Ünite 7: Hava Sahası Çeşitleri ve Görsel İşaretler

Hava Sahası Sınıflaması

ICAO, uçaklara sağlanan hizmetlere ve uçuş gerekliliklerine göre hava sahalarını 7 sınıfa ayırmıştır. Bunlar:

1. A sınıfı hava sahası: Bu hava sahasında yalnız IFR uçaklara hava trafik kontrol hizmeti verilir ve bütün uçaklar arasında ayırma sağlanır.
2. B sınıfı hava sahası: Bu hava sahasında hem IFR hem de VFR uçaklara hava trafik kontrol hizmeti verilir ve bütün uçaklar arasında ayırma sağlanır.
3. C sınıfı hava sahası: Bu hava sahasında IFR uçaklara ve IFR uçaklardan ayrılacak VFR uçaklara hava trafik kontrol hizmeti verilir. IFR uçaklar arasında ve IFR uçaklarla VFR uçaklar arasında ayırma sağlanır.
4. D sınıfı hava sahası: Bu hava sahasında IFR uçaklara hava trafik kontrol hizmeti verilir. IFR uçaklar arasında ayırma sağlanır ve IFR uçaklara VFR uçaklar hakkında trafik bilgisi ve talep gelirse sakındırma hizmeti verilir. VFR uçaklar arasında ayırma sağlanmaz.
5. E sınıfı hava sahası: Bu hava sahasında IFR uçaklara hava trafik kontrol hizmeti verilir. IFR uçaklar arasında ayırma sağlanır ve IFR uçaklara mümkün olduğunca VFR uçaklar hakkında trafik bilgisi verilir. VFR uçaklar arasında ayırma sağlanmaz.
6. F sınıfı hava sahası: Bu hava sahasında IFR uçaklara hava trafik tavsiye ve uçuş bilgi hizmeti verilir. IFR uçaklar arasında mümkün olduğunca ayırma sağlanır. VFR uçaklara uçuş bilgi hizmeti verilir ancak ayırma hizmeti verilmez.
7. G sınıfı hava sahası: Bu hava sahasında hem IFR uçaklara hem de VFR uçaklara uçuş bilgi hizmeti verilir. Uçaklar arasında ayırma sağlanmaz.

Uçuş Bilgi Bölgesi

FIR: Flight Information Region

İçerisinde uçuş bilgi hizmeti ve ikaz hizmeti verilen sınırları belirlenmiş ana hava sahasıdır. Uçuş bilgi bölgesi içinde hizmet veren hava trafik ünitesi genellikle saha kontrol merkezleridir.

Kontrollü Hava Sahası

Controlled Airspace

Yukarıda anlatılan hava sahası sınıflarından A, B, C, D ve E sınıfı hava sahasını içerir ve kontrollü uçuşlara hava trafik hizmeti sağlanan sınırları belirlenmiş bir sahadır.

Kontrollü hava sahaları kontrol sahası, kontrol bölgesi ve hava yolu olmak üzere üç kısımda incelenebilir.

Kontrol Sahası (CTA: Control Area)

Yeryüzünden belirli bir yükseklikten itibaren yukarıya doğru uzanan kontrollü bir hava sahasıdır. Bir kontrol sahasının alt limiti su veya yer seviyesinden en az 200 m. (700 feet) yükseklikte oluşturulur.

Kontrol sahası, terminal kontrol sahasını da (TMA: Terminal Control Area) kapsar. Yani terminal kontrol sahası, kontrol sahasının bir parçasıdır. Terminal kontrol sahası, bir ya da daha fazla sayıda hava meydanının çevresinde ve hava yollarının kesiştiği bölgede tesis edilen bir kontrol sahasıdır

Kontrol Bölgesi (CTR: Control Zone)

Yeryüzünden belli bir üst sınıra kadar uzanan kontrollü hava sahasıdır. Uçakların hava alanı üzerindeki ve civarındaki hareketlerinin kontrolü için oluşturulur.

Hava Yolu (AWY: Airway)

Koridor seklinde oluşturulmuş ve radyo seyrüsefer yardımcı cihazlarıyla donatılmış bir kontrol sahası veya bu sahanın bir parçasıdır. Bir hava yolu en az iki radyo seyrüsefer yardımcısı arasında oluşturulur.

Kontrollü hava yollarının yanı sıra tavsiyeli hava yolları da oluşturulabilir. Tavsiyeli hava yolu, kontrolsüz hava sahası içinde tavsiye edilen yoldur.

Kontrolsüz Hava Sahası

Uncontrolled Airspace

Yukarıda anlatılan hava sahası sınıflarından F ve G sınıfı hava sahasını içerir ve içerisinde uçan pilotlara hava trafik kontrol hizmeti sağlanmayan hava sahasıdır. Bu tür hava sahalarında hava trafik kontrol ünitelerinin trafik idare etme sorumluluğu yoktur. Pilotlar, uçuşlarından ve trafik güvenliğinden kendileri sorumludurlar.

Özel Kullanımlı Hava Sahası

Special Use Airspace

Özel kullanımlı hava sahaları, içinde uçak harekâtı çeşitli nedenlerle yasaklanmış veya geçici ya da sürekli olarak uçuşlar şartlara bağlanmış hava sahalarıdır.

Üç tip özel kullanımlı hava sahası vardır;

1. Tehlikeli saha
2. Tahditli saha
3. Yasak saha

Tehlikeli Saha (D: Dangerous Area)

Belirli zamanlarda, içinde uçuş için tehlikeli faaliyetin (askerî hava-hava, hava-yer ve top atışları gibi) var olduğu, boyutları belirli hava sahasıdır. Bu tür sahalarda uçuş yasaklanmamıştır. Bu sahalardan geçiş için sahayı kontrol eden ilgili hava trafik kontrol ünitesinden izin alınmalı ve geçiş dikkatli bir şekilde yapılmalıdır.

Tahditli Saha(R: Restricted Area)

Tahditli saha; bir ülkenin kara suları veya arazisi üzerinde bulunan, boyutları belirlenmiş ve içinde yapılan uçuşlara bazı koşullara göre tahdit konulmuş hava sahasıdır. Tahditli hava sahalarında sivil hava araçlarının uçuşları tamamen yasaklanmamıştır. Belirlenmiş bazı şartlara uyulduğunda bu hava sahalarında uçuş yapılabilir.

Yasak Saha (P: Prohibited Area)

Bir ülkenin kara suları veya arazisi üzerinde, içinde uçuş yapılması yasaklanmış olan boyutları belirlenmiş hava sahasıdır. Yasak sahalar, hangi şartlarda olursa olsun sivil uçakların uçuşlarına hiçbir zaman izin verilmeyen hava sahalarıdır.

Tehlike ve Aciliyet İşaretleri

Tehlike İşaretleri

Bu işaretler ciddi ve tehlikeli bir durumu ve de acil yardım isteğini ifade eder;

• Radyo telgraf veya herhangi bir işaret gönderme yöntemiyle gönderilen SOS (Mors kodunda ...--- ...),
• Radyo telefon (telsiz) ile gönderilen MAYDAY seklinde ifade edilen kelime,
• Veri hattı ile gönderilen MAYDAY seklinde ifade edilen kelime,
• Kısa aralıklarla birer birer ateşlenen ve kırmızı ışık veren fişek veya mermiler,
• Kırmızı ışık saçan paraşütlü işaret fişeği

Aciliyet İşaretleri

Bu işaretler kendisini iniş yapmaya zorlayan güçlüklerle karşılaştığını ifade eder:

• İniş ışıklarının devamlı şekilde yakılıp söndürülmesi,
• Seyrüsefer ışıklarının, normal olarak çakan seyrüsefer ışıklarından farklı bir biçimde devamlı olarak yakılıp söndürülmesi

Bu işaretler, bir uçağın başka bir geminin, uçağın veya diğer araçların ya da uçakta, görüş sahası içinde bulunan kişilerin emniyeti ile ilgili çok acele mesaj olduğu anlamına gelir;

• Radyo telgraf veya diğer herhangi bir işaret gönderme metoduyla gönderilen ve XXX (Mors kodunda -..- -..- -..-) grubundan oluşan işaret,
• Radyo telefon (telsiz) ile gönderilen PAN seklinde ifade edilen kelime,
• Veri hattı ile gönderilen PAN seklinde ifade edilen kelime.

Özel Kullanımlı Hava Sahalarındaki İzinsiz Uçakları Uyarmak için Kullanılan Görsel İşaretler

İzinsiz bir uçağa tehlikeli, tahditli ya da yasak bir hava sahasında uçtuğunu veya bu sahalara girmek üzere olduğunu belirtmek için gündüz ve gece, her patlayışında kırmızı ve yeşil ışık veya yıldızlar saçan fişek veya mermiler 10 saniye aralıklarla yerden atılır ve böylece uçağın telafi hareketlerini yapması sağlanır.

Meydan Trafiği için İşaretler

Işık ve Fişek İşaretleri

Telsiz haberleşmesinin kesilmesi durumunda kule ile uçak arasındaki haberleşmen in görsel olarak devam ettirilebilmesi için her meydan kontrol kulesinde bir aldiz lambası (ışık tabancası) (light gun) bulunur. Uçaklara yapması gereken hareketleri anlatabilmek için meydan kontrolörü tarafından aldiz lambası ile ışık sinyalleri gönderilir. Aldiz lambası yeşil, kırmızı ve beyaz olmak üzere üç çeşit renk gönderebilme özelliğine sahiptir.

Havadaki bir uçak ışık sinyalini aldığını gündüz saatlerinde kanatlarını sallayarak, gece saatlerinde ise iniş ışıklarını iki defa kapatıp açmak suretiyle flaş yaparak ya da iniş ışıkları yoksa seyrüsefer ışıklarını iki defa açıp kapatarak bildirir.

Yerdeki bir uçak ise ışık sinyalini aldığını gündüz saatlerinde kanatçıklarını (ailerons) ve istikamet dümenini (rudder) hareket ettirerek, gece saatlerinde ise iniş ışıklarını iki defa kapatıp açmak suretiyle flaş yaparak ya da iniş ışıkları yoksa seyrüsefer ışıklarını iki defa açıp kapatarak bildirir.

Görsel Yer İşaretleri

Görsel yer işaretleri bir hava meydanında ilgili yere ya da sahaya çoğunlukla yatay şekilde yatırılarak yerleştirilir.

Yol Gösterme İşaretleri

Yol gösterme işaretleri havacılıkta “manevra işaretleri” ya da “marshalling işaretleri” olarak da adlandırılır.

Marshalling flaması terimi, uçaklara marshalling hizmetinin verilmesinde kullanılan ve gece ışıklı, gündüz fosforlu kırmızı renkte boyanmış işaret verme araçlarını ifade eder. Bu araçlar; sopa, el feneri, masa tenisi raketi ya da eldiven olabilir.

Marshalling hizmetleri uygulama esasları aşağıdaki gibidir:

1. Marshalling hizmetlerinde kullanılan uluslararası işaretler ve bunların anlamları vardır.
2. Hava alanına gelen tüm uçaklara marshalling hizmeti verilerek parklandırma yapılır.
3. Uçaklara marshalling hizmeti öncelikli olarak yer hizmetleri kuruluşları ve hava taşıyıcıları yetkili personeli tarafından verilir.
4. Otomatik parklama sistemi bulunan park sahalarında uçağın parklanması sistem marifeti ile olur. Ancak sistemin devre dışı kalması ihtimaline karsı yer hizmetleri kurulusunun marshalling hizmeti verecek personeli hazır bulunmalıdır.
5. Uçağın park sahasına herhangi bir nedenle yer hizmetleri kurulusu veya hava taşıyıcısı personeli gelmemiş ise, uçak “Hava Alanı İşletmecisi” yetkili personeli tarafından marshalling hizmeti verilerek parklandırılır.

Marshalling hizmetini veren personel marshalling işaretleri, uçak park sahaları, uçak park sahası çizgileri, uçak tipleri ve apron emniyet kuralları hakkında eğitimden geçirilmiş olmalıdır.