda kalmakta ve ekonomik olarak daha uygun taşımacılık modlarına yöneltmekte veya zorunlu olmadıkça seyahatlere çıkmamaktadırlar. Sonuç olarak, artan yakıt fiyatları tüm ekonomiyi olumsuz yönde etkilemektedir.

Gümrük Problemleri ve Yolsuzluklar

Gümrük, zamana duyarlı olan küresel tedarik zincirini destekleyici rol oynayabileceği gibi onu zedeleyen bir konumda da olabilmektedir. Tahminlere göre ortalama malların geçiş süresinin %20’si ve maliyetin %25’i gümrük muayenesi sırasında gerçekleşmektedir. Gümrüğün temel amaçları ticaret politikasını uygulamak, kaçakçılığı engellemek ve vergi almak olsa da objektif ve şeffaf olmayan uygulamalar, taşınan kargonun gecikmesine neden olmakta ve lojistiğin ve ülkenin gelişimini engellemektedir.

Avrupa’daki Çevresel Düzenlemeler

Havacılık; bölgesel ve küresel ölçekte karbon dioksit, azot oksit, su buharı ve diğer kirletici emisyonlarla iklim değişikliğine neden olmaktadır. Bilim adamlarına göre 2005 yılında, küresel havacılığın insan kaynaklı küresel ısınma artışına etkisi %5 dolaylarındaydı. Karbon dioksit emisyonu, küresel ısınmada havacılığın etkisinin yarısını oluşturmaktadır. Başka bir deyişle, havacılık, toplam etkinin %2-3’ne neden olmaktadır. Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), yalnızca havacılıktan kaynaklanan karbon diokstit emisyonunu düzenlemektedir

Ticari Kotalar

Dış ticaret politikası, hükümetlerin ülke ticaretini sınırlandırmak veya özendirmek amacıyla yaptığı düzenlemelerden oluşmaktadır. Dış ticaret politikası, koruyucu dış ticaret politikası ve serbest dış ticaret politikası olmak üzere ikiye ayrılır. Günümüzde, koruyucu dış ticaret politikaları daha çok önemsenmektedir.

Gümrük tarifeleri, malların ülke sınırlarından geçişi sırasında alınan vergilerdir. Gümrük tarifelerinin dışında döviz çıkışına neden olan işlemleri sınırlamak için hükümetin tek taraflı kararıyla konulan müdahale önlemlerine tarife dışı araçlar denilmektedir. Bazıları aşağıdaki gibidir:

1. Miktar kısıtlamaları
2. Görünmez engeller
3. Gönüllü’ ihracat kısıtlamaları

Gümrük tarifeleri ve kotalar ülkeler arasındaki ticaret potansiyelini azaltarak hava kargo sektörünün gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Gümrük tarifeleri nedeniyle ülkeye giren mallar olması gerekenden çok daha pahalıya satılmakta, bu durum pazardaki talebi azaltmaktadır. Kotalar ise hava kargo sektörünü gümrük tarifelerine göre çok daha olumsuz etkilemektedir. Kotalar ithal malların ülkeye girişini tamamen engellemektedir. Bu durum kargo hava yollarının uçaklarında daha az miktarda kargo taşımalarına sebep olarak kârlılıklarını olumsuz yönde etkilemektedir.