Ünite 7: Havayolu İşbirlikleri

Giriş

İşletmelerin hem hayatta kalabilmek hem de başarılı olmak için ihtiyaç duydukları kaynakların tamamına tek başına sahip olmaları mümkün değildir. İşte bu noktada, işletmelerin ihtiyaç duydukları kaynaklara erişme ve böylelikle bir taraftan varlıklarını devam ettirebilme diğer taraftan rekabet üstünlüğü kazanabilme yolunda uyguladıkları stratejilerinden birisi olarak, işbirlikleri karşımıza çıkmaktadır.

Havayolu İşbirliği Kavramı

İşletmeler için işbirliği, benzer çıkar ve amaçlar için iki ya da daha fazla işletmenin karşılıklı fayda sağlamak üzere kurdukları is ilişkisidir. Havayolu işbirliklerini daha iyi anlayabilmemiz için öncelikle “birleşme ve satın alma”, “ortak girişim” ve “stratejik işbirliği” kavramlarını net bir şekilde tanımlayıp birbirinden ayırt etmemizde fayda vardır. Satın alma ya da devralmalar, bir işletmenin başka bir işletmeyi satın alması ve bu satın alma sonucunda satın alınan işletmenin kimliğini tamamen kaybetmesi şeklinde oluşur. Satın alma stratejisi, satın alan işletmeye satın alınan işletme üzerinde tam bir sahiplik ve kontrol sağlar. Birleşmelerde ise iki ya da daha fazla işletme yeni bir işletme kurarak yeni bir isim altında faaliyetlerini birleştirirler ve bu durumda her iki işletme de kimliğini kaybeder.

Ortak girişim ise belirli ortak amaçları gerçekleştirmek üzere ortakların oluşturdukları ayrı bağımsız bir organizasyon altında işbirliği yaptığı oluşumdur. Oluşturulan yeni organizasyon, onu oluşturan ortaklardan bağımsız faaliyet göstermekte, ancak ortaklardan girdi sağlamaktadır. En son olarak stratejik işbirlikleri, iki ya da daha fazla işletme arasında belirli stratejik amaçları gerçekleştirmek üzere ortak çalışmaya yönelik yapılan anlaşmalardır. Havacılık alanındaki ortak girişimler aslında stratejik havayolu işbirliklerinin bir türü olmakla birlikte en ileri düzeydeki havayolu işbirlikleridir. Ortak girişimi oluşturan işletmeler yeni bir yasal bağımsız organizasyon oluşturmalarına rağmen bu ortaklıkta kimliklerini kaybetmeleri söz konusu değildir. Stratejik işbirliklerini ve ortak girişimleri, birleşme ve satın almalardan ayıran en önemli özellik, ortakların kendi kimliklerini ve bağımsızlıklarını korumaya devam ediyor olmalarıdır.

Bu açıklamalardan sonra havayolu işbirliğini , rekabet gücünü artırmak, dolayısıyla genel işletme performansını artırmak niyetiyle ortak operasyonlar düzenlemek üzere bir araya gelen iki ya da daha fazla havayolu işletmesi arasındaki ortak bir düzenleme olarak tanımlayabiliriz. Havayolu işbirliği iki ya da daha fazla havayolu işletmesinin tarife planlama, yer hizmetleri, teknoloji geliştirme, pazarlama, satış, bakım gibi belli alanlarda işbirlikçi davranmak üzere anlaşması sonucunda oluşmaktadır.

Havayolu işbirlikleri kapsamında işletmeler, belirli faaliyetleri ortaklaşa gerçekleştirerek maliyet sinerjileri elde etmeyi amaçlasa da, havayolu işbirliklerinin oluşmasının temelinde işletmelerin tek başına erişim sağlayamadığı pazarlara ortakları vasıtasıyla erişme ve küresel bir ağ yaratma istekleri yatmaktadır.

Havayolu İşbirliklerinin Oluşumunda Etkili Olan Faktörler

Havacılık endüstrisinde ve genel ekonomik, sosyopolitik çevrede yaşanan gelişmeleri inceleyerek havayolu işletmelerini işbirliğine yönelten baskıları anlayabiliriz.

Dünya Genelinde Görülen Ekonomik Değişimler

Dünya genelinde yaşanan ekonomik gelişmeler havayolu işletmeleri üzerinde maliyetlerin azaltılması yönünde baskı yaratmaktadır ve işbirlikleri oluşturmak maliyetleri azaltmanın yollarından biridir. Örneğin, 1970’li yıllarda petrol krizi, 1991 yılında görülen Körfez Savası gibi önemli gelişmeler havayolu işletmelerinin maliyetlerini olumsuz yönde etkilemiş, yolcu talebinin azalmasına bağlı olarak gelirlerinde düşüşe neden olmuştur. Maliyet ve riskleri paylaşmak, girdileri azaltarak verimli ve etkin faaliyet göstermek için havayolu işletmeleri işbirliklerine yönelmektedir.

Serbestleşme, Liberalleşme ve Küreselleşme Eğilimleri

ABD’nin 1978 yılında iç hatlarını serbestleştirmesinin ardından tüm dünyaya yayılan serbestleşme ve liberalleşme uygulamaları pazara giriş-erişim, sunulacak hizmetin miktarı ve fiyatı gibi hizmet sunumu bileşenleri konusunda havayolu işletmelerini serbest kılmış ve yeni giren havayolu işletmeleriyle de birlikte havayolu pazarları rekabete açılmıştır. Bu gelişmelere paralel olarak, havayolu işletmeleri, değişimlere daha hızlı ve rahat cevap verebilmeleri, daha etkin ve verimli faaliyet gösterebilmeleri için özelleştirilmeye başlamıştır. Bu gelişmelerin oluşturduğu rekabetçi bir çevrede işbirlikleri oluşturmak, havayolu yöneticilerinin artan rekabet ve çevresel belirsizlikle baş etmelerinin bir yolu olmaktadır.

Liberalleşmenin bir sonucu olarak pazara erişim ve giriş önündeki kısıtlamaların kalkması havayolu taşımacılığının küreselleşmesine zemin hazırlamaktadır. İç hat havayolu pazarlarında yolcu potansiyelinin sınırlı olmasından dolayı belli bir ölçeğe kadar büyüyebilen havayolu işletmeleri, daha fazla büyüme isteklerini uluslararası pazarlardan karşılama yoluna gitmektedir. Diğer yandan, küreselleşmenin etkisiyle yolcular, dünyanın herhangi bir noktasından yine herhangi bir noktasına kesintisiz uçuş ağı ile seyahat etmek istemektedirler. Tüm bu baskılar havayolu işletmelerini küresel bir uçuş ağına sahip olma gerekliliğine doğru itmektedir.

Mevcut Ekonomik Düzenlemeler

Hem iç hat hem de uluslararası havayolu pazarları geçmişe göre çok daha serbest olmasına rağmen belli düzenlemeler günümüzde de devam etmektedir. Uluslararası havayolu taşımacılığı, ülkelerin aralarında imzaladıkları ikili havayolu taşımacılığı (IHT) anlaşmaları çerçevesinde gerçekleşmektedir. Söz konusu anlaşmalarla pazara erişim ve giriş düzenlenmektedir. Uçuş ağını büyütmek ve küresel hâle getirmek isteyen havayolu işletmeleri, yabancı havayolu işletmeleri ile işbirlikleri kurarak düzenlemelerin getirdiği pazara erişim ve giriş kısıtını asmaya çalışmaktadır.

Devam eden sıkı ekonomik düzenlemelerden bir diğeri, havayolu işletmelerinin sahipliği ve yönetimine ilişkin düzenlemelerdir. Sahiplik ve yönetimde etkin rol düzenlemeleri ile havayolu işletmelerinin sahiplik yapısı ve kimler tarafından yönetileceği düzenlenmektedir. Buna göre ABD, yabancı yatırımcılar tarafından Amerikan havayolu işletmelerinin %25’ten fazla hissesinin satın alınmasına izin vermezken AB’de bu sahiplik hakkı %49 ile sınırlandırılmaktadır. Bu durumda uluslararası ölçekte bir büyümeyi gerçekleştirmek, ancak yabancı havayolu işletmeleri ile işbirliği yaparak sağlanabilir olmaktadır.

Havayolu İşbirliklerinin Amaç ve Faydaları

İşletmeler işbirlikleri yoluyla iki temel amacı gerçekleştirmeyi hedeflemektedir:

• Birincisi, üretilen ürünün geliştirilmesi ve iyileştirilmesi ya da üretim maliyetlerinin azaltılmasına ilişkin ürüne dayalı amaçlar;
• İkincisi ise, işbirliği tarafları arasında bilginin transfer edilmesi yoluyla ortakların birbirlerinden bir süreç ya da yeni bir teknolojiyi öğrenmesine ilişkin amaçlardır.

Ölçek Ekonomilerinin Elde Edilmesi

Bir havayolu işletmesinde ölçek ekonomileri, havayolu işletmesinin uçuş ağının büyümesi ve yolculara sunulan hizmetlerin artmasına bağlı olarak birim maliyetlerin azalması şeklinde gerçekleşmektedir. Arz edilen koltukkm ve ücretli yolcu-km, bir havayolu işletmesinin üretim miktarı olarak kabul edildiğinde, uçulan şehir sayısı, uçuş sayısı, toplam uçuş mesafesi ve uçuş sıklığının artması havayolu işletmesinin üretim miktarının artması anlamına gelir. Buna göre işbirlikleri yoluyla sahip olunabilen daha geniş bir ağ yapısı ile havayolu işletmesinin ürünlerinin sayısında bir artış olmakta ve bu da maliyet avantajına dönüşebilmektedir.

Ölçek ekonomilerinden fayda umulsa da son 30 yılda yapılan bilimsel çalışmalar havayolu işletmelerinin ölçek ekonomilerinden çok fazla yararlanamadığını ortaya koymaktadır. Buna karşılık, büyüklüğün getirdiği başkaca üstünlüklerden yararlanmaktadırlar. Bu üstünlükler sinerjiler adı altında kaynakların paylaşılması ya da belirli faaliyetlerin ortaklaşa yerine getirilmesi ile elde edilen maliyet üstünlükleridir.

Yoğunluk Ekonomilerinin Elde Edilmesi

Yoğunluk ekonomileri, sabit bir ağ büyüklüğü içinde artan yolcu trafiğine bağlı olarak birim maliyetlerin azalması durumunda ortaya çıkmaktadır. Sabit bir ağ yapısı içerisinde taşımacılık faaliyetleri ve taşınan yolcu sayısı artarken hizmeti üretmek için katlanılan maliyet daha az artış gösteriyorsa bu durumda yoğunluk ekonomileri yaratılıyor demektir. Bu anlamda yoğunluk ekonomileri, sadece üretim miktarının (arz edilen koltuk km-AKK) artması ile elde edilen ölçek ekonomilerinden farklıdır. Yapılan araştırmalar işbirliklerinin en önemli faydasının artan yolcu trafiği olduğunu göstermektedir. Artan trafik yoğunluğuna bağlı olarak yoğunluk ekonomileri, temel anlamda uçak doluluk oranlarının artması, birim operasyon maliyetleri daha düşük olan büyük gövdeli uçakların kullanılması ve filo ve ekibin bütün ağ üzerinde daha verimli kullanılması ile ilişkilidir. Yoğunluk ekonomileri ağ üzerinde iki yerde elde edilmektedir:

• Tek başına şehir-çifti pazarlarında (link density) ve
• Uçuş ağının tamamında (network density).

Kapsam Ekonomilerinin Elde Edilmesi

Kapsam ekonomileri; birden fazla ürünün birlikte üretilmesi sonucunda oluşan maliyetin, her bir ürünün ayrı ayrı üretilmesi durumunda oluşacak maliyetlerin toplamından daha az olması sonucunda gerçekleşir. Havayolu işletmeciliğinde üretilen ürün (havayolu hizmeti), iki şehir arasında yolcu ve yükün taşınmasıdır. Her bir “başlangıç noktası-varış noktası” kombinasyonu, havayolu işletmesinin ayrı bir ürünü olmaktadır. Bu durumda bir havayolu işletmesi ne kadar çok sayıda şehir çifti arasında taşımacılık yapıyorsa o kadar çok ürün üretiyor anlamına gelmektedir. Buna göre havayolu işletmeleri için kapsam ekonomisinin, mevcut uçuş ağına yeni uçuş noktalarının eklenmesi ile elde edilebileceğini söyleyebiliriz. Mevcut uçuşlar için halihazırda bulunan havaalanı ekipman ve insan kaynağı, yeni eklenen hatlar için de kullanılarak bu kaynakların maliyeti daha fazla üretim miktarı üzerine dağıtılmış olmaktadır.

Finansal Ekonomiler

Küresel havayolu işbirlikleri, kapsamlı coğrafi erişimi sayesinde, üyelerine aynı endüstri içinde çeşitlendirilmiş bir portföy sunarlar. Mevcut uçuş ağına eklenen yeni uçuş noktaları, havayolu işletmesi için yeni gelir kaynakları anlamına gelmektedir. Küreselleşme her ne kadar ekonomileri birbirine daha bağımlı hale getirse de, havayolu işletmeleri kendi ülke ekonomilerinden bağımsız bir yolcu talebi yaratabilirlerse, ülkelerinde yaşanabilecek ekonomik krizlerden etkilenme riskini o kadar azaltmış olurlar. Küresel havayolu işbirliklerinin sağladığı coğrafi çeşitlenme sayesinde iç hatlarında yaşanabilecek ekonomik düşüşlerin potansiyel etkilerini, talebin oluşmaya devam ettiği farklı pazarlar ile kapatabilirler.

Pazarlama ve Markalaşma Faydaları

Küresel bir işbirliği grubunun parçası olarak havayolu işletmeleri, yolcularına daha etkin bağlantılarla geniş yelpazede bir uçuş noktası seçeneği sunabilmekte, diğer yandan ölçek, kapsam ve yoğunluk ekonomilerinden elde edilen verimlilikler ile daha uygun fiyatlarla hizmetlerini pazarlayabilmektedir. Uluslararası hatlarını ve iç hat merkez havaalanını besleyen bir ağ sistemi içinde sunulan iyi bir ürünle, havayolu işletmeleri mevcut yolcuları elde tutma ve yeni yolcular kazanma kabiliyetlerini artırmaktadır. Havayolu işbirlikleriyle elde edilen bu üstünlüğün en önemli nedeni, büyük ve geniş bir ağa sahip olmanın getirdiği pazarlama ve markalaşma faydalarıdır.

Pazar Gücü Faydaları

Havayolu işletmeciliği bağlamında pazar gücü, bir havayolu işletmesinin rakiplerin pazara girişini engelleyebilme ya da pazarda faaliyet gösteren havayolu işletmelerinin rekabetçiliklerini azaltabilme gücüdür. Pazar gücü işletmelerin ekonomik getiri kaynaklarını korumak için kullanılan stratejik bir araçtır ve sonuç olarak normalin üstünde kazançlar elde edilmektedir.

Havayolu işbirlikleri özellikle T-D ağ yapısında merkez havaalanından uçuşlar gerçekleştiren havayolu işletmelerine önemli ölçüde pazar gücü sağlamaktadır. Bir havaalanını geniş uçuş ağı sisteminin merkezi olarak kullanan havayolu işletmesi, ilgili havaalanındaki slotların çoğunu, elverişli kapı ve havaalanı tesis lokasyonlarını elinde bulundurarak rakip işletmelerin pazara girişini zorlaştırabilir. Slotlara erişim, kapasite kısıtı olan havaalanlarında çok ciddi anlamda giriş engeli yaratabilecek bir durumdur. Bu nedenle slotları elinde bulunduran bir havayolu işletmesi pazar gücü potansiyel ine sahip işletmedir. Böyle bir havayolu işletmesi, işbirliği yaptığı ortaklarının uçuşlarını en uygun şekilde tamamlayarak koordineli ve düzgün bağlantılar sunabilir. Bunun yanı sıra, uçuş sıklığı üstünlüğü ve SUYP’ların etkin kullanımı, işletmeyi merkez havaalanında güçlü kılan diğer etmenlerdir. Merkez havaalanını kontrol etme, mevcut rakipleri zor durumda bırakabildiği gibi, pazara girme niyeti olan potansiyel rakipleri de caydırmada etkili olmaktadır.

Öğrenme

Bir havayolu işletmesi için işbirliğine üye olmakla iki şekilde öğrenme gerçekleşir:

• Birincisi uyum süreci yoluyla öğrenmedir. Küresel bir havayolu işbirliğine üye olan işletmeler ilk başta uzun süren bir bütünleşme sürecine tabi olmaktadır. Bu süreçte operasyonlarını, bilgi teknolojilerini, müşteri hizmetlerini, müşteri sadakat programlarını, emniyet standartlarını birbirleriyle uyumlu hale getirmektedirler.
• Bir diğer öğrenme biçimi ise ortaklaşa gerçekleştirilen günlük operasyonlarda üyelerin birbirlerinden teknik ve operasyonel yeteneklerini ve en iyi uygulamalarını (best practices) öğrenmeleridir.

Havayolu İşbirliklerinin Sınıflandırılması

En yaygın sınıflandırma;

• İşbirliğinin finansal kaynaklara dayalı olup olmamasına göre “hisse temelli” ve “hisse temelli olmayan”,
• Kapsamına göre “stratejik” ve “taktik”,
• İşbirliği yapılan konuların türlerine göre “pazar odaklı” ve “maliyet odaklı” havayolu işbirlikleri şeklinde yapılan sınıflandırmadır.

Hisse Temelli / Hisse Temelli Olmayan Havayolu İşbirlikleri

Bir havayolu işbirliğinin hisse temelli bir işbirliği olması, ortaklardan birinin diğerinin belli bir miktarda hissesini satın alması ya da ortaklar arasında belli miktarda hissenin karşılıklı değişimi kapsamında yapılan işbirliği anlamına gelmektedir. Hisse temelli olmayan işbirliği ise karşılıklı hisse sahipliği olmadan oluşturulan işbirliğidir. Ortakların birbirilerinin hisselerine sahip olmaları, ekonomik düzenlemelerin izin verdiği ölçüde gerçekleşmektedir.

Stratejik / Taktik Havayolu İşbirlikleri

Stratejik havayolu işbirlikleri daha kapsamlı, daha derin ve uzun vadeli işbirlikleri iken; taktik havayolu işbirlikleri daha dar kapsamlı ve kısa vadeli amaçlarla gerçekleştirilen işbirlikleridir. Taktik havayolu işbirlikleri genellikle kod paylaşımı anlaşmalarına ve merkez havaalanları trafiğinin beslenmesine yönelik anlaşmalara odaklanmaktadır. Stratejik havayolu işbirlikleri ise, taktik anlaşmalara konu olan alanların yanı sıra, havaalanı kolaylıklarının paylaşılması, fiyat ve uçuş tarifelerinin koordinasyonu, sık uçan yolcu programlarının bütünleştirilmesi, yük koordinasyonu ve ortak pazarlama faaliyetleri gibi çok daha derin işbirliğini gerektiren alan ve faaliyetleri kapsamaktadır.

Pazar Odaklı / Maliyet Odaklı Havayolu İşbirlikleri

Pazar odaklı işbirlikleri, müşterilere sunulan havayolu ürününün geliştirilmesine odaklanan işbirlikleridir. İyileştirilmiş bir havayolu ürünü ile yolcu trafiği, uçak doluluk oranları ve pazar payının artırılması amaçlanmakta, dolayısıyla gelirlerin artırılması istenmektedir. Bu işbirlikleri temel anlamda kod paylaşımı ve tarife koordinasyonu ve SUYP’ların birleştirilmesi gibi pazarlama uygulamalarını içermektedir. Pazar odaklı işbirliklerinin aksine maliyet odaklı işbirlikleri, hizmetlerin ortak verilmesi, karşılıklı satış yapılması, ortaklaşa bakım faaliyetleri gerçekleştirmek üzere ortak girişim kurulması ve varlıkların paylaşılması yoluyla maliyetleri azaltmak üzere tasarlanmış işbirliği anlaşmalarıdır. Kavramsal olarak pazar odaklı ve maliyet odaklı bir ayrım olmasına karşın gerçek hayatta uygulanan çoğu işbirliğinin her iki amacı taşıdığı da görülmektedir. İşbirliği yapılan alanlara göre faklı işbirliği biçimleri bulunmaktadır. Pazar odaklı ve maliyet odaklı ayrımı yapılmaksızın bu işbirliği biçimleri aşağıda kısaca açıklanmaktadır.

• Ayrıcalıklı Satış (Franchising): Ayrıcalıklı satış anlaşması, güçlü markaya sahip büyük bir havayolu işletmesinin (franchisor), görece daha az bilinir markaya sahip daha küçük bir havayolu işletmesine marka kimliğini (örneğin, uçak dış boyaması, kabin içi tasarımı, ekip üniformaları, logosunu ve marka ismini), ilgili hizmet sunma biçimini ve hizmet dağıtım sistemi özelliklerini kullanma hakkını vermesine dayanan ticari bir anlaşmadır. Ayrıcalıklı satış anlaşması kapsamında verilen hizmetler, genellikle marka hakkını veren büyük havayolu işletmesinin tanımlayıcı kodu altında verilir. Marka hakkını veren işletme, BRS ve gelir yönetimi sistemlerinin kullanılması ve SUYP’ların paylaşılması gibi hizmet sunumunu destekleyen bazı hizmetlerin de beraberinde kullanılmasına izin vermektedir.
• Interline Trafik Anlaşması: Burada “interline” sözcüğü, yolcunun gitmek istediği noktaya birden fazla havayolu işletmesini kullanarak aktarmalı bir şekilde ulaşması anlamında kullanılan bir havacılık terimidir. Interline anlaşmaları, yolcuların ve kargonun gitmek istedikleri son varış noktasına ulaştırılmak üzere bir havayolundan diğer havayoluna transferinin sağlanabilmesi için anlaşmaya taraf havayolu işletmelerinin birbirlerinin seferlerine yönelik bilet düzenlenmesi, satısı, devredilmesi ve kabul edilmesine izin veren anlaşmadır. Anlaşma kapsamında işletmeler arasında yolcu bagajlarının kontrolü ve aktarılmasının koordinasyonu da sağlanmaktadır.
• Özel Ücret Anlaşmaları (Special Prorate Agreements): Interline trafik anlaşmasının bir ileri seviyesi olan özel ücret anlaşmasında ortaklık yapan havayolu işletmeleri birbirlerine, interline anlaşmasından farklı olarak kendi uçaklarında diğer havayolunun yolcularını taşımak için daha uygun fiyat ya da tarifeler sunmaktadırlar.
• Havaalanı Yolcu Bekleme Salonlarına Erişim/Karşılıklı Yer Hizmetleri Anlaşmaları: Bu işbirliği çerçevesinde ortak havayolu işletmeleri, check-in ve bagaj işlemleri, uçak bakımı ve müşteri hizmetleri gibi varış ve kalkış havaalanlarındaki hizmetleri karşılıklı ya da ortaklaşa gerçekleştirirler, yolcu bekleme salonlarını, terminal olanak ve tesislerini paylaşırlar. Bu anlaşma türünün amacı, (bagaj işlemleri, check-in, biletleme gibi) yolcu hizmetlerini koordine etmek, kolaylaştırmak ve iyileştirmektir.
• Sık Uçan Yolcu Programlarının Paylaşılması: Havayolu işletmeleri arasında sık uçan yolcu programlarının birleştirilmesini içeren anlaşmalar, yolculara işbirliği üyesi farklı havayolu işletmelerinin bağlılık programlarından toplamış oldukları uçuş millerini saydırmaya ve birleştirmeye izin vermektedir.
• Kod Paylaşımı: Uçuş kodu, yolcu biletlerinde, bilgisayarlı rezervasyon sistemlerinde, havayolu tarife rehberlerinde ve havaalanı bilgi ekranlarında havayolu işletmesini tanımlamak amaçlı belirlenen tanıtıcı kodlardır. Kod paylaşım anlaşması, iki ya da daha fazla havayolu işletmesinin uçuş kodlarını paylaşarak anlaşmaya taraf her bir havayolu işletmesinin kendi uçuş kodu ile bir diğer havayolu işletmesinin seferi için bilet satmasına izin veren anlaşmadır.
• Ortak Girişimler (Joint Ventures) ve Otoritelerden Muafiyet Alınması: Ortak girişim, iki ya da daha fazla işletme tarafından stratejik amaçlar için oluşturulan, operasyonel sorumluluklar ile finansal risklerin ve kazançların paylaşıldığı bir faaliyet birlikteliği olarak tanımlanabilir. Ortak faaliyetlerin yürütülmesi için, ortaklardan ayrı bir yasal organizasyon oluşturulur. Buna karşılık ortaklar ayrı kimlik ve özerkliklerini korumaya devam ederler. Ortak girişimler; uçuş tarifelerinin, uçuş ağlarının ve hat planlamalarının ortaklar arasında koordine edilmesine izin veren anlaşmalardır. Bu tür işbirlikleri, gelir ve maliyet paylaşımlarının yapılabildiği en ileri işbirliği türüdür. Anlaşmanın tarafları, ortak fiyatlandırma, pazarlama, reklamcılık ve dağıtım faaliyetleri gerçekleştirebilmekte ve kod paylaşım anlaşmalarında olduğu gibi birbirlerinin seferlerine kendi uçuş kodlarını verebilmektedirler.

Küresel Havayolu İşbirliği Grupları

İlk ikili ve çoklu işbirliklerinin çoğu transatlantik pazarında ortaya çıkmıştır. Star, SkyTeam ve oneworld günümüzde üç büyük küresel havayolu işbirliği grubudur. Her bir küresel havayolu işbirliği grubu bir büyük Amerikan havayolu işletmesi, bir büyük Avrupa havayolu işletmesi ve bir büyük Asya havayolu işletmesi etrafında oluşmuştur. Bazı işbirliği üyeleri kendi aralarında daha yakın işbirliğine giderek işbirliği grubunun içerisinde daha küçük alt gruplar oluşturmuşlardır. Bunlar, havacılık otoritelerinden muafiyet alan kurucu işletmelerin oluşturdukları ortak girişimlerdir.

Star İşbirliği

1996 yılında Lufthansa, United Airlines ile bir işbirliği oluşturmuş ve 1997 yılında küresel bir uçuş ağı oluşturmak üzere United Airlines, Lufthansa, Air Canada, SAS ve Thai Airways birlikte Star İşbirligi grubunu kurmuşlardır. Star İşbirliği’nin Türk Hava Yolları’nın (THY) da içinde bulunduğu toplam 28 üyesi bulunmaktadır.

oneworld

oneworld işbirliği grubu 1998 yılında British Airways ve American Airlines odağında Canadian Airlines, Cathay Pacific ve Qantas havayolu işletmeleri tarafından oluşturulmuştur. Günümüzde işbirliğinin 15 üyesi bulunmaktadır.

SkyTeam

SkyTeam en son kurulan küresel havayolu işbirliği grubudur. Air France ve Delta Airlines 1999 yılında işbirliği kapsamında faaliyet göstermeye başlamış ve 2000 yılında bu işbirliğini Aeromexico ve Korean Air’e genişleterek SkyTeam işbirliği grubunu oluşturmuştur. SkyTeam 20 üyesi ile ikinci büyük küresel havayolu işbirliği grubudur.