ÜNİTE 5: HAYAT SİGORTASI ÜRÜNLERİ VE FİYATLANDIRMA

Giriş

Sigorta şirketleri çeşitli nedenlerden ötürü yeni hayat sigortası ürünlerine ihtiyaç duyarlar:

• Yeni Pazar Yaratmak
• Şirketin Kârını Artırmak
• Şirketin Pazardaki İmajının Değişmesi
• Piyasadan Kaynaklanan Yeni İhtiyaçlara Cevap Vermek
• Şirket Aktivitesini Artırmak ve Heyecan Yaratmak

Yeni ürün geliştirilmesinin bazı aşamaları vardır. Bunlar;

• Ürünün tanımı yapılır (özellikleri tanımlanır),
• Pazar araştırması, yasalara uygunluğu incelenir, ve buna benzer diğer ön çalışmalar yapılır,
• Teknik ekip (Aktüerya bölümü, bilgi işlemciler, operasyon) ürünün teknik altyapısını oluşturur ve onayını alır,
• Satışa hazır olduğu anlaşıldığında, satış personeli ve aracılar bilgilendirilerek (eğitim) ürün satmaya başlarlar,
• Satışa başlandıktan sonra ürünle ilgili altyapıdan veya herhangi başka bir nedenden ileri gelen problemlerin olup olmadığı araştırılır ve gerekiyorsa düzeltmeler yapılır,
• Ürünün işleyişinde, projelendirme safhasına kıyasla herhangi bir sapma olup olmadığı kontrol edilir.

Hayat Sigortası Yeni Ürünler

Ürün Geliştirmenin Aşamaları

• Pazar Araştırması
• Aktüeryal Çalışmalar
• Yasal Konuların İncelenmesi
• Yatırımla İlgili Ön Çalışmalar
• Vergilerle İlgili Çalışmalar
• Reasürans Çalışması
• Operasyon İle İlgili Çalışmalar
• Muhasebe İle İlgili Çalışmalar
• Underwriting Çalışmaları
• Muhtemel Ödemelerle İlgili Çalışmalar

Hayat Ürünü Geliştirmede Ortaya Çıkan Başlıca Problemler

• Hayat ürünü geliştirirken çeşitli problemler ortaya çıkar. Bu problemlerin kaynakları çeşitlidir:
• Ülkenin veya yörenin özelliğinden kaynaklanan problemler
• Yasalardan kaynaklanan problemler
• Ekonomik koşullardan kaynaklanan problemler
• Vergi ile ilgili belirsizliklerden kaynaklanan problemler
• Rekabetten kaynaklanan problemler
• Organizasyondaki bozukluklardan kaynaklanan problemler
• Sermaye eksikliğinden kaynaklanan problemler
• Bilgi-işlem sisteminden kaynaklanan problemler
• Deneyim eksikliğinden kaynaklanan problemler
• Pazarda oluşmuş kötü alışkanlıklar ve yer etmiş bozukluklardan kaynaklanan problemler

Ürünlerin Teknik Unsurları

Sigorta Primi

Sigorta primi, aynı tür tehlikeye karşı karşıya olan kişilerin, aralarında söz konusu tehlikeye doğrudan maruz kalanların zararlarını karşılamayı amaçlayan bir “ortak fon” oluşturmak için ödedikleri katkı payıdır. Bu katkı payı ortak fona katılan rizikoların ağırlık derecelerine göre farklı düzeylerde belirlenir.

Hayat sigortalarında konu insan hayatı ve söz konusu kişilerin hayatta kalma veya ölme ihtimali olduğundan bu ihtimalleri içeren ölüm tabloları (Mortalite Tabloları) sigorta şirketlerinin prim hesaplarken esas aldıkları en önemli unsurlardan biridir.

Moraliteyi Etkileyen Faktörler

Kişiye Bağlı Değişmeler:

• Yaş
• Cinsiyet
• Meslek ve özel meraklar (hobiler)
• Kalıtımsal özellikler
• Alışkanlıklar (Sigara, içki, uyuşturucu v.b.)
• Toplumsal sınıf ve yaşam biçimi
• Medeni hal

Dış Etkenlere Bağlı Değişmeler:

• Irk
• Yaşanılan ülke ve çevre
• Salgın hastalıklar
• Savaş
• Göç hareketleri
• Çevre kirlenmesi Uzun Süreli Değişmeler:
• Tıp alanındaki gelişmeler
• Teknolojik değişmeler
• Çevresel değişmeler

Hayat sigortasında belirlenen safi riziko değerlerine şarjmanlar ve rezervin de eklenmesiyle tarife primi oluşur. Hayat sigortası tarife priminin hesaplanmasında aşağıdaki unsurlar mutlaka dikkate alınmalıdır:

• Tazminatlar
• Katastrofik risk
• İdare ve tahsil masrafları
• Rezervler
• İşletme kârı

Riziko

Hayat sigortalarında 3 temel riziko vardır:

• Vefat Riski
• Maluliyet Riski
• Emeklilik Riski (Yaşama Riski)

Menfaat

Hayat sigortasını mal sigortalarından ayıran en karakteristik fark bu tür sigortalarda menfaat kavramının taşıdığı özellik olmaktadır. Burada işlenilen menfaat sadece maddi menfaat şeklinde değil, manevi menfaat şeklini de kapsamaktadır.

Hayat Sigortalarında Sigorta Bedeli

Hayat sigortalarında sigortanın konusu insan hayatıdır. Bu nedenle hayat sigortalarında sigorta bedelinin sigorta değerine eşitliğinden bahsedilemez. Hayat Sigortalarında rizikonun gerçekleşmesi halinde sigortacı, sigorta poliçesinde gösterilmiş bulunan sigorta bedelini aynen ödemek zorundadır.

Hayat Sigortası Ürün Örnekleri

Birikimsiz Yaşam Sigortaları

Hayatın sürprizlerini ciddiye alanlar, bu sürprizlere hazırlıklı olabilmek için kazançlarının bir bölümünü harcamayıp, tasarruf ederler. Ancak, para biriktirmek bizi her zaman sürprizlere karşı koruyamaz. Zor bir durum ile karşılaştığımızda yeterince para biriktirememiş olabiliriz.

Öncelikle zor durumun tanımı yapılmalıdır. Kastedilen, iş gücünün kaybedilmesi ise, çözüm sanıldığından daha basit olabilir. Aynı bilince sahip diğer insanlar gibi, risklerimizi paylaşarak, ortaya çıkan kötü sürprizlerle başa çıkmak, en pratik çözüm yoludur. Çünkü bu durumlar için bir yılda biriktirebileceğimiz paranın çok küçük bir bölümünü ayırmak, bir yıl boyunca karşılaşabileceğimiz risklere hazırlıklı olmak için yeterli olacaktır. Çok küçük katılım payları ile, bizi ani risklere karşı koruyan sigortalara Yıllık Hayat Sigortaları denmektedir. Herhangi bir birikim amacı taşımadığından, Birikimsiz Yaşam Sigortası olarak da adlandırılmaktadır.

Birikimsiz sigortalar için aşağıdaki örnekler verilebilir:

• Ferdi Kaza Sigortası
• Süreli Hayat Sigortası
• Eğitim Sigortası
• Süreli Vefat Sigortası
• İşsizlik Sigortası

Birikimli Hayat Sigortaları

Emeklilik, Uzun çalışma yıllarının sonunda hakkedilmiş bir dinlenmenin ve yaşamın tadını sorumluluklardan, zorunluluklardan arınmış bir şekilde çıkarmanın adı, ekonomik güvencesidir.

Nasıl Bir Emeklilik İstenir?

Çalışanların bir kısmı istediği bir yerde tatil yapmayı, bazıları hobilerine zaman ve para ayırabilmeyi, kimileri de çocuklarına ve hiç kimseye muhtaç olmadan yaşayabilmeyi isterler. Yaşam standardımız değişmediği halde gelirimizde dramatik bir düşüş yaşanır.

Çalışanların emeklilik günlerinde azalan gelir farkını kapatabilme yollarından biri de Birikimli Hayat Sigortası yaptırmaktır. Öncelikle çalışma hayatının sona ereceği yaş ile, emekli olduğunda oluşacak gelir kaybı belirlenmelidir. Bu ikisi belirlendikten sonra, elde edilmek istenen gelire göre ne kadar prim ödeneceği kolayca belirlenecektir. Elbette ki adı emeklilik sigortası olsa da, birikimli sigortaların esas amacı tasarruf etmektir.

“TL” ve “Döviz” Birikimli Hayat Sigortaları

TL Endeksli Birikimli Hayat Sigortası

Hastalık veya kaza sonucu oluşabilecek riskleri güvence altına alan ve bu risklerin gerçekleşmemesi durumunda, poliçede belirtilen süre sonunda sigortalılara TL bazında birikim kapitali sağlayan bir sistemdir.

Dövize Endeksli Birikimli Hayat Sigortası

Hastalık ve/veya kaza sonucu oluşabilecek riskleri güvence altına alan ve bu risklerin gerçekleşmemesi durumunda poliçede belirtilen süre sonunda sigortalılara EURO veya USD bazında birikim kapitali sağlayan bir sistemdir.

Sigortanın Teminatları

Süre Sonu Kapital Teminatı

Risklerden herhangi birinin sigorta süresinde gerçekleşmemesi durumunda primlerin teknik kesintiler yapıldıktan sonra nemalandırılarak süre sonunda sigortalıya geri ödenmesidir. Sigortalı, sigorta başlangıcında belirlediği tarihte, ya da 10 yıl dolduktan sonra herhangi bir anda gelir alma hakkını kullanabilir. Süre Sonunda beş Seçenek vardır:

1. Toplu para alarak sigorta sona erdirilir.
2. Toplu paranın yarısını alıp, kalan yarısı ile ömür boyu maaş alabilir.
3. Toplu para almayıp ömür boyu maaş alabilir.
4. Toplu para almayıp, kendi belirleyeceği bir süre boyunca garantili maaş alabilir. Bu süre içinde sigortalının vefatı halinde kalan süreye karşılık gelen toplu para menfaattara ödenmektedir.
5. Toplu para almayıp, kendi belirleyeceği süre boyunca yüksek maaş alabilir. Sigortalının vefatından sonra herhangi bir ödeme yapılmaz.

Sigortaya Giriş Yaşı ve Sigorta Süresi

Geleceğini düşünen, sağlıklı, 18-60 yaş arasındaki herkes sigortaya girebilir. Minimum sigorta süresi 10 yıldır. Başlangıçta belirlenen sigorta süresi, yazılı başvuruyla sonradan değiştirilebilir. Sigorta süresiyle sigortalının yaşının toplamı 70’le sınırlıdır.

İştira (Ayrılma)

Sigortadan ayrılmak poliçeyi paraya çevirme hakkıdır. Poliçe sahipleri, sigorta başladıktan iki yıl sonra, primlerini düzenli ve eksiksiz olarak ödemişlerse iştira hakkına sahip olurlar. Sigortalı, iki ile beş yıl arasında iştira ederse kâr paylı birikiminin % 90’ını, beş yıldan sonra iştira ederse kâr paylı birikiminin tamamını alırlar. Tenzil edilmiş poliçe ise kâr paylı birikiminin %90’ını almaya hak kazanır.

Tenzil

Sigorta ettiren kimse, en az üç yıllık primi ödedikten sonra sigortadan cayar veya taahhüdüne uymaz ve de sigortayı satın alma (iştira) hakkını da kullanmaz ise, sigortası prim ödenmesinden muaf bir sigorta haline çevrilmiş olur.

İkraz

Poliçe sahipleri, sigorta başladıktan iki yıl sonra, eğer primlerini düzenli olarak ödemişlerse ikraz (borç alma) hakkına sahip olurlar. İkinci yıldan sonra Riyazi İhtiyatın (Aktüeryal Matematik Karşılık) %95’ine kadar faizli, beşinci yıldan sonra kâr paylı birikiminin %25’ine kadar faizsiz borç alabilirler. Bu durumda kâr paylı birikim, alınan borç miktarı kadar azalacaktır. Faiz oranı sigorta şirketi tarafından belirlenir.

Devir

Sigortalı, poliçesini 18-60 yaş arasındaki sağlıklı herhangi birine devredebilir. Devir için her hangi bir bekleme süresi söz konusu değildir.