Ünite 3: Fiziki Güvenlik Önlemleri ve Ekipmanları

Giriş

Havacılık güvenliğinde fiziki güvenlik önlemleri ve güvenlik ekipmanları konusu temel olarak havaalanlarında alınan güvenlik önlemleri ve kullanılan güvenlik teknolojileri ile ilişkilidir. Havaalanı güvenlik planlaması ve tasarımı yapılmadan önce, havaalanı elemanlarının ve havaalanı iş akışının iyi anlaşılması ve analiz edilmesi gerekmektedir. Tasarım aşamasındayken güvenlik ile ilgili hususların göz önünde bulundurulmasının birçok avantajı vardır. Bu avantajların en önemlileri şunlardır:

• Güvenliğin daha etkin bir şekilde sağlanabilmesi,
• Daha az maliyetli olması,
• Çalışan ve yolcular tarafından daha kolay kabullenilmesi,
• Yasal ve operasyonel gereklilikleri karşılayabiliyor olmasıdır.

Fiziki güvenlik önlemleri, havaalanı tasarımı ve inşası ile yakından ilgilidir.

Havaalanı Fiziki Güvenlik Önlemleri

Havaalanı sınırlarındaki temel fiziki güvenlik önlemleri fiziksel engeller, doğal engeller ve elektronik engeller şeklindedir. Bu engellerin belli noktalarında geçiş noktaları oluşturularak güvenlik kontrolleri yapılmaktadır. Etkili bir geçiş noktasının amacı izinsiz girişleri engellemenin yanı sıra, yetkili ve yetkisiz kullanıcılar arasında ayrım yapmaktır. Etkili sınırın ölçüsü ise, herhangi bir izinsiz girişin engellenmesi yeteneği ile ifade edilmektedir fakat sınır üzerinde yer alan geçiş noktalarının amacı yalnızca izinsiz girişleri engellemek değildir. Bunun yanı sıra, yetkili ve yetkisiz kullanıcılar arasında ayrımı da mümkün kılması gerekmektedir. Havaalanının en hassas bölümlerini teşkil eden, yeri geldiğinde ise “hayati önemi haiz” olarak nitelendirilen engeller ve geçiş noktaları şu şekilde özetlenebilir;

• Fiziksel Engeller(Bariyerler): caydırmak ve havaalanlarının kamuya açık olmayan alanlara yetkisiz kişilerin erişimini engellemek için kullanılmaktadır. Fiziksel engeller; tel örgüler, binalar ve duvarlar olarak sınıflanmaktadır.
• Doğal Engeller: Fiziksel engellerin kullanılamadığı durumlarda veya kullanılmaları durumunda iletişim ya da uçak yaklaşma sahası gibi havacılık operasyonlarına engel oluşturmaları durumlarında gerekli olabilmektedir. Su birikintileri, ağaçlar, bataklıklar, yoğun bitki örtüsü alanları ve hendekler doğal engellere örnektir.
• Elektronik Engeller: Sınırların elektronik sensörler, hareket dedektörleri, kızılötesi veya mikrodalga sensörler tarafından izlenmesi, önemli bir güvenlik fonksiyonuna hizmet etmektedir fakat bu sistemler genellikle yüksek bakım maliyetlere sahiptirler ve yüksek teknolojilerden yararlanmaktadırlar. Bu tür sistemler Güvenlik amacı ile kameralar vasıtasıyla kesintisiz kayıt esasına dayalı olarak güvenlik izlemesi yapmayı sağlayan Kapalı Devre TV Sistemi (CCTV) gibi teknolojiler ile birlikte kullanılmaktadır.
• Geçiş (Erişim) Noktaları: Tel örgü ya da diğer engeller boyunca uzanan gerek yayalar gerekse araçlar için birçok erişim noktası bulunmaktadır. Geçiş noktalarındaki fiziksel güvenlik önlemleri yaya ve araç kapıları ile koruma istasyonlarından oluşmaktadır.

Havaalanı Yapısal Güvenlik Unsurları

Bir havaalanının güvenlik açısından yapısal unsurlarını kara tarafı, terminal binası ve hava tarafı olarak ele almak mümkündür. Bunların yanında her üçünü de çevreleyecek biçimde sınır güvenliği yani çevre güvenliğinin sağlanması gerekmektedir. Yapısal güvenlik unsurları, dışarıdan içeriye doğru detaylı olarak aşağıda verilmiştir.

• Çevre Güvenliği: Havaalanı sınır güvenliği olarak da anılan havaalanı çevre güvenliği için yapılabildiği ölçüde, sınır tel örgülerinin elektronik saldırı izleme sistemleri ile donatılması ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Çevre güvenliğinin sağlanmasında tel örgü, nöbetçi kulübeleri, yaya ve motorize devriye yolu, aydınlatma ve kapalı devre televizyon sistemi kullanılmaktadır.
• Kara Tarafı: Güvenlik açısından kara tarafı, yolcuların ve yolcu olmayan ziyaretçilerin kısıtsız erişimine sahip havaalanı alanlarıdır. Havaalanı güvenliği gereksinimleri göz önüne alındığında, tüm kara tarafı alanları savunmasız alan olarak düşünülmelidir ve fiziksel güvenlik temel ilkeleri uygulanmalıdır. Kara tarafında havaalanı ana giriş yolu kontrol noktası (nizamiye), kara tarafı yolları, araç park alanları, terminal binası düşünülebilir. Terminal içerisinde ise yolcu ve kabin bagajlarının son kez güvenlik kontrolünden geçirilerek alındıkları ve güvenlik açısından “temiz” kabul edilen terminal bölümü olan arındırılmış salon, Yolcuların uçağa binmek üzere beklemeleri amacıyla tasarlanmış, yolcuların güvenlik kontrolünden geçirilerek içeri alındığı ve uçağa biniş kapılarının hemen önünde yer alan uçuş kapısı (boarding) salonları, gelen yolcu salonu, personel geçiş kapısı (apron) ve aprona açılan kapılar bulunmaktadır.
• Hava Tarafı: Hava tarafı; pist, taksi yolları ve apronu kapsayan uçak ve havaalanı operasyonlarının yapıldığı bölgeyi ifade etmektedir. Hava tarafında yer alan alanlar; havaaracı hareket ve park alanları, hava tarafı yolları ve kargo tesisleridir.

Havaalanı Temel Güvenlik Önlemleri

Bir havaalanında alınan proaktif güvenlik önlemleri gözetim ve izleme, erişimin kontrolü ile tespit ve tarama amaçlarını taşımaktadır. Havaalanında kapalı devre televizyon sistemleri bir birçok faaliyeti ve alanı gözetlemek üzere kullanılmaktadır. Havalimanlarında kurulan erişim kontrol sisteminin amacı, yetkisiz kişilerin erişimini engellemek ve havaalanının belirlenmiş Havaalanı güvenlik alanı gereksinimleri doğrultusunda güvenli ve arındırılmış bölgelere personelin geçişini kontrol etmektir. Yolcular, güvenlik tahditli alanlara geçerken geçerli bir biniş kartı veya dengi ile birlikte kimliğini ispat etmek zorundadırlar. Ayrıca geçerli bir kimlik kartı (nüfus cüzdanı, sürücü belgesi, pasaport ya da pasaport yerine geçen belgeler, evlilik cüzdanı, resmi kurum/kuruluşlar tarafından verilen fotoğraflı mühürlü/ damgalı ve T.C. kimlik numaralı kimlikler, sağlık karnesi ve doğumdan bir ay sonrasına kadar olan ebeveyn kimliği ile birlikte doğum belgeleri) göstermeleri gerekmektedir. Personelin de geçerli bir mürettebat kimlik kartı veya dengi, geçerli bir havalimanı giriş kartı, yetkili/yerel otorite tarafından düzenlenen geçerli bir giriş izin belgesi ve geçerli tüm havalimanı giriş kartından birini göstermesi gerekmektedir. havaalanlarındaki kimlik tanıma sisteminden sonra gelen ve güvenli ve arındırılmış bölgelere erişim izni sağlayan sistemin bir parçası olan fiziksel erişim kontrolü; havaalanı tarafından yetkilendirilmiş kişilerin güvenli ve arındırılmış bölgelere erişimini sağlayan genellikle kimlik okuyucular, bilgisayar sistemi, otomatik kapı kilitleri ve havaalanı çevresi boyunca yer alan kapılardan oluşmaktadır. Güvenlik taramasının amacı; ticari uçakların kaçırılma, içerisine patlayıcı yangın veya tehlikeli madde sokulması veya yetkisiz kişilerce silahlı olarak binilmesi gibi güvenliği ve emniyeti olumsuz yönde etkileyebilecek olayları önlemektir.

Bagaj ve kargo kontrolü için kullanılan x-ray cihazları, üst kontrolü için kapı dedektörleri, bomba koklama dedektörleri ve ayrıca el ile kontrol için dedektörler de güvenlik taraması için kullanılan donanımlardan bazılarıdır. Arındırılmış olmayan alandan arındırılmış alana geçerken bir yolcu; tarama öncesi hazırlık bölgesi, kuyruk alanı, seyahat belgesi kontrolü, el bagajı X-Ray cihazı, kapı dedektörü, bariyer ve turnikeler, ileri görüntüleme teknolojisi, diğer tarama sistemleri ve özel arama bölümü alanlarında taranabilir. Pasaport kontrol işlemleri karşıdan ve yandan geçişleri görmesini engellemeyecek şekilde oturuma müsait cam bölmeli ve örneğine uygun, tercihen kayar kapılı kabinlerde yapılmalıdır. Günümüzde biyometrik teknoloji sayesinde güvenlik görevlisine gerek kalmadan yolcunun kartını okutması ile yüz tanıma gibi uygulamalardan yararlanarak pasaport kontrol işlemleri yapılabilmektedir. Bagaj tarama sistemi; yolcu bagajlarının, yolcunun check-in işleminden sonra alınıp uçağa yüklenmesine kadarki süre içerisinde bagajların herhangi bir güvenlik tehdidi yaratıp yaratmadığının tespit edilmesidir. Kargo veya posta taramasında gönderinin yapısı dikkate alınarak, yasaklı maddeleri tespit edebilecek en muhtemel yol veya yöntem kullanılmalı ve söz konusu yol veya yöntem gönderide herhangi bir yasaklı maddenin gizlenmediğinin tespit edilebilmesini sağlayabilecek yeterli standartta olmalıdır. Tüm kargolar için düzenli olarak bir risk değerlendirmesi yapılarak gönderinin içine yasaklı madde ve benzeri konulduğuna dair bir kurcalama işareti veya başkaca bir şüphe bulunan gönderiler ile yetkili otorite, kolluk kuvvetleri ve istihbarat birimlerince havacılık güvenliği için risk oluşturduğu bildirilen Yüksek Riskli Kargo ve Posta (YRKP) olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Havaalanı Güvenlik Ekipmanları

Havaalanlarında kullanılmakta olan güvenlik ekipmanları şu şekilde özetlenebilir;

• İzleme ve Kontrol Sistemleri: Bu sistemler, havaalanı iç ve dış mekânlarındaki tüm olayları ve kişileri anında izlemek üzere geliştirilen görüntü kaydedici ve aktarıcı sistemlerdir. Gelişen olayların doğru bir şekilde değerlendirilmesine olanak sağlar, minimum bakım ile yıllarca çalışır ve minimum operatör eğitimi gerektiren kapalı devre televizyon sistemi izleme ve kontrol sistemidir.
• Geçiş Kontrol Sistemleri: Kapılar, turnikeler ve bariyerler gibi geçiş noktalarında, pinli ve şifreli tip cihazlar, kart okuyucular ve kişiye özel fiziksel ya da davranış özelliklerden yola çıkarak kimlik tespiti yapan biyometrik cihazlar kullanılarak geçiş izninin kontrollü olarak verildiği sistemlerdir. Başlıca geçiş kontrol sistemleri; kartlı geçiş sistemi ve biyometrik teknolojidir.
• Tespit Sistemleri: Dışarıdan içeriye gizlice sokulmak istenebilecek olan silah, patlayıcı veya tehdit unsuru materyaller ile uçuş esnasında taşınması uçuş emniyetini tehlikeye atacağından ya da gümrük açısından yurtdışına çıkışı yasaklanmış bulunan maddelerin tespit edilmesi için kullanılan cihazlardır. Başlıca tespit sistemleri; bagajların uçağa gitmeden önce %100 taranmasını sağlayarak sivil havacılık güvenliğine yönelik başta patlayıcı ve diğer tehdit unsurlarını tespit edebilen X ışını, patlayıcı iz koklama ve/veya operatör tabanlı farklı özelliklerin bir araya getirilmesi gibi farklı teknolojilerin kombinasyonundan oluşan otomasyona dayalı patlayıcı tespit sistemleri, X- Ray cihazları ve metal tespit cihazlarıdır. Patlayıcı tespit sistemleri; patlayıcı iz tespit sistemleri, sıvı patlayıcı tespit sistemleri ve patlayıcı tespit köpekleri şeklinde olabilir.