Ünite 4: Süt Sığırlarının Beslenmesi

Süt Sığırlarının Beslenmesinde Temel İlkeler

Süt sığırları büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinin en önemli kolunu oluşturmaktadır. Süt sığırcılığında yüksek bir verim ve başarılı bir üretim için genetik verim yeteneği yüksek damızlık hayvanlara en uygun çevre koşullarının sağlanması gerekir. Çevre koşulları içerisinde en önemli faktör ise, iyi bir besleme programının uygulanmasıdır.

Süt sığırlarını yeterli ve dengeli bir şekilde beslemek için, bu hayvanların sindirim sistemleri, değişik dönemlerdeki besin madde gereksinimleri ile yemler ve yemleme yöntemleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmak gerekir.

Süt ineklerinin sindirim sistemi; ağız, yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsak ile rektumdan oluşur.

Hayvanların yemlerle tükettikleri besin maddelerinden yararlanabilmeleri için besin maddelerinin sindirim kanalında sindirilerek emilmeleri gerekir. Sindirim; yemlerle alınan besin maddelerinin, çeşitli sindirim salgıları ve mikroorganizmalar yardımı ile daha basit yapıda parçalara ayrılarak, sindirim kanalından emilebilir hale getirilmesidir.

Süt sığırlarında beslemeye bağlı sağlık sorunlarının yaşanmaması, yüksek düzeyde ve kalitede verim alınabilmesi için besin madde gereksinimlerinin yeterli ve dengeli bir şekilde karşılanması, uygun yemleme yönteminin uygulanması ve düzenli bir yem tüketiminin gerçekleşmesi gerekir.

Süt Sığırlarının Besin Maddeleri Gereksinimi

Süt sığırları; yaşamın devamı, büyüme, gebelik ve süt üretimi için besin maddelerine gereksinim duyarlar. Besin madde gereksinimleri içinde en büyük bölümü enerji ve protein oluşturur. Ancak, hayvanların sağlıklarının korunması ve verim vermeleri için ayrıca, mineral madde ve vitamin gereksinimleri, su ve kuru madde gereksinimlerinin de karşılanması gerekir.

Yaşama payı; canlı ağırlığı değişmeyen ve hiçbir verim vermeyen bir hayvanın yaşamını devam ettirebilmesi için gereksinim duyduğu besin maddeleri miktarını ifade eder.

Süt sığırlarında yaşama payı enerji gereksinimi, et ve süt vermeyen ve gebe olmayan hayvanları enerji bakımından dengede tutan enerji miktarıdır. Yaşama payı enerjisi; bazal metabolizma dışında yem yeme, sindirim faaliyetleri ve vücut ısısının düzenlenmesi gibi işlevler için gerekli olan enerji miktarını içerir.

Süt veren hayvanlar sütleri ile önemli miktarda proteini vücutlarından dışarı attıkları için proteince zengin yemlerle beslenmeleri gerekir. Süt hayvanlarının protein gereksinimleri süt verimlerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Süt sığırlarında süt üretimi yem protein kalitesine daha az bağlıdır. Çünkü, süt sığırlarında rumen bakterileri gereksinmeleri olan esansiyel amino asitleri büyük ölçüde sentezlerler.

Süt vitamin bakımından oldukça zengindir. Bu nedenle süt sığırlarının özellikle vitamin A ve vitamin D gereksinimleri rasyonla yeterli düzeyde karşılanmalıdır. Süt sığırlarının diğer vitamin gereksinimleri daha düşük olup, genellikle tükettikleri yemlerle veya rumende bulunan mikroorganizmalar tarafından karşılanmaktadır.

Büyüme Dönemi Besin Maddeleri Gereksinimi

Büyüme, hayvan vücudunda hücre sayısı ve büyüklüğünün artmasıdır. Genç hayvanlarda büyüme hızı daha yüksektir. Hayvanlarda büyüme hızını ve büyüme sınırını kalıtsal yapıları belirlemekle birlikte çevre faktörlerinden besleme de büyü- me hızı üzerine önemli düzeyde etki etmektedir.

Doğumdan sonra buzağılarda canlı ağırlık artışının önemli bir bölümünü protein oluşturduğu için genç hayvanların protein gereksinimi yüksektir. Yeni doğ- muş buzağılar ilk günlerde kolostrumla, daha sonra ana sütüyle beslenirler.

Büyüme dönemindeki hayvanların enerji gereksinimi, canlı ağırlık artışı ve canlı ağırlık artışının bileşimine göre değişir.

Büyüme çağındaki hayvanların mineral madde gereksinimi yüksektir. Bu gereksinim, proteinde olduğu gibi, büyüme ilerledikçe azalır.

Büyüme çağındaki hayvanlarda hızlı bir büyüme için vitamin gereksinimlerinin özellikle de büyüme vitamini olarak da bilinen vitamin A ve kemik oluşumunda rol oynayan vitamin D gereksinimlerinin eksiksiz olarak karşılanması gerekir.

Gebelik Dönemi Besin Maddeleri Gereksinimi

Hayvan yetiştiriciliğinin temeli üremeye dayanır. Hayvanların en önemli verimi döl verimidir. Bu nedenle gerek erkek, gerekse dişi damızlıkların yaşama payı gereksinimleri yanında aşım, döl tutma ve gebelik dönemindeki besin madde gereksinimlerini de karşılayacak rasyonlarla beslenmeleri gerekir.

Gebelik süresince canlı ağırlık artışının büyük bir bölümünü proteinler oluşturur. Bu nedenle gebe hayvanların protein gereksinimleri diğer besin maddeleri gereksinmelerine oranla daha yüksektir.

Gebe hayvanlarda fetüste yalnızca protein değil, aynı zamanda enerji de birikir. Enerji birikimi gebeliğin ilk dönemlerinde az, son dönemlerinde ise fazladır.

Gebelik süresince ve özellikle gebeliğin son dönemlerinde vitamin gereksiniminin karşılanması da büyük önem taşır.

Kuru Madde Gereksinimi

Süt sığırlarının kuru madde tüketimleri sindirim sisteminin kapasitesi ile sınırlıdır. Bu nedenle gereksinim duydukları tüm besin maddeleri tükettikleri kuru madde içerisine sığdırılması gerekmektedir.

Su Gereksinimi

Sütün önemli bir bölümünü su oluşturduğu için süt veren hayvanların su tüketimleri oldukça yüksektir. Süt sığırlarının su gereksinimi; hayvanın fizyolojik durumuna, kuru madde tüketimine ve çevre sıcaklığı gibi faktörlere bağlı olarak değişmektedir.

Süt Sığırlarının Beslenmesinde Yemler

Süt sığırlarının beslenmesinde kullanılan yemleri kaba yemler ve yoğun yemler olmak üzere iki ana gruba ayırabiliriz.

Kaba yemler, süt sığırı yemlerinin önemli bir bölümünü oluşturmakta ve bu hayvanlar tarafından etkin bir şekilde değerlendirilmektedir.

Yoğun yemler; enerji, protein ya da her ikisi bakımından zengin ve sindirilme derecesi yüksek olan yemlerdir.

Süt sığırlarının tükettikleri kaba yemler enerji ve protein yanında mineral ve vitamin de içerirler. Ancak, tüketilen kaba ve yoğun yemler mineral ve vitamin gereksinimini karşılayamadığında rasyonların mineral ve vitamin bakımından zengin ek yemlerle desteklenmesi gerekmektedir.

Süt sığırlarının rasyonlarına besin maddeleri içeren yemler dışında, süt verim ve kalitesini artırmak, yemden yararlanmayı iyileştirmek, yemlerin daha uzun süre bozulmadan saklanmasını sağlamak gibi birçok amaçla yem katkı maddeleri de eklenmektedir.

Değişik Dönemlerdeki Süt Sığırlarının Beslenmesi

Süt ineklerinin besin maddeleri gereksinimleri canlı ağırlıklarına, verdikleri süt miktarına, sütteki yağ oranına ve laktasyonun dönemlerine göre farklılıklar gösterir. Süt ineklerinin süt verimi ve besin maddeleri gereksinimi laktasyon boyunca sürekli değişir. Bu nedenle süt inekleri laktasyon döneminde ve kuru dönemde farklı şekillerde beslenmelidir.

Süt inekleri doğumdan 60 gün önceden kuruya çıkarılır. Laktasyonun sonlarına doğru süt verimi zaten azalmış olan inekleri kuruya çıkarmak için yoğun yem verilmesi kesilir, su tüketimi üçte bir oranında azaltılır ve sağım birden bırakılarak inek kuruya çıkarılır.

Buzağıların doğumdan sonraki günlerdeki tüm besin madde gereksinimlerini karşılayan süt, diğer hayvanlardaki gerçek midenin karşılığı olan abomasumda sindirilmektedir.

Ekonomik bir yetiştiricilik için buzağılarda rumenin biran önce gelişimini sağlayacak bir besleme programı uygulanmalıdır. Yeni doğan bir buzağıda rumen henüz küçük ve gelişmemiştir.

Buzağılar, doğumdan sonra analarından ayrılarak buzağı bölmesine konulur. Buzağı bölmelerinde yemlik ve suluk bulunmalı ve buzağı süt içme döneminin yaklaşık 2 ayını burada geçirmelidir.

Altıncı aydan sonra buzağıların, dana ve düvelerin beslenmesi oldukça kolaylaşır. Bu dönemde damızlık olarak kullanılacak dana ve düvelerde çok hızlı bir canlı ağırlık artışı ve kendi gelişmelerini yeterince tamamlamadan erken yaşta cinsi olgunluğa ulaşmalar istenmez.

Boğaların başlıca verimi spermadır. Damızlık erkek hayvanlarda rasyondaki proteinlerin miktar ve kalitesi ile vitamin ve mineral madde miktarları sperma verimi ve kalitesi üzerine etkili olmaktadır.

Beslemenin Süt Verim ve Kalitesine Etkileri

Süt verimi hayvanın genetik verim yeteneği ile sınırlıdır. Bununla birlikte, hayvanların süt verim ve kalitesine beslemenin önemli düzeyde etkisi bulunmaktadır.

Süt sığırlarının süt verimi ve kalitesi üzerine beslemenin etkisi önemlidir. Yüksek düzeyde süt üretimi için enerji, protein, mineral ve vitamin gereksinimlerinin yeterli düzeyde karşılanması gerekir.

Süt Sığırlarında Rasyon Hazırlama ve Yemleme Yöntemleri

Süt inekleri için rasyon hazırlarken, rasyon hazırlanacak hayvanın özellikleri, besin madde gereksinimleri, rasyona girebilecek yemler ve besin madde içerikleri, rasyonda kullanılacak yemlerin hayvan sağlığı ve süt kalitesine etkileri, yemlerle ilgili kısıtlamalar ile yemler ve katkı maddelerinin birim fiyatları dikkate alınmalıdır.

Besleme Hastalıkları

Süt sığırlarında; besin maddelerinin yetersiz veya aşırı tüketimi, tüketilen yemler ve yemlemede yapılan hatalar bazı beslenme bozukluklarına neden olmakta, hayvanın sağlığı bozulmakta ve verimi düşmektedir.

Ketozis Laktasyonun ilk döneminde enerji kaynağı olarak yeteri kadar karbonhidrat tüketmeyen ineklerde görülen bir beslenme hastalığıdır.

Rumen Alkolozu Rumen alkolozu, yüksek verimli süt ineklerinde yüksek düzeyde azotlu bileşikler içeren, buna karşın nişasta ve sindirilebilir karbonhidratlarca düşük rasyonlarla beslenmeleri sonucu ortaya çıkan bir beslenme hastalığıdır.

Süt Humması Süt humması; yüksek verimli ineklerde doğumdan sonra süt salgısı nedeniyle artan kalsiyum gereksiniminin tüketilen yemlerle karşılanamaması sonucu ortaya çıkan bir beslenme hastalığıdır.

Mide Dönmesi (Abomasum Deplasmanı) Süt ineklerine yetersiz miktardaki kaba yem verilmesi sonucu midede abomasumun yer değiştirmesi sonucu oluşan bir beslenme hastalığıdır.