Ünite 6: Havacılık Güvenliğinde İnsan Kaynakları ve Etkili Olan Unsurlar

Havacılık Güvenliğinde İnsan Kaynaklarının Rolü

Havacılık Gu¨venligˆin sagˆlanmasında gu¨venlik go¨revlileri ve emniyet tes¸kilatı personeli gibi doğrudan doğruya güvenlik hizmetlerinin sunumunda yer alan personelin yanı sıra, tüm havacılık sistemi c¸alıs¸anları o¨nemli roller u¨stlenmektedirler.

Havaalanında Faaliyet Gösteren Kurum ve Kuruluşlar

• İkram Kurulus¸ları: Havayollarına ikram malzemesi temin eden ve havaalanlarında yiyecek/ic¸ecek hizmetleri sunan kurulus¸lardır.
• Meteoroloji: Havaalanlarında uçus¸ operasyonları Devlet Meteoroloji İs¸leri Genel Mu¨du¨rlu¨gˆu¨nu¨n sunduğu meteorolojik bilgiler ıs¸ığında yapılabilmektedir.
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü: Havaalanlarında go¨rev yapan Gümru¨k ve Ticaret Bakanlıgˆı ile Gu¨mru¨kler Muhafaza Mu¨du¨rlu¨gˆu¨, gu¨mru¨klu¨ alanların ve es¸yaların korunması ile bu alanlardan geçis¸ yapan yolcu ve es¸yaların, gümrük mevzuatına go¨re u¨lkeye giris¸i ya da c¸ıkıs¸ı esnasında kontrollerinden sorumludur.
• Güvenlik Birimleri: Havaalanında doğrudan gu¨venlik hizmeti sunan kurum ve kurulus¸lar bulunmaktadır. Bunlar: Emniyet Genel Müdu¨rlu¨gˆu¨, Jandarma Genel Komutanlıgˆı, DHMI · ve o¨zel gu¨venlik kurulus¸larıdır.

Yukarıda açıklanan ve hava tas¸ımacılıgˆının yapılabilmesi için çes¸itli hizmetleri veren tüm kurum ve kurulus¸ personeli, havacılık güvenligˆinin sagˆlanmasından sorumludur. ? Havaalanında faaliyet go¨steren digˆer kurum ve kurulus¸ personeli ise havacılık gu¨venligˆinden dolaylı olarak sorumludur. Havaalanında go¨rev alan tu¨m personel, uc¸aklara yasaklı madde/malzeme ya da yasa dıs¸ı giris¸imde bulunabilecek bireylerin giris¸ini o¨nlemekten sorumludur. Herhangi bir evrak kontrolu¨nde bulunan personel, s¸u¨phe uyandırıcı herhangi bir bilgiye rastladıgˆında ya da yolcunun s¸u¨phe uyandırıcı davranıs¸lar sergiledigˆini fark ettigˆi durumlarda, gu¨venlik birimlerine haber vermekten sorumludur. Uc¸us¸ o¨ncesinde hava yolu is¸letmeleri personeli ve bilet/bagaj is¸lemleri yer hizmetleri tarafından sağlanıyorsa yer hizmetleri personeli yolcuları havada tas¸ınması yasaklı olan maddeler konusunda bilgilendirmek zorundadır. Havacılık gu¨venligˆinin sagˆlanması ic¸in, hava yolunun gerekli go¨rdu¨gˆu¨ ha^ller dıs¸ında (uc¸agˆın kalkıs¸ agˆırlıgˆını gec¸mesi ve yu¨k indirilmesi so¨z konusu oldugˆu durumlar gibi) yolcusu uc¸akta olmayan hic¸bir bagaj, uc¸agˆa kabul edilmemelidir. Seyahat doku¨manları ile her tu¨rlu¨ mu¨hu¨r ve kas¸e gu¨venligˆinin sagˆlanması ve yasa dıs¸ı eylem giris¸iminde kullanılmasının o¨nlenmesi ise yine ilgili kurulus¸ personelinin sorumlulugˆundadır. Uc¸aklara ikram malzemesi sagˆlayan kurulus¸ personeli de ikram malzemelerinin hazırlanması ya da uc¸agˆa eris¸imi sırasında gu¨venlik unsurunu go¨z o¨nu¨ne almak durumundadır. Havaalanında yer alan tu¨m personel, uc¸agˆa yasaklı maddelerin ya da risk olus¸turabilecek kis¸ilerin eris¸imini o¨nlemekten sorumludur. Uçağa bu tür madde ya da kis¸ilerin girmesi durumunda uçağın ve yolcuların güvenliğinden uçus¸ mürettebatı sorumludur.

Havacılık Güvenliği Kapsamında Alınması Gereken Eğitimler

Tu¨rkiye ic¸in bo¨lgesel düzenleyici konumundaki ECAC (European Civil Aviation Conference: Avrupa Sivil Havacılık Konferansı), güvenlik ile ilis¸kili dokümanı olan “Doc 30 Part II”de, akit ülkelerin 1 Temmuz 2013 tarihine kadar, havacılık sistemi içinde yer alan personelin egˆitim ic¸eriklerine yer verilen bir eğitim programı hazırlamalarını o¨n go¨rmüs¸tu¨r. Bu doğrultuda SHGM, havacılık güvenliğinin sağlanması için gerek dogˆudan gerekse dolaylı olarak sorumlu olan personelin alması gereken egˆitimlerin ic¸erigˆine yer verdigˆi, Sivil Havacılık Güvenliği Eğitim ve Sertifikasyon Talimatı’nı (SHT 17.2) 2009 yılında yayımlamıs¸tır. Talimat doğrultusunda 20 ayrı modülün çes¸itli birles¸imlerinden olus¸an on do¨rt kurs bas¸lığı s¸u s¸ekilde belirlenmis¸tir:

• Güvenlik Bilinci Eğitimi (Kurs-1)
• Temel Sivil Havacılık Güvenliği Eğitimi (Kurs2)
• Kontrol Noktası Güvenlik Uygulamaları Eğitimi (Kurs-3)
• EDS Operato¨rlüğü Eğitimi (Kurs-4)
• Yer Hizmetleri Güvenliği Eğitimi-Yolcu (Kurs5)
• Yer Hizmetleri Güvenliği Eğitimi-Bagaj (Kurs6)
• Kokpit ve Kabin Personeli Güvenliği Eğitimi (Kurs-7)
• Tedarik Güvenliği Eğitimi (Kurs-8)
• Hava Aracı Temizlik Güvenliği Eğitimi (Kurs-9)
• Temel Kargo Güvenliği Eğitimi (Kurs-10)
• Hava Kargo ve Posta Tarama Eğitimi (Kurs-11)
• Güvenlik Yo¨netimi Eğitimi (Kurs-12)
• Uçak Özel Güvenlik Hizmet ve Denetimi Eğitimi (Kurs-13)
• ATM/AIM Güvenliği Eğitimi (Kurs-14)

SHGM’den eğitmen yetkisi almıs¸ bireylerin sahip oldukları nitelikler, havacılık güvenliği eğitimlerinin nitelikli ve güncel tutulmasına da olanak sağlamaktadır. Egˆitimler gerek mevcut gerekse o¨ngo¨rülen ihtiyaçları gidermeye yo¨nelik olarak yapılandırılmalıdır. Teknolojinin gelis¸mesi ile birlikte personelin havacılık güvenliğine yo¨nelik bilis¸sel gelis¸imlerinin sagˆlanmasına ve uygulamalardaki yetkinliklerinin artırılmasına her zaman o¨nem verilmesi gerekmektedir.

Havaalanı Giriş Kartları

Havaalanı is¸leticisi ya da havaalanlarında faaliyet go¨steren tüm kurum ve kurulus¸ personeli havaalanında go¨rev yaptıgˆı su¨rece tas¸ımak zorunda olduğu, go¨rev aldıgˆı kurumu ve go¨rev alanını belirleyen havaalanı giris¸ kartı almak zorundadır. Havaalanı giris¸ kartı, havayollarında ya da yer hizmeti is¸letmeleri gibi doğrudan havacılık faaliyetlerinde bulunan kurum/kurulus¸ personelinin yanı sıra havaalanında yer alan yiyecek/ic¸ecek satıs¸ında bulunan is¸letmeler gibi, dolaylı hizmet sağlayıcı kurulus¸ personelinin de sahip olması gereken resmi^ bir evraktır. Havaalanı giris¸ kartlarının nasıl düzenlenmesi gerektigˆine ilis¸kin esaslar. Yo¨netmeligˆin “Giris¸ C¸ıkıs¸lar ve Giris¸ Kartları” bas¸lıklı, yedinci maddesinde ele alınmaktadır. Havaalanı giris¸ kartları üzerinde kartın çes¸idi, kartın geçerli olduğu tarih, kart sahibinin bağlı olduğu kurum/kurulus¸ adı, kart sahibinin bağlı olduğu kurum/kurulus¸taki go¨revi, kart sahibinin adı soyadı, kart sahibinin son altı ay içindeki çekilmis¸ fotoğrafı, kart sahibinin giris¸ine izin verilen havaalanları gibi bazı bilgilerin yer alması gerekmektedir. Havaalanı giris¸ kartı c¸es¸itleri, genel olarak tek bir havaalanı ic¸in gec¸erli olan kart c¸es¸itleri ile u¨lke genelindeki birden fazla havaalanında geçerli olan Tüm Havaalanları Giris¸ Kartından olus¸maktadır. Tek bir havaalnında geçerli olan kart çes¸itleri:

• Go¨revli Giris¸ Kartı
• Daimi^ Giris¸ Kartı
• Geçici Giris¸ Kartı
• Geçici Giris¸ Belgesi
• Landing Kartı (Uçus¸ Mürettebat Belgesi)
• Güvenlik Komisyonu Üyesi Tanıtım Kartı’dır.

Tüm havaalanları kartı ise, Türkiye sınırları dâhilinde en az üç havaalanında aktif olarak go¨rev yapan kamu ya da o¨zel kurum ve kurulus¸ların yo¨netici, uçucu, teknik, bakım ve digˆer ilgili uzman personeline, Sivil Havacılık Genel Müdürlügˆünce düzenlenerek verilen karttır.

Havacılık sistemi içinde yer alan personel, çalıs¸ma ortamından ya da is¸ yapıs¸ s¸eklinden kaynaklanan birçok sorunla bas¸a c¸ıkmak zorundadır. Bu sorunların altında yatan temel üç unsur bulunmaktadır:

• Havacılık sekto¨rünün o¨zellikle gelis¸mekte olan ülkelerde büyüme go¨stermesine paralel olarak is¸ yükünün artması,
• Kademeli olarak güvenlik dahil tüm süreçlerde otomasyona (teknolojiye) bagˆımlılık,
• Hava tas¸ımacılıgˆında müs¸teri bilincinin her geçen gün artması.

Uçus¸ operasyon hizmetlerinin bir parçası olarak go¨rülmeyen ve rahatsız edici olarak nitelendirilen güvenlik hizmetleri, yolcu memnuniyeti üzerinde çok daha o¨nemli bir yere sahip bulunmaktadır. Bu nedenle o¨zellikle güvenlik tarama süreçleri ile hizmet kalitesi arasında, güvenlik go¨revlilerinin tarama süreçlerindeki performansına bagˆlı olan hassas bir denge so¨z konusudur. Uc¸aklar o¨ncelikli olmak u¨zere, havacılık sisteminin potansiyel tehditlere kars¸ı korunması su¨recinde dogˆrudan ya da dolaylı olarak yer alan c¸es¸itli havaalanı personeli, sorumluluk yu¨ku¨ ve is¸ yogˆunlugˆu altında birc¸ok stres fakto¨ru¨ ile bas¸a c¸ıkmak durumundadır. Bas¸ta gu¨venlik go¨revlileri olmak u¨zere, havacılık sistemi ic¸inde yer alan insan kaynagˆının, c¸alıs¸ma ortamından kaynaklanan stres unsurlarını as¸agˆıdaki gibi o¨zetleyebilmek mu¨mku¨ndu¨r:

• Tehdit (Risk) Unsurlarının Fazlalığı: Her geçen gün teknolojinin de gelis¸mesi ile birlikte farklılas¸an tehdit unsurlarının o¨nlenmesi sorumlulugˆu, havacılık sekto¨ru¨ndeki tüm personelin u¨zerinde baskı yaratmaktadır.
• Teknoloji: Personelin gelis¸en teknolojiye uyum c¸abası, o¨nemli stres fakto¨rlerinden birini olus¸turmaktadır. Havacılık hizmetlerinde teknolojiden yararlanılması, daha az personel ile daha fazla is¸ yapılmasına imkân sağlamaktadır. Teknolojinin getirdiği otomasyon, is¸ gu¨cu¨nün yüku¨nu¨ hafi etmekte ve insan hatası gibi birtakım olumsuzlukları da o¨nlemektedir Bununla birlikte havacılık güvenligˆi uygulamalarında teknoloji kullanımı, karmas¸ıklıgˆı da beraberinde getirmektedir. Personel yetkinliğinin sağlanamadığı ya da insan-sistem etkiles¸iminin olus¸turulamadığı durumlarda, operato¨r performansının düs¸mesine bagˆlı olarak, etkinligˆin de azaldıgˆı go¨ru¨lmektedi
• Denetlemeler: Havacılık gu¨venliği konularında ICAO ve ECAC uluslararası, SHGM ve EADUK (Eğitim, Aras¸tırma ve Denetleme Uzmanları Kurulu) ulusal denetçi konumundadır. Ayrıca havaalanı bazında da denetlemeler so¨z konusudur. Denetlemeler yoğunlukla gu¨venligˆin sagˆlanmasından doğrudan doğruya sorumlu olan emniyet tes¸kilatı personeline ya da güvenlik go¨revlilerine uygulanmaktadır. C¸ok sık ya da yoğun baskı olus¸turucu nitelikte olmasa da güvenlikten dolaylı olarak sorumlu olan diğer kurum ve kurulus¸ personeli de denetlemelere tabidir
• İs¸veren Politikaları: İs¸letmelerin is¸e alım ya da u¨cretlendirme gibi süreçlerde izledigˆi, devamlılığı olan ve belirlilik ortamlarında alınan kararlar bütu¨nu¨, politika olarak tanımlanmaktadır. C¸ekici olmayan c¸alıs¸ma kos¸ullarına, tatmin edici olmayan ücretlerin eklenmesi ise personelin performansını du¨s¸u¨rmekte ya da is¸ten ayrılma egˆilimlerini artırmaktadır.
• İs¸ Yükü: hem yu¨ksek hem de du¨s¸u¨k is¸ yu¨ku¨, insan performansını, dolayısıyla gu¨venlik uygulamalarının etkinligˆini belirlemektedir. Genel olarak havacılık sistemi ic¸inde yer alan insan kaynaklarının, yu¨ksek is¸ yu¨ku¨ problemi ile kars¸ı kars¸ıya kaldıgˆını so¨ylemek mu¨mku¨ndu¨r
• Diğer Paydas¸lar: Havayolları ya da havayolları adına yolcu is¸lemlerini gerc¸ekles¸tiren havaalanlarındaki diğer hizmet sağlayıcıları, yolcuların bir an o¨nce süreçleri tamamlamalarını ve uçus¸ opeasyonlarının zamanında gerçekles¸mesini istemesinin ve yolcular ic¸in ise güvenlik su¨rec¸leri genellikle zaman alıcı ve sıkıntı verici olmasının yarattığı çelis¸ki gu¨venlik go¨revlilerini ve gu¨venlik su¨reçlerini etkilemektedir.
• C¸alıs¸ma Ortamı ve Zaman Baskısı: Güvenlik go¨revlileri, kalabalık ve gürültülü bir ortamda gerek güvenlik süreçlerinin gerekse uçus¸ tedirginligˆinin getirdigˆi gerginlik içindeki yolculara sekiz saatlik bir çalıs¸ma süresi boyunca hizmet sunmaktadır. Zaman baskısı ve çalıs¸ma ortamının getirdiği olumsuzluklar, operato¨rlerin ve digˆer personelin hata yapmasına neden olus¸turabilmektedir.