Ünite 5: Hayvancılık işletmelerinde Kuruluş Yeri Seçimi

Hayvancılık İşletmelerinde Kuruluş Seçme Ve Buna Etki Eden Faktörler

Kar maksimizasyonu; girişimcinin kazancı olarak nitelendirilen ve toplam satış gelirinden üretilen malların maliyetinin çıkartılması suretiyle hesaplanan kârın en üst düzeye çıkarılmasıdır. Üretim faaliyetlerinde öncelikli amacın maliyet minimizasyonu, optimum satış ve kâr maksimizasyonu olduğu düşünüldüğünde, işletmelerde verimlilik ve kârlılığı önemli ölçüde etkilediği bilinen kuruluş yeri faktörü üzerinde dikkatle durulması gerekmektedir. işletme ekonomisi açısından kuruluş yeri problemi; bir işletmenin optimum (en uygun) kuruluş yerinin belirlenmesi ve kısaca optimum kuruluş yerinin seçimi olarak ele alınmaktadır. Yatırım öncesi çalışmalar sonucu kuruluş yerinin seçiminde yapılacak hatadan geri dönüş oldukça zor ve hatta çoğu zaman imkânsızdır. O bakımdan, kuruluş öncesi çalışmalar kapsamında ekonomik optimumu sağlayacak şekilde hammadde, pazar, işgücü durumu, elektrik-su-enerji vb. girdi fiyatları, iklim ve arazi koşulları, taşıma ve ulaştırma olanakları, pazarlama yapısı gibi birçok faktör önceden ele alınmalı, alternatif bölgeler arasındaki farklar detaylı olarak analize tabii tutulmalıdır.

Kuruluş yerinin belirlenmesinde etkili olan faktörlerin, işletmelerin faaliyette bulunduğu iş kolunun üretim yapısı ve piyasa koşulları çerçevesinde dinamik bir yapıda araştırılması ve değerlendirilmesi ihtiyacı bulunmaktadır. Kuruluş yeri seçimini etkileyen faktörler çok karmaşık bir yapıda ve birbirleriyle yakından ilgili durumda bulunmaktadır. Belli bir yerde yapılan üretim (veya pazarlama) faaliyetine üstünlük sağlayan (özellikle maliyet üstünlükleri sağlayan) her şey kuruluş yeri faktörü olarak nitelendirilebilir. İşletmeler açısından çok büyük önem taşıyan kuruluş yerinin seçiminde dikkate alınacak kriterlerin sektörel bakış açısıyla ele alınması zorunluluğu, hayvancılık alt sektörleri ve işletmeleri özeli için de söz konusudur. Bu kapsamda, doğal faktörler yanında bölgedeki yem kaynakları ve canlı hayvan materyali, mevcut işletme yoğunlukları ve kapasiteleri, örgütlenme düzeyi, pazara ve tüketim bölgelerine uzaklık, işgücü durumu, hayvancılığa dayalı sanayi işletmelerinin varlığı, maliyet yapısı ve ürün fiyatlarının seyri gibi etkenler hayvancılık işletmeleri için ilk akla gelen kuruluş yeri faktörleri olarak ifade edilebilir.

Her girişimci, kurulacak işletme için iktisadi amaçlarına uygun bir kuruluş yeri seçmek durumundadır. Dolayısıyla kuruluş yeri seçilmesi olası başka kuruluş yerleri ile karşılaştırılınca üretim yapılacak olan ile düşünülen büyüklükteki bir teşebbüs için en uygun yer olarak belirlenmelidir. En uygun yer, işletme orada kurulduğu takdirde en yüksek kârı getirecek olan yer anlamına gelmektedir. Kârın yüksekliği her şeyden önce maliyet masraflarının düşük olması ile sağlanmaktadır. Ekonomilerin gelişmişliği ile doğaya olan bu bağlılık giderek azalmakta, teknolojinin ilerlemesiyle yapay doğa koşulları yaratılarak işletme kaynaktan uzağa (örneğin: pazara yakın olarak) kurulabilmektedir. işletmede kuruluş yeri seçiminin optimum koşullarda yapılmasının nedeni kaynak israfının önüne geçmek, kaynak kullanımında etkinliği sağlamak ve düşük maliyetle çalışıp daha fazla kâr elde etmektir. Optimum bir kuruluş yeri seçiminin yapılmaması halinde; işletmenin üretim maliyetleri yükselmekte iken ürünlerin, kalite ve verimliliği de azalmaktadır. Ürünlerin sürümünde rakip işletmelere göre dar boğazlarla daha sık karşılaşan işletmenin dolayısıyla kârlılığında önemli ölçüde düşüşler meydana gelebilmektedir.

İşletmelerde Kuruluş Öncesi Çalışmalar Ve Fizibilite Etüdü

İşletmelerin başarıyla kurulması, beklentiler dâhilinde işletilmesi ve üretimde sürdürülebilirliğin sağlanması için kuruluş öncesi iktisadi, teknik, finansal ve hukuki yönden bir takım çalışmaların etkin şekilde yapılması büyük önem taşımaktadır. Bir yatırım kararı alabilmek için girişimci, kendisine en yatkın konulara eğilmeli ve yatırımı yapmak istediği yere ilişkin ön bilgilere sahip olmalıdır. Bu amaçla yatırımcı daha önce sözü edilen kuruluş sorunlarını da dikkate alarak; yatırım için gerekli hammadde durumuna, yatırım mallarının iç ve dış pazar durumuna, mal edilecek malların maliyetine, malların fiyat esnekliğine, projenin büyüklüğüne ve yerine, gerekli kapasitelere, yatırım tutarına, yatırımın finansmanına ilişkin bilgileri doğru bir şekilde derlemelidir.

Yatırım öncesi fizibilite etüdleri kesin proje hazırlamaya girmeden önce gerçekleştirilen ekonomik, teknik ve finansal etüdlerdir. Fizibilite etüdü: Girişimciler tarafından düşünülen bir yatırımın ekonomik, teknik, mali ve yasal yönlerden etkinliğinin araştırılmasına yönelik çalışmadır.

Bir işletmenin uygun biçimde kurulması, işletme döneminde tam kapasitede ve verimli şekilde çalışması, bu faaliyetlerin etkin bir biçimde yapılmasına bağlıdır. Aksi takdirde ön proje etüdleri, kurulacak işletmenin beklenilen iktisadi verimliliği sağlayamayacağını gösterirse projeden vazgeçilir. Böylelikle kesin proje masraflarından kaçınılmış olunur.

Ön proje etüdlerinin; işletmenin kesin olarak kurulmasına karar vermek, işletmenin hangi büyüklükte, nerede kurulacağını belirlemek, işletmenin kurulması için iç ve dış finansman ihtiyacını tespit etmek ve finansmanla ilgili bankalara ve öteki kuruluşlara ön projeyi sunmak, işletme yatırım indirimlerinden, kredi ve döviz tahsislerinden yararlanacaksa ilgili kurumlara projeyi tanıtmak, projenin uygulama döneminde karşılaşılacak güçlükleri önceden görmek ve gerekli tedbirleri almak gibi yaraları vardır.

Bir proje 7 aşamadan oluşmaktadır: Bunlar; proje normal olarak herhangi bir faaliyetin teknik bakımdan uygun ve kârlılık bakımından da yeterli olacağı düşüncesiyle başlar. Bazı teknik, iktisadi ve mali ön bilgileri kullanarak düşünülen faaliyetin maliyet-fayda karşılaştırmasının yapılması Ön projenin ortaya çıkarılması, çeşitli değerlendirmeler ile yatırım kararlarının alınması, kesin proje hazırlıkları, projenin uygulama dönemi, deneme üretiminin bitişi ile birlikte yatırım düzeninin tamamlanması ve üretim döneminin başlaması olarak sıralanmaktadır.

İşletmelerde kuruluş yeri seçimine etki eden faktörler iki yönden incelenebilir. Bunlar ekonomik faktörler ve ekonomi dışı faktörlerdir. Bunlardan ekonomi dışı faktörler sosyal, politik ve stratejik faktörler olarak sınıflandırılabilir. Ekonomik faktörler işletmelerin kuruluş yeri seçiminde rasyonel davranmayı gerektiren unsurlardır. işletmede kuruluş yeri seçiminde rasyonel karar alabilmek için optimum dengenin sağlanması gerekmektedir. Optimum dengenin sağlanmasını etkileyen faktörler satış maliyeti, satış fiyatı ve kârdır. Bu etkenlerden satış maliyetinin minimum, satış fiyatı ve kârın ise maksimum olduğu noktada işletme açısından kuruluş yeri seçiminde optimum denge yakalanmış olmaktadır. Tüm sektörlerde olduğu gibi hayvancılık sektörüne ilişkin işletme yatırımlarında da aday kuruluş yerlerinin belirlenmesi ve ekonomik açıdan değerlendirilmesi işlemi dikkatli ve özenli bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Burada özellikle seçilme şansı bulunan tüm konumların muhakkak aday kuruluş yerleri arasında bulunması ve işlem hacminin azaltılarak detaylı analizlerin yapılması yönünden aday kuruluş yerlerinin mümkün olan en az sayıda ele alınması büyük önem taşımaktadır.

İşletmelerde kuruluş yeri seçimine etkili olan faktörlerden satış maliyeti üretim maliyetinden çok daha büyük önem taşımaktadır. Çünkü işletmede üretim maliyetlerinin minimize edildiği yer veya bölgede satış maliyetleri her zaman minimum olmayabilir. Bu kapsamda işletme kuruluşu için proje çalışmalarında üretim maliyetinin minimizasyonundan sonra satış maliyetinin nerede minimum olduğunu ayrıca incelemek ve değerlendirmek uygun olacaktır.

Hayvancılık İşletmeleri ve Veteriner Kliniklerinde Optimum Kuruluş Yeri Seçimi ve Önemi

Türkiye ekonomisinin büyümesi ve gelişmesi, tüm sektörlerde olduğu gibi hayvancılık alanında da yığın halinde üretim yapan, devamlı ve tam kapasitede çalışan, iç piyasa kadar dış satıma yönelik faaliyetlerde bulunan, yeni yatırımlarla kırsal ekonomik kalkınmaya önemli katkıda bulunan işletmelere sahip olmakla mümkün olabilir. Bu çerçevede hayvancılık işletmelerinin (sığır besi, süt sığırcılığı, tavukçuluk işletmeleri vs.) başarısı ve rasyonel şekilde üretimde bulunmasında etkili faktörlerin başında kuruluş yeri seçiminin en doğru ve uygun şekilde yapılması yer almaktadır. Hayvancılık alt sektörlerinin üretim özellikleri ve piyasa yapılarındaki farklar yatırım esnasında göz önüne alınmalıdır. Hayvancılık işletmeleri için kuruluş yeri seçiminde optimumu yakalamak adına, üretim maliyetlerini oluşturan faktörlerin (yem, işçilik, hayvan materyali, aşı, ilaç, altyapı, stoklama ve malzeme giderleri vb.), pazarlama ve ulaştırma masraflarının, ürün satış fiyatı ve gelirin, birim maliyet ve kârlılığın bir bütünlük içinde ele alınması ve irdelenmesi gerekmektedir.

Aynı durum hayvancılık sektörüne hizmet götüren veteriner kliniklerinin kuruluş yeri seçiminde de söz konusudur. Veteriner klinik işletmelerinde kuruluş öncesi çalışmalar kapsamında yatırım maliyeti tutarı, finansman ihtiyacı, gelir unsurlarının belirlenmesi ve dönemsel kazancın tahmini, yatırımın geri dönüş süresi gibi hususlar üzerinde durulmalıdır.

Veteriner kliniklerinin kuruluş yeri seçiminde veteriner hekimlerce dikkate alınan faktörler arasında bölgedeki hayvan popülasyonu, semt hane halkı gelir düzeyi, klinik sayısı ve birbirine yakınlığı, çevreyi tanıma ve sermaye durumu öncelikli olarak ele alınmaktadır.

Klinik kurarken karşılaşılan en önemli sorunlar ise kredi ve finansman olanaklarının yetersizliği, kuruluş aşamasındaki bürokratik işlemler, tanıtım ve halkla ilişkilerde yaşanan sorunlar, cihaz ve ekipman noksanlığı ve kaliteli yardımcı personel temini olarak göze çarpmaktadır.