Giriş

Havacılık güvenliğinde fiziki güvenlik önlemleri ve güvenlik ekipmanları konusu temel olarak havaalanlarında alınan güvenlik önlemleri ve kullanılan güvenlik teknolojileri ile ilişkilidir. Havaalanı güvenlik planlaması ve tasarımı yapılmadan önce, havaalanı elemanlarının ve havaalanı iş akışının iyi anlaşılması ve analiz edilmesi gerekmektedir. Tasarım aşamasındayken güvenlik ile ilgili hususların göz önünde bulundurulmasının birçok avantajı vardır. Bu avantajların en önemlileri şunlardır:

• Güvenliğin daha etkin bir şekilde sağlanabilmesi,

• Daha az maliyetli olması,

• Çalışan ve yolcular tarafından daha kolay kabullenilmesi,

• Yasal ve operasyonel gereklilikleri karşılayabiliyor olmasıdır.

Fiziki güvenlik önlemleri, havaalanı tasarımı ve inşası ile yakından ilgilidir.

Havaalanı Fiziki Güvenlik Önlemleri

Havaalanı sınırlarındaki temel fiziki güvenlik önlemleri fiziksel engeller, doğal engeller ve elektronik engeller şeklindedir. Bu engellerin belli noktalarında geçiş noktaları oluşturularak güvenlik kontrolleri yapılmaktadır. Etkili bir geçiş noktasının amacı izinsiz girişleri engellemenin yanı sıra, yetkili ve yetkisiz kullanıcılar arasında ayrım yapmaktır. Etkili sınırın ölçüsü ise, herhangi bir izinsiz girişin engellenmesi yeteneği ile ifade edilmektedir fakat sınır üzerinde yer alan geçiş noktalarının amacı yalnızca izinsiz girişleri engellemek değildir. Bunun yanı sıra, yetkili ve yetkisiz kullanıcılar arasında ayrımı da mümkün kılması gerekmektedir.

Fiziksel Engeller (Bariyerler)

Fiziksel engeller ya da bariyerler, caydırmak ve havaalanlarının kamuya açık olmayan alanlara yetkisiz kişilerin erişimini engellemek için kullanılmaktadır. Fiziksel engeller; tel örgüler, binalar ve duvarlar olarak sınıflanmaktadır. Değişik türleri bulunan ve çeşitli şekillerde inşa edilebilen tel örgü ya da çitler, havaalanları güvenliğinde ve özellikle hava tarafının güvenliğinde tırmanmaya veya kesmelere karşı yaygın olarak kullanılan fiziksel engellerdir. Erişim kontrol noktası olarak kullanılmaları durumunda binalar aracılığıyla yetkisiz geçişlerin kısıtlanması sağlanmaktadır. Duvarlar ise çeşitli tiplerde hem iç hem de dış güvenlik sınırı ayırımı için kullanılabilmektedir.

Doğal Engeller

Doğal engeller, fiziksel engellerin kullanılamadığı durumlarda veya kullanılmaları durumunda iletişim ya da uçak yaklaşma sahası gibi havacılık operasyonlarına engel oluşturmaları durumlarında gerekli olabilmektedir. Su birikintileri, ağaçlar, bataklıklar, yoğun bitki örtüsü alanları ve hendekler doğal engellere örnektir.

Elektronik Engeller

Elektronik engeller, sınırların elektronik sensörler, hareket dedektörleri, kızılötesi veya mikrodalga sensörler tarafından izlenmesi, önemli bir güvenlik fonksiyonuna hizmet etmektedir fakat bu sistemler genellikle yüksek bakım maliyetlere sahiptirler ve yüksek teknolojilerden yararlanmaktadırlar. Bu tür sistemler güvenlik amacı ile kameralar vasıtasıyla kesintisiz kayıt esasına dayalı olarak güvenlik izlemesi yapmayı sağlayan Kapalı Devre TV Sistemi (CCTV) gibi teknolojiler ile birlikte kullanılmaktadır.

Geçiş (Erişim) Noktaları

Geçiş (erişim) noktaları, tel örgü ya da diğer engeller boyunca uzanan gerek yayalar gerekse araçlar için birçok erişim noktası bulunmaktadır. Geçiş noktalarındaki fiziksel güvenlik önlemleri yaya ve araç kapıları ile koruma istasyonlarından oluşmaktadır. Havaalanında rutin işlemleri, bakım işlemlerini ve acil erişimi desteklemek üzere yeterli yaya ve araç erişim noktaları tahsis edilmelidir. Güvenlik alanına erişimi denetlemek için bazı yerlerde içinde personel bulunan koruma istasyonları yani nöbetçi kulübeleri kullanımı uygun olmaktadır.

Havaalanı Yapısal Güvenlik Unsurları

Bir havaalanının güvenlik açısından yapısal unsurlarını kara tarafı, terminal binası ve hava tarafı olarak ele almak mümkündür. Bunların yanında her üçünü de çevreleyecek biçimde sınır güvenliği yani çevre güvenliğinin sağlanması gerekmektedir. Yapısal güvenlik unsurları, dışarıdan içeriye doğru detaylı olarak aşağıda verilmiştir.

Çevre Güvenliği

Havaalanı sınır güvenliği olarak da anılan havaalanı çevre güvenliği için yapılabildiği ölçüde, sınır tel örgülerinin elektronik saldırı izleme sistemleri ile donatılması ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Çevre güvenliğinin sağlanmasında tel örgü, nöbetçi kulübeleri, yaya ve motorize devriye yolu, aydınlatma ve kapalı devre televizyon sistemi kullanılmaktadır.

Havaalanı sahası, normal kabiliyetteki insanların geçişine mani olacak şekilde ve korunan yere ve yakınına sabotaj aleti fırlatmayı engelleyecek yükseklikte tel örgü ile çevrilmelidir. Nöbetçilerin silah menzili içinde arazi koşulları göz önüne alınarak tüm havaalanı çevresinde birbirlerini görecek mesafede nöbetçi kulübeleri yapılmalıdır. Havaalanı çevre güvenliğinin bir unsuru olarak tel örgü içinden havalimanının çevresini kesintisiz şekilde dolaşan motorize/yaya devriye yolu bulunmalıdır. Çevre nöbetçileri birbirini görecek ve uçuş emniyetini etkilemeyecek şekilde içten dışa doğru ve yer yüzeyine yönelik olarak aydınlatılmalıdır.

Kara Tarafı

Kara tarafı, güvenlik açısından kara tarafı, yolcuların ve yolcu olmayan ziyaretçilerin kısıtsız erişimine sahip havaalanı alanlarıdır. Havaalanı güvenliği gereksinimleri göz önüne alındığında, tüm kara tarafı alanları savunmasız alan olarak düşünülmelidir ve fiziksel güvenlik temel ilkeleri uygulanmalıdır. Kara tarafında havaalanı ana giriş yolu kontrol noktası (nizamiye), kara tarafı yolları, araç park alanları, terminal binası düşünülebilir.

Terminal Binası

Havaalanları terminal binası, yolcuların uçağa biniş ve inişinin gerçekleştiği yerdir. Terminal içerisinde ise yolcu ve kabin bagajlarının son kez güvenlik kontrolünden geçirilerek alındıkları ve güvenlik açısından “temiz” kabul edilen terminal bölümü olan arındırılmış salon, yolcuların uçağa binmek üzere beklemeleri amacıyla tasarlanmış, yolcuların güvenlik kontrolünden geçirilerek içeri alındığı ve uçağa biniş kapılarının hemen önünde yer alan uçuş kapısı (boarding) salonları, gelen yolcu salonu, personel geçiş kapısı (apron) ve aprona açılan kapılar bulunmaktadır.

Hava Tarafı

Hava tarafı, pist, taksi yolları ve apronu kapsayan uçak ve havaalanı operasyonlarının yapıldığı bölgeyi ifade etmektedir. Hava tarafında yer alan alanlar; havaaracı hareket ve park alanları, hava tarafı yolları ve kargo tesisleridir.

Havaaracı hareket ve park alanları, herhangi bir Vandalizm, cisim fırlatma veya herhangi bir izinsiz erişime olanak vermeyecek şekilde çevre tel örgülerinden ve diğer sahalardan yeterli uzaklıkta olmalıdır. Hava tarafında bulunan yollar, yetkili kişilerin ve araçların özel kullanımına yönelik olmalıdır. Hava kargo tesisleri, mümkün olduğu ölçüde kritik yolcu yükleme alanları ve genel havacılık alanlarından ayrılmalıdır.

Havaalanı Temel Güvenlik Önlemleri

Bir havaalanında alınan proaktif güvenlik önlemleri gözetim ve izleme, erişimin kontrolü ile tespit ve tarama amaçlarını taşımaktadır.

Gözetim ve İzleme

Havaalanında kapalı devre televizyon sistemleri bir birçok faaliyeti ve alanı gözetlemek üzere kullanılmaktadır. Söz konusu faaliyetlerden bazıları şunlardır; kapı faaliyetleri, çevre tel örgülerinin izlenmesi, kargo yükleme alanları, yakıt alanları ve kapalı otoparktır.

Erişim Kontrolü

Havalimanlarında kurulan erişim kontrol sisteminin amacı, yetkisiz kişilerin erişimini engellemek ve havaalanının belirlenmiş havaalanı güvenlik alanı gereksinimleri doğrultusunda güvenli ve arındırılmış bölgelere personelin geçişini kontrol etmektir. Yolcular, güvenlik tahditli alanlara geçerken geçerli bir biniş kartı veya dengi ile birlikte kimliğini ispat etmek zorundadırlar. Ayrıca geçerli bir kimlik kartı (nüfus cüzdanı, sürücü belgesi, pasaport ya da pasaport yerine geçen belgeler, evlilik cüzdanı, resmi kurum/kuruluşlar tarafından verilen fotoğraflı mühürlü/ damgalı ve T.C. kimlik numaralı kimlikler, sağlık karnesi ve doğumdan bir ay sonrasına kadar olan ebeveyn kimliği ile birlikte doğum belgeleri) göstermeleri gerekmektedir. Personelin de geçerli bir mürettebat kimlik kartı veya dengi, geçerli bir havalimanı giriş kartı, yetkili/yerel otorite tarafından düzenlenen geçerli bir giriş izin belgesi ve geçerli tüm havalimanı giriş kartından birini göstermesi gerekmektedir. Havaalanlarındaki kimlik tanıma sisteminden sonra gelen ve güvenli ve arındırılmış bölgelere erişim izni sağlayan sistemin bir parçası olan fiziksel erişim kontrolü; havaalanı tarafından yetkilendirilmiş kişilerin güvenli ve arındırılmış bölgelere erişimini sağlayan genellikle kimlik okuyucular, bilgisayar sistemi, otomatik kapı kilitleri ve havaalanı çevresi boyunca yer alan kapılardan oluşmaktadır.

Tarama ve Tespit

Güvenlik taramasının amacı; ticari uçakların kaçırılma, içerisine patlayıcı yangın veya tehlikeli madde sokulması veya yetkisiz kişilerce silahlı olarak binilmesi gibi güvenliği ve emniyeti olumsuz yönde etkileyebilecek olayları önlemektir.

Bagaj ve kargo kontrolü için kullanılan x-ray cihazları, üst kontrolü için kapı dedektörleri, bomba koklama dedektörleri ve ayrıca el ile kontrol için dedektörler de güvenlik taraması için kullanılan donanımlardan bazılarıdır. Arındırılmış olmayan alandan arındırılmış alana geçerken bir yolcu; tarama öncesi hazırlık bölgesi, kuyruk alanı, seyahat belgesi kontrolü, el bagajı X-Ray cihazı, kapı dedektörü, bariyer ve turnikeler, ileri görüntüleme teknolojisi, diğer tarama sistemleri ve özel arama bölümü alanlarında taranabilir. Pasaport kontrol işlemleri karşıdan ve yandan geçişleri görmesini engellemeyecek şekilde oturuma müsait cam bölmeli ve örneğine uygun, tercihen kayar kapılı kabinlerde yapılmalıdır. Günümüzde biyometrik teknoloji sayesinde güvenlik görevlisine gerek kalmadan yolcunun kartını okutması ile yüz tanıma gibi uygulamalardan yararlanarak pasaport kontrol işlemleri yapılabilmektedir. Bagaj tarama sistemi; yolcu bagajlarının, yolcunun check-in işleminden sonra alınıp uçağa yüklenmesine kadarki süre içerisinde bagajların herhangi bir güvenlik tehdidi yaratıp yaratmadığının tespit edilmesidir. Kargo veya posta taramasında gönderinin yapısı dikkate alınarak, yasaklı maddeleri tespit edebilecek en muhtemel yol veya yöntem kullanılmalı ve söz konusu yol veya yöntem gönderide herhangi bir yasaklı maddenin gizlenmediğinin tespit edilebilmesini sağlayabilecek yeterli standartta olmalıdır. Tüm kargolar için düzenli olarak bir risk değerlendirmesi yapılarak gönderinin içine yasaklı madde ve benzeri konulduğuna dair bir kurcalama işareti veya başkaca bir şüphe bulunan gönderiler ile yetkili otorite, kolluk kuvvetleri ve istihbarat birimlerince havacılık güvenliği için risk oluşturduğu bildirilen Yüksek Riskli Kargo ve Posta (YRKP) olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Havaalanı Güvenlik Ekipmanları

Genel olarak havaalanı terminal güvenliğinde kullanılan sistemleri, güvenlik önlemlerine paralel olarak işlevlerine göre üç başlık altında incelemek olanaklıdır.

İzleme ve Kontrol Sistemleri

Bu sistemler, havaalanı iç ve dış mekânlarındaki tüm olayları ve kişileri anında izlemek üzere geliştirilen görüntü kaydedici ve aktarıcı sistemlerdir. Gelişen olayların doğru bir şekilde değerlendirilmesine olanak sağlar, minimum bakım ile yıllarca çalışır ve minimum operatör eğitimi gerektiren kapalı devre televizyon sistemi izleme ve kontrol sistemidir. Standart konvansiyonel kameralara ek olarak kameraların çeşitli tipleri bulunmaktadır. Bunlar: IP (İnternet Protokolü) kameralar, yüksek çözünürlüklü kameralar, termal kameralar ve akıllı kameralardır.

Geçiş Kontrol Sistemleri

Geçiş Kontrol Sistemleri: Kapılar, turnikeler ve bariyerler gibi geçiş noktalarında, pinli ve şifreli tip cihazlar, kart okuyucular ve kişiye özel fiziksel ya da davranış özelliklerden yola çıkarak kimlik tespiti yapan biyometrik cihazlar kullanılarak geçiş izninin kontrollü olarak verildiği sistemlerdir. Başlıca geçiş kontrol sistemleri; kartlı geçiş sistemi ve biyometrik teknolojidir. Tüm havaalanı güvenlik sisteminin önemli bir parçası olarak kartlı geçiş sistemi, havaalanının çeşitli geçiş noktalarına yerleştirilmiş kart okuyucular ve klavyelerden oluşmaktadır. Biyometrik bilgiler; kaybolmamak, unutulmamak ve bir başkası tarafından kullanılamamak gibi özelliklerine ek olarak, taklit edilememe gibi çok önemli olan bir özelliğe de sahip olduklarından yüksek güvenlikli bölgelerin erişiminde kullanım için son derece uygundurlar. En sık kullanılan biyometrik teknolojiler parmak izi okuyucular, göz iris okuyucular, avuç içi okuyucuları ve yüz tanıma cihazlarıdır.

Tespit Sistemleri

Dışarıdan içeriye gizlice sokulmak istenebilecek olan silah, patlayıcı veya tehdit unsuru materyaller ile uçuş esnasında taşınması uçuş emniyetini tehlikeye atacağından ya da gümrük açısından yurtdışına çıkışı yasaklanmış bulunan maddelerin tespit edilmesi için kullanılan cihazlardır. Başlıca tespit sistemleri şunlardır; patlayıcı tespit sistemleri, x-ray kapı ve el detektörleridir.

Patlayıcı tespit sistemleri, bir bagajın üretim materyali ne olursa olsun bagajın içerisindeki patlayıcı maddeyi tespit etme ve alarm verme yeteneğine sahip, farklı teknolojilerin kombinasyonundan oluşan ve aşamalı bir güvenlik kontrolü yapan sistemlerdir. Patlayıcı iz tespit cihası, kirlenmiş yüzeylerden, bagajdan, gönderi içeriğinden veya kişi üzerinden ve eşyalarından partiküller veya buhar toplamakta ve bunları analiz edebilmektedir. Sıvı patlayıcı tespit sistemi sıvı aerosol ve jel patlayıcıların taranması için kullanılan ekipmanlardır. Patlayıcı tespit köpekleri ise kişilerin, bagajların, havaaracının ve gerekli diğer ekipmanın taranması için özel olarak eğitilmiş köpeklerdir.

X-ray bagaj tarama cihazı, güvenlik kontrol noktalarında veya gerekli görülen diğer yerlerde, x-ray jeneratörü ile elde edilen x ışınının, konveyör vasıtasıyla ilerleyen bagajların içinden geçirilmesi ve bu ışınların cihaz içindeki alıcılar tarafından toplanıp operatörlerce yorumlanabilecek görüntüler hâlinde monitörlerde gösterilmesini sağlayan güvenlik cihazını ifade etmektedir.

Kargo ve posta taramak için kullanılan Metal Tespit Cihazı ya da metal dedektörü; bagajlardaki, kargo ve postadaki, tanımlanan metalleri tespit eder ve bir alarm üreterek bunu belirtir. Bu cihazlar, kapı tipi ve el tipi şeklinde olabilmektedir.