Ünite 2: Havayolu İşletmelerinin Sınıflandırılması ve Konumlanmaları

Giriş

Havayolu işletmeleri, havayolu taşımacılığı sektörünün ana aktörleridir. Havayolu işletmeleri; kâr amacı güden, kamuya açık toplu taşımacılık hizmeti sunan, bunun için uçakları kullanan, görece büyük bir ölçekte faaliyet gösteren işletmelerdir. Havayolu işletmeleri, havayolu taşımacılığı hizmeti sunan ticari işletmelerdir.

Havayolu İşletmelerinin Sınıflandırılması

Havayolu taşımacılığı sektörü ekonomik, politik, çevresel ve teknolojik gelişmelere karşın oldukça duyarlı ve müşteri profili açısından oldukça farklı istek ve ihtiyaçlara sahip müşterilerin hizmet talebinde bulunduğu bir sektördür. Havayolu işletmeleri;

• Faaliyet gösterdikleri ülkelere göre,
• Düzenleme ve/veya denetleme yetkisine sahip sivil havacılık otoritelerine göre ve
• Bazı derecelendirme kuruluşlarına göre farklı şekillerde sınıflandırılabilmektedir.

Havayolu İşletmelerinin Ülkelere Göre Sınıflandırılması

Havayolu işletmelerinin ülkelere göre sınıflandırılmasında, öncelikle havayolu taşımacılığının tarihsel gelişimi açısından ayrı bir yere sahip olan ve çeşitlilik anlamında farklı özelliklere sahip havayolu işletmelerini barındıran ABD, Kanada ve Avustralya ile ülkemizdeki havayolu işletmelerinin sınıflandırılması aşağıda açıklanmıştır.

ABD’de Havayolu İşletmelerinin Sınıflandırılması: ABD Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (Department of Transportation-DOT), 1 Nisan 1967 tarihinde kurulan ve Amerika Birleşik Devletleri hükümetinin ulaşım ile ilgilenen federal bakanlığıdır. Ulaştırma İstatistikleri Bürosu, ABD Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı olarak ulusal ulaştırma sistemlerine ilişkin ulaşılabilir veriler hazırlayan, analiz eden ve toplayan bir birimdir.

ABD Ulaştırma Bakanlığı, topladığı söz konusu verilere dayanarak havayolu işletmelerini yıllık gelirlerini temel alarak aşağıdaki gibi sınıflandırmaktadır:

• Büyük Taşıyıcılar (Major Carriers): Yıllık operasyon gelirleri 1 milyar ABD dolarından fazla olan havayolu işletmeleridir.
• Ulusal Taşıyıcılar (National Carriers): Yıllık operasyon geliri 100 milyon ve 1 milyar ABD doları arasında olan havayolu işletmeleridir.
• Bölgesel Taşıyıcılar (Regional Carriers): Yıllık operasyon geliri 100 milyon ABD dolarından az olan ve genellikle küçük yerleşim bölgelerine hizmet veren havayolu işletmeleridir.

ABD Ulaştırma Bakanlığı havayolu işletmelerini yıllık gelirlerine göre sınıflandırmanın yanında, operasyonel iş modeli temelinde de bir sınıflandırma yapmaktadır. Buna göre, havayolu işletmeleri operasyonlarının coğrafi kapsama alanı ve operasyonel altyapısının türü temel alınarak ağ taşıyıcısı, düşük maliyetli taşıyıcı ve bölgesel taşıyıcı olmak üzere sınıflandırılmaktadır.

Günübirlik (commuter) havayolu işletmesi; besleyici ve/veya bölgesel hizmet sunan, genellikle noktadan noktaya 30 koltuktan az uçaklarla hizmet veren işletmelerdir.

Havayolu işletmelerinin sınıflandırılmasında birçok kategori ortaya çıkmakla birlikte; söz konusu kategorilerin altında yer alan havayolu işletmesi türleri zaman zaman aynı olabilmekte ve örneğin bölgesel havayolu işletmesi veya düşük maliyetli havayolu işletmesi birden çok sınıflandırmada yer alarak kullanılabilmektedir.

Kanada’da Havayolu İşletmelerinin Sınıflandırılması: Ulaştırma Kanada (Transport Canada), 1935 yılında kurulmuş olan ve Kanada’da ulaştırma alanında düzenlemeler, politikalar ve hizmetler geliştirmekten sorumlu Kanada hükümetinin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı bağlı bir organıdır.

Sivil Havacılık Düzenlemeleri Kanada’da sivil hava taşımacılığı sektörünü düzenleyen ve 10 Ekim 1996 tarihinde yürürlüğe giren hukuki düzenlemelerdir.

Ulaştırma Kanada’nın gerçekleştirdiği ve hava taşıyıcılarının filolarında bulunan uçaklar ve faaliyet gösterdikleri operasyonu temel alan sınıflandırmada üç havayolu işletmesi sınıfı bulunmaktadır:

• Büyük Havayolu İşletmeleri: Bu sınıflandırma, azami kalkış ağırlığı 19.000 libreden fazla olan veya 20 veya daha fazla yolcu taşıyan hava araçları veya 20 veya daha fazla yolcu taşıma kapasitesine sahip helikopterlerle yapılan seferleri ve bu seferleri yapan havayolu işletmeleri için kullanılmaktadır.
• Küçük Günübirlik (Commuter) Havayolu İşletmeleri: Bu sınıflandırma, kalkış ağırlığı 19.000 libreden fazla olan veya 10 ile 19 arası yolcu taşıyan çok motorlu hava araçları veya azami sıfır yakıt ağırlığı 50.000 libre olan ve 19 yolcudan fazla yolcu taşımayan turbo jet motorlu uçaklar ve 10 ile 19 arası yolcu taşıma kapasitesine sahip çok motorlu helikopterlerle yapılan seferleri ve bu seferleri yapan havayolu işletmeleri için kullanılmaktadır.
• Hava Taksi İşletmeleri: Bu sınıflandırma, azami kalkış ağırlığı 19.000 libre veya daha az olan ve 9 veya daha az yolcu taşıma kapasitesine sahip tek ve çok motorlu hava araçlarıyla yapılan seferleri ve bu seferleri yapan havayolu işletmeleri için kullanılmaktadır.

Libre, kısaltması lb olan ve 0,45359237 kilograma denk gelen bir ağırlık (kütle) birimidir.

Azami kalkış ağırlığı, bir uçağın kalkışı sırasında taşıyabileceği en fazla ağırlığı ifade eder.

Sıfır yakıt ağırlığı; uçağın işletme boş ağırlığı ile paralı yükünü (yolcu, yolcu bagajı, kargo ve posta) ve yolculara verilecek ikram malzemesini içeren ağırlığıdır.

Avustralya’da Havayolu İşletmelerinin Sınıflandırılması: Avustralya’da havayolu işletmeleri hükümete bağlı olarak görev yapan Bölgesel Kalkınma ve Altyapı Bakanlığı’nın (Department of Infrastructure and Regional Development) bir birimi olan Altyapı, Ulaştırma ve Bölgesel Ekonomi Bürosu (Bureau of Infrastructure, Transport and Regional Economics-BITRE) tarafından sınıflandırılmıştır. Bu bağlamda, Avustralya havayolu taşımacılığı sektöründe yer alan havayolu işletmeleri temelde üç gruba ayrılmaktadır:

• Bölgesel Havayolu İşletmeleri: Düzenli olarak kamuya ulaştırma hizmeti sunan ve filosunda sadece 38 veya daha az koltuk kapasitesine sahip veya 4.200 kg veya daha az taşınabilir yük kapasitesine sahip hava araçları bulunan havayolu işletmeleridir.
• İç Hat Havayolu İşletmeleri: Düzenli olarak kamuya ulaştırma hizmeti sunan ve filosunda sadece 38 veya daha fazla koltuk kapasitesine sahip veya 4.200 kg veya daha fazla taşınabilir yük kapasitesine sahip hava araçları bulunan havayolu işletmeleridir.
• Uluslararası Havayolu İşletmeleri: Uluslararası hatlarda operasyon yapan havayolu işletmeleridir.

Altyapı, Ulaştırma ve Bölgesel Ekonomi Bürosu, Avustralya hükümetinin politika geliştirmesi amacıyla altyapı, ulaştırma ve bölgesel kalkınma konularında ekonomik analiz, araştırma ve istatistiki bilgiler sağlayan birimdir.

Türkiye’de Havayolu İşletmelerinin Sınıflandırılması: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına bağlı olarak görev yapan ve en temel görevi, Türk Sivil Havacılık Sistemindeki hava taşımacılığına ilişkin tüm faaliyetlerin emniyetli, güvenli, etkin ve verimli bir şekilde gerçekleşmesi, hava taşımacılığına ilişkin hizmetlerin adil ve sürdürülebilir bir rekabet ortamında gerçekleşmesi amacıyla politikalar üretmek, stratejiler belirlemek, düzenlemeler tasarlamak, düzenlemeleri uygulamaya aktarmak, mevzuata uyumluluğu denetlemek ve uyum konusunda gerektiğinde yaptırım uygulamak olan kuruluştur.

SHY-6A adlı Ticari Hava Taşıma İşleri Yönetmeliği’nde koltuk kapasitesi yirmi ve üzeri olan uçaklarla yolcu taşımacılığı ile sadece yük taşımacılığı yapan ticari hava taşıma işletmeleri yani havayolu işletmeleri aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır:

• Tarifeli ve tarifesiz seferlerle yolcu ve yük taşımacılığı yapacak havayolu işletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda tarifeli ve tarifesiz seferlerle ticari hava taşımacılığı yapmak üzere ruhsatlandırılan havayolu işletmeleridir.
• Sadece tarifesiz seferlerle yolcu ve yük taşımacılığı yapacak havayolu işletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda sadece tarifesiz seferlerle ticari hava taşımacılığı yapmak üzere ruhsatlandırılan havayolu işletmeleridir.
• Tarifeli ve tarifesiz seferlerle sadece yük taşımacılığı yapacak havayolu işletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda tarifeli veya tarifesiz seferlerle filosunda tamamı sadece yük taşımacılığı yapmak amacıyla düzenlenmiş uçaklarla ticari hava taşımacılığı yapmak üzere ruhsatlandırılan havayolu işletmeleridir.
• Hava taksi işletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda tarifeli ve tarifesiz seferlerle ticari hava taşımacılığı kapsamında hava taksi işletmeciliği yapmak üzere ruhsatlandırılan havayolu işletmeleridir.

SHY-6A adlı Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği, ülkemizde tarifeli ve tarifesiz havayolu taşımacılığı yapmak üzere kurulacak işletmelerin pazara giriş ve pazardan çıkış koşulları ile gerçekleştirecekleri faaliyetleri belirleyen ekonomik bir düzenlemedir. Türkiye’de sınıflandırma ölçütü olarak Kanada ve Avustralya’dakine benzer şekilde filoda bulunan hava aracının türü ve niteliği ile operasyon amacı temel alınmakta iken; sınıflandırmayı yapan kurum açısından da ABD, Kanada ve Avustralya’ya benzerlik vardır. Bunun dışında, ülkemizde havayolu işletmesi sınıflandırmasının ekonomik bir düzenlemeye dayanması bağlamında da Kanada ile benzerlik taşıdığı söylenebilir.

Havayolu İşletmelerinin Uluslararası Kuruluşlara Göre Sınıflandırılması

Havayolu işletmeleri faaliyet gösterdikleri ülkeler ve söz konusu bu ülkelerin sivil havacılık otoriteleri tarafından sınıflandırılabilecekleri gibi uluslararası kuruluşlar tarafından da sınıflandırılabilmektedir. Havayolu taşımacılığı açısından önemli ve geniş kapsamlı sınıflandırmaları bağlamında ele alınabilecek en önemli kuruluş ise Uluslararası Sivil Havacılık Örgütüdür (International Civil Aviation Organization-ICAO) .

ICAO, Birleşmiş Milletlere bağlı olarak 1947 yılında kurulmuş olan ve uluslararası sivil havacılığın emniyetli, güvenli ve düzenli bir şekilde büyümesini sağlamak, barışçıl amaçlara yönelik uçak tasarımı ve operasyonlarını teşvik etmek, sivil havacılık için havayolları, havaalanları ve hava seyrüsefer tesislerinin gelişimini desteklemek ve uluslararası kamuoyunun emniyetli, güvenli, düzenli, verimli ve ekonomik hava taşımacılığı ihtiyaçlarını karşılamak gibi görevleri bulunan uluslararası bir örgüttür. ICAO’nun havayolu işletmelerini sınıflandırması, yayımlamış olduğu “Doc 9626 Manual on the Regulation of International Air Transport” adlı yayına dayanmaktadır. Söz konusu bu yayının hava taşıyıcıları (air carriers) adlı bölümünde, havayolu işletmeleri şöyle sınıflandırılmıştır:

• Gerçekleştirdikleri operasyon tipine göre:
  • Tarifeli havayolu işletmeleri,
  • Tarifesiz havayolu işletmeleri,
  • Charter havayolu işletmeleri.
• Taşıdıkları trafik tipine göre:
  • Yolcu havayolu işletmeleri,
  • Kargo havayolu işletmeleri,
• Ulusal veya uluslararası pazardaki önemine veya operasyonlarının büyüklüğüne göre:
  • Büyük havayolu işletmeleri,
  • Bölgesel havayolu işletmeleri,
  • Besleyici (feeder) havayolu işletmeleri,
  • Günübirlik (commuter) havayolu işletmeleri,
  • Mega havayolu işletmeleri,
• Pazarlama veya ekonomik önemlerine göre:
  • Belirli bir pazar bölümüne hitap eden(niche) havayolu işletmeleri,
  • Yeni kurulan havayolu işletmeleri,
  • Yeni giren havayolu işletmeleri,
• İş modellerine göre:
  • Tam hizmet sunan (full service) havayolu işletmeleri,
  • Sade (no-frill) havayolu işletmeleri,
  • Düşük maliyet havayolu işletmeleri,
• Bağlı oldukları ticari ortaklıklara göre:
  • IATA üyesi havayolu işletmeleri,
  • IATA üyesi olmayan havayolu işletmeleri,
• Sahiplik yapısına ve kontrol edilebilirliğine göre:
  • Devlet sahipliğindeki havayolu işletmeleri,
  • Özel havayolu işletmeleri,
  • Ortak girişim havayolu işletmeleri,
  • Avrupa Birliği havayolu işletmeleri (Community Carriers),

Uçuş tarifesi, uçuşun başlayacağı ve biteceği havaalanlarını, uçuşun gününü, saatini ve kodunu içerir.

Charter seferleri veya uçuşları, bir uçağın kapasitesinin tamamının veya bir bölümünün üçüncü kişi ve/veya kurumlar tarafından kiralanması sonucu gerçekleştirilen seferler veya uçuşlardır.

Havayolu taşımacılığı tur operatörlerinin ya da seyahat acentelerinin düzenlediği paket turlarda sadece bir girdi durumundadır. Bu tür bir hizmet sunumu genellikle charter türü havayolu taşımacılığını kullanır. Fakat bazen seyahat acenteleri düzenledikleri turistik turlarda müşterilerini taşımak için tarifeli havayolu işletmelerinden koltuk satın alma yoluna da gitmektedir.

Birincil nitelikteki işi uçaklarla yolcu taşımak olan havayolu işletmeleri dünya havayolu kargo taşımacılığından önemli bir pay almaktadır. Çünkü tarifeli havayolu işletmeleri sayesinde büyük ve geniş bir uçuş ağında ve uçuş sıklığında kargonun neredeyse kapıdan kapıya havayolu taşımacılığı ile gönderilmesi ihtimali artmaktadır. Bu olanak, göndericilere kargolarını istedikleri yerden istedikleri yere ve çok daha kısa bir ulaşım süresinde gönderme imkânı yaratmaktadır.

Devlet sahipliğindeki havayolu işletmeleri, hisselerinin tamamının veya çoğunluğunun devletin elinde olduğu havayolu işletmeleridir. Bu anlamda, ülkemizde faaliyet gösteren ve bir dönem devlet sahipliğinde bir havayolu işletmesi olarak ele alınabilecek Türk Hava Yolları, 2006 yılındaki son özelleştirme işleminden sonra kamu payının %49,2’ye gerilemesi sonucu bu özelliğini kaybetmiştir.

Havayolu İşletmelerinin Derecelendirme Kuruluşlarına Göre Sınıflandırılması

Havayolu işletmeleri, ICAO dışında düzenleyici nitelikte olmayan ve hizmet düzeyini temel alan sınıflandırmalara da tabi tutulabilmektedir. Söz konusu bu sınıflandırmalarda esas amaç, temel alınan belirli kıstaslar üzerinden algılanan havayolu hizmet düzeyine göre havayolu işletmelerini belirli gruplara ayırabilmektir. Bu amaçla yapılan havayolu sınıflandırmalarından en bilineni ve genel kabul göreni Skytrax adlı danışmanlık kuruluşunun yapmış olduğu “Dünya Havayolu Derecelendirmesi”ne dayanmaktadır.

Skytrax, Birleşik Krallık merkezli olarak kurulmuş bulunan ve havayolu ile havalimanı işletmeleri için değerlendirme ve derecelendirme yapan bir danışmanlık kuruluşudur. Skytrax’in derecelendirmesine göre havayolu işletmeleri şöyle sınıflandırılmaktadır:

• Beş yıldızlı havayolu işletmeleri,
• Dört yıldızlı havayolu işletmeleri,
• Üç yıldızlı havayolu işletmeleri,
• İki yıldızlı havayolu işletmeleri,
• Bir yıldızlı havayolu işletmeleri,
• Sınıflandırılmamış havayolu işletmeleri.

Havayolu İşletmelerinin Konumlanması

Havayolu işletmeleri, izledikleri stratejiler ve uyguladıkları iş modelleri bağlamında da farklılıklar göstermekte ve sınıflandırılabilmektedir. Söz konusu bu farklılıklar, havayolu işletmelerinin faaliyet gösterdikleri sektörü analiz ederek kendileri açısından en avantajlı rekabet stratejisini takip etmeleri sonucu ortaya çıkabileceği gibi; bahsi geçen bu stratejinin somut yansıması olan iş modellerinden de kaynaklanabilmektedir.

Michael Porter ve Pozisyon Okulu Düşüncesi

Ünlü stratejik yönetim düşünürü Michael Porter, 1980 ile 1985 yıllarında yayımlamış olduğu “Rekabet Stratejisi” ve “Rekabet Avantajı” adlı çalışmalarıyla, adı ile özdeşleşen ve stratejik yönetim alanında Pozisyon Okulu (Positioning School) adı ile anılan düşünce akımının kurucusu olmuştur. Michael Porter tarafından ortaya atılan pozisyon okulu temelini mikroekonominin bir dalı olan sanayi organizasyonundan almıştır. Bu yaklaşım, içinde bulunulan çevrenin, firmaların üzerinde büyük etkisi olduğunu ileri sürmektedir.

Stratejik planlama paradigması, stratejiyi uzun dönemli resmî bir planlama sürecinin sonucu oluşan bir olgu olarak gören yaklaşımdır. Porter, pozisyon okulu düşüncesi içerisinde birçok özgün kuramsal yaklaşım geliştirmiş olup; söz konusu bu yaklaşımlardan ve rekabet olgusunu anlama ve açıklama açısından en kullanışlı olanları ve en sık başvurulanları;

• Beş Güç Modeli ve
• Genel Rekabet Stratejileridir.

Havayolu Taşımacılığı Sektöründe Beş Güç Modeli: Porter’in beş güç modeli, havayolu sektöründe rekabeti etkileyen güçlerin anlaşılmasına ve buna bağlı olarak hangi pazarda yer almanın daha kârlı olduğunun görülmesine yardımcı olmaktadır. Zira havayolu işletmeleri, rekabet stratejisi tercihlerinden önce beş gücü analiz ederek sektörel rekabeti göz önünde bulundurup pozisyon alacakları pazarı ve izleyecekleri rekabet stratejisini belirleyebilmektedirler.

Havayolu işletmeleri, beş güç modeli yardımıyla makro seviyede sektörde ve/veya daha mikro seviyede havaalanı çifti pazarlarında nasıl bir pozisyon alacaklarına ve söz konusu bu pozisyonu korumalarını sağlayacak rekabet stratejisi seçimine karar vermektedirler.

Havayolu Taşımacılığı Sektöründe Stratejik Konumlanma ve Genel Rekabet Stratejileri: Beş güç modeli firma çevresindeki rekabeti etkili bir şekilde analiz edebilmektedir. Diğer bir faydası ise analiz sonucunda hangi genel rekabet stratejisinin kullanılacağına ışık tutmasıdır. Söz konusu rekabet stratejilerinin müşteri gruplaması yapılarak oluşturulan dar bir pazar platformunda uygulanması hâlinde odaklanmış rekabet stratejilerinden söz edilmektedir. Havayolu işletmeleri bu bağlamda, rekabet stratejileri açısından; farklılaşma, maliyet liderliği ve odaklanma stratejilerini izleyen havayolu işletmeleri olarak sınıflandırılabilir.

Farklılaşma stratejisini izleyen havayolu işletmeleri rakiplerine karşı, sundukları hizmetleri farklılaştırarak üstünlük sağlamaya çalışmaktadırlar. Bunu yapabilmek için ürünün konfor, tarife, uygunluk ve imaj bileşenlerinde farklılıklar yaratmak gerekecektir.

Topla-Dağıt ağ yapısı, merkez olarak seçilmiş bir havaalanı etrafındaki çevre havaalanlarında bulunan yolcuların önce merkez havaalanına taşınarak burada toplanmalarının sağlandığı; daha sonra, merkezden tekrar gitmek istedikleri çevre havaalanlarına dağıtıldığı ve böylece bir merkez etrafındaki çevre havaalanları birbirleri ile bağlanarak daha fazla sayıda şehir çifti elde edilmesine olanak sağlayan ağ yapısıdır.

Odaklanma stratejisini izleyen havayolu işletmeleri, ya değer katkılı bir faaliyete odaklanmakta ya da maliyete odaklanmaktadır. Odaklanma stratejisi uygulayan havayolu işletmeleri tek bir faaliyete yoğunlaşarak tüm gücünü buna harcamaktadırlar. Bu işletmeler sinerjinin yaratacağı muhtemel faydalardan vazgeçmektedirler. Pazarın belli bir bölümünü kendilerine hedef seçerek buna uygun şekilde faaliyette bulunan havayolu işletmelerine, paket taşıyan entegre kargo taşıyıcıları FedEx ve UPS; tatil amaçlı yolcu taşıyan charter taşıyıcısı Thomas Cook ve Brüksel-Londra arasında iş amaçlı yolcuları taşıyan VLM Airlines; coğrafik odaklanma stratejisini izleyen havayolu işletmelerine de Air Malta örnek olarak verebilir.

Havayolu İş Modelleri

Lawton ve Solomko (2005), iş modeli kavramının değer sunumunu içeren bir süreç olduğunu ifade etmişlerdir. Buna karşılık Magretta (2002) ise iş modelinin işletmenin nasıl kar elde ettiği gibi soruları cevaplayan şirket öyküleri olduğunu belirtmektedir. İş modeli, en basit anlamda, bir firmanın iş yapma mantığı olarak tanımlanabilir. Havayolu iş modeli havayollarının ne şekilde faaliyet gösterdiği ve paydaşlarına nasıl değer yarattığını göstermektedir. Havayolu iş modelinin tanımlanmasından sonra, genel olarak havayolu sektöründe;

• Geleneksel,
• Düşük maliyetli,
• Tarifesiz ve
• Bölgesel olmak üzere dört temel havayolu iş modeli olduğu söylenebilir.

Söz konusu bu iş modellerinin yanında, Doganis (2006) gibi bazı yazarlar ise havayolu iş modellerini; Geleneksel model, Sanal model ve Havacılık işletmeciliği modelleri olarak ifade etmektedir. Son dönemlerde, havayolu iş modelleri kapsamında son dönemde ortaya çıkan, gittikçe yaygınlaşan son iş modeli ise bağlı düşük maliyetli havayolu (airline within airline) iş modelidir. Bağlı düşük maliyetli havayolu kavramı yabancı yazında “airline within airline” olarak ifade edilen ve büyük/küresel/ağ/tam hizmet havayolu işletmelerine bağlı olarak düşük maliyetli havayolu işletmelerinden gelen rekabete cevap vermek amacıyla kurulan havayolu işletmelerini ifade etmek için kullanılmaktadır.

Geleneksel havayolu işletmeleri yüksek maliyet yapılarından dolayı sabit olan kapasitelerini sürekli değişen ve belirsiz talebe karşı gelirlerini en büyüklemek için genellikle gelir yönetimini kullanmaktadırlar.

Düşük maliyetli havayolu iş modeli kavramı havayolu işletmelerinin sınıflandırılması konusunda değinilen ve genellikle Porter’ın maliyet liderliği stratejisini izleyen düşük maliyetli havayolu işletmelerinin iş modellerini ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır.

Benzer şekilde, yine Porter’ın genel rekabet stratejilerinden hareketle bölgesel havayolu iş modeli de, odaklanma stratejisini izleyerek daha küçük noktalardan görece daha büyük şehir merkezlerine havayolu taşımacılığı hizmeti sunan havayolu işletmelerinin iş modeli olarak kabul görmektedir.

Tarifesiz havayolu iş modeli ise, ICAO’nun sınıflandırmasına benzer şekilde ana/birincil görevi tarifesiz havayolu taşımacılığı hizmeti sunmak olan havayolu işletmelerini tarif etmek için kullanılmaktadır.