Ünite 4: İdari Yargının Görev Alanı ve İdari Yargı Denetiminin Sınırı

Giriş

Kural olarak idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir. İdarenin işlem ve eylemlerinden doğan hangi davaların adli yargıda çözümleneceği her zaman açık bir şekilde yasalarda düzenlenmiş değildir. İdari yargının ortaya çıkmasıyla idari yargının görev alanına ilişkin birtakım ölçütler geliştirilmiştir. İdari yargının görev alanını belirlemeye ilişkin bu ölçütler kamu gücü, kamu hizmeti ve karma ölçütlerdir. İdari yargının görevli olup olmadığının tespitinde, öncelikler yasa koyucunun iradesi esas alınmaktadır.

İdarenin, kişi hak ve hürriyetlerine açık ve haksız müdahale niteliği taşıyan eylemleri, fiili yol olarak adlandırılmakta ve bu haksız müdahale eylemin idarilik niteliğini kaybettirecek boyutta ise bunlardan doğan zararların tazmini için adli yargıda haksız fiil hükümlerine göre dava açılması gerektiği kabul edilmektedir.

Adli yargıya bırakılan bazı alanlar dışında da idari yargı denetimi belli sınırlamalara tabidir. İdari yargı yetkisinin ilk sınırını doğrudan Anayasa ile yargı denetimi dışında bırakılan işlemler oluşturmaktadır. Anayasa’nın 125. maddesinin 4. fıkrası gereğince idari yargı yerleri idarenin takdir yetkisini kaldıracak şekilde karar veremeyecekleri gibi, yerindelik denetimi yapamazlar ve idari işlem veya eylem niteliğinde karar veremezler. Belirtmek gerekir ki bu sınırlamalardan bazıları özellikle idari yargı denetimi dışında bırakılan işlemler, idarenin hukuka uygun hareket etmesini ve bu şekilde hukuk devleti ilkesini yaşama geçiren idari yargı denetiminin etkinliğini azaltmaktadır.

Görev Alanı Sorunu

İdari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların, idari yargı mercilerinde çözümlenmesi, mutlak şekilde uygulanan bir kural değildir. Bazı idari işlem ve eylemlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar, adli yargıda çözümlenebilmektedir. İdarenin işlem ve eylemlerinden doğan hangi davaların adli yargıda hangilerinin idari yargıda görüleceği bazen yasalarla açıkça belirlenmiştir.

İdari Yargının Görev Alanının Belirlenmesinde Kullanılan Ölçütler

İdari yargının ortaya çıkmasıyla, hangi uyuşmazlıkların bu yargı düzeninde çözümleneceği sorusuna cevap aranmaya başlanmış; kamu gücü ve kamu hizmeti ölçütleriyle idari yargının görev alanı belirlenmeye çalışılmıştır.

Kamu Gücü Ölçütü

Kamu gücü ölçütüne göre, idarenin kamu gücü kullanarak yaptığı işlemler ve eylemler, idare hukukunun konusuna girer.

Kamu Hizmeti Ölçütü

Kamu hizmeti ölçütüne göre ise idare hukukunun uygulama alanı kamu hizmeti kavramıyla açıklanmaktadır. İdarenin kamu hizmeti görmek için yaptığı işlem ve eylemler, idare hukukunun alanına girmektedir, ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözüm yeri de idari yargıdır.

Karma Ölçüt

İdarenin üstlendiği hizmetlerin artması ve çeşitlenmesi, kamu hizmeti ölçütünü yetersiz kılmıştır. Ayrıca birçok kamu hizmeti, özel hukuk hükümlerine göre yürütülmeye başlanmıştır. Bu sebeple, günümüzde kamu gücü kullanılarak yürütülen idari faaliyetlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların, idari yargının görev alanına girdiği kabul edilmektedir. Daha doğru bir söyleyişle, iki ölçütün birleştirilmesiyle, idarenin kamu kudreti kullanarak yürüttüğü hizmetlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların idari yargıda çözümlenmesi gerektiği kabul edilmektedir. Karma ölçüt olarak da adlandırılan bu görüş, idarenin özel hukuku aşan, özel hukukta rastlanmayacak yetkiler kullandığı işlem ve eylemlerinin denetiminin idari yargıya ait olduğuna işaret etmektedir.

Yasal Düzenlemeler

Bazı idari işlem ve eylemlerden kaynaklanan davalar, adli yargı mercileri tarafından görülmektedir. Dolayısıyla, uyuşmazlıkla ilgili yasal düzenlemelere bakarak, idari yargının görevli olup olmadığına karar verilebilmektedir.

Ancak yasa koyucunun, idari uyuşmazlıkların adli yargıda çözümlenmesi konusundaki yetkisi sınırlıdır.

İdare İşlevi

Anayasa Mahkemesi, Uyuşmazlık Mahkemesi ve Danıştay kararlarında, uyuşmazlığın idari yargının görev alanına girip girmediği incelenirken, öncelikle ortada idari bir işlem olup olmadığına bakılmaktadır. İdari işlem kısaca, idare makamlarının idare hukuku alanındaki işlem ve eylemleri olarak tanımlanmaktadır. Ancak bazı uyuşmazlıklarda, işlemi yapan makam idare teşkilatına dâhil olmasa dahi işlemin idari yargıda denetlenmesi gerekmektedir. Bazen ise idare teşkilatına dâhil bir makam tarafından yapılan işlem, idari yargının görev alanı dışında kalabilmektedir. Bu sebeple idari yargının görev alanının belirlenmesinde idare işlevi kavramı, önemli yer tutmaktadır.

Tanım

İdare işlevinin içeriğini, idare etmek, ihtiyaçların belirlenmesi ve giderilmesi veya kişi, mal ve değerlerin korunmasına yönelik sürekli olarak yapılması gereken kamu hizmetlerini görme oluşturur. Bu belirleme doğrultusunda: “Yasama ve yargı organlarının, gereksinimlerinin giderilmesi, mal ve yönetimleri altındaki değerlerin korunması amacına yönelik, günlük fakat uzun süreli ve bu bakımdan da kesintisiz olarak yürütülmesi gereken etkinlikleri idare işlevine girmekte ve bunun için de anılan organların çatısı altında da idari etkinlikler görülmekte ve dolayısıyla idari işlemler yapılmaktadır.”

Yasama İşlevi

Anayasa’da, TBMM’ye tanınan yetkilere bakarak yasama işlevi konusunda fikir edinmek mümkündür. Anayasa’nın 87. maddesinde TBMM’nin görev ve yetkileri genel olarak düzenlenmiştir. 87. maddede yer alan yetkiler, yasama organının geleneksel işlevlerini düzenlemektedir.

Anayasa’nın diğer maddelerinde sayılan yetki ve görevleri de şunlardır:

• Bir üyenin belli konuda ve altı ayı geçmemek üzere verilecek bir görevi kabul etmesine karar vermek (m.82);
• Milletvekilliğinin düşmesine, yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına karar vermek (m.83 ve 84);
• Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin vermek (m.92);
• İçtüzük yapmak (m.95);
• Olağanüstü hal ve sıkıyönetim ilanı kararlarını onaylamak, sürelerini değiştirmek, uzatmak ve kaldırılmasına karar vermek (m.121 ve 122);
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’na üye seçmek (m.133.);
• Kamu iktisadi teşebbüslerini denetlemek (m.165);
• Kalkınma planlarını onaylamak (m.166).

Yargı İşlevi

Yargı işlevi, esas olarak, bağımsız mahkemelerde görevli hâkimlerin, önlerine gelen uyuşmazlıkları, yargılama usulü kuralları çerçevesinde çözmeleridir. Uyuşmazlığın iki veya daha fazla taraf arasında olması gerekmemektedir. Çekişmesiz yargı olarak adlandırılan, tek taraflı olarak davacının istemlerine ilişkin karar verilmesini gerektiren davalarda da yargıç, yargılama usulü kuralları çerçevesinde karar verdiği için yargılama faaliyeti yapmaktadır. Yargı faaliyeti ve yargı işleminin iki temel unsuru vardır:

• İlki bağımsız mahkemelerde görevli hâkimler;
• İkincisi ise yargısal usullerle yerine getirilme

Anayasa’nın 9. maddesinde yargı yetkisinin bağımsız mahkemelerce kullanılacağı hüküm altına alınmıştır. Anayasa’nın 138. maddesinde de yargı yetkisinin mahkemeler ve hâkimler tarafından kullanılacağı belirtilmektedir.

Cumhuriyet savcıları da Ceza Yargılaması Usulü kurallarını uygulayarak, ceza yargılamasında kamusal yetki kullanmaktadırlar. Bu sebeple, cumhuriyet savcılarının ceza yargılamasına ilişkin işlemleri de yargı işlevine dâhildir.

Yürütme İşlevi

Yasama ve yargı işlevini yerine getiren organ ve makamların, idare teşkilatına dâhil olmamaları sebebiyle, bazı işlemlerinin idari olarak nitelenmesi, yürütülen faaliyetin idare işlevi kapsamında olduğunu belirlemek suretiyle mümkün olmuştur. Ancak, yürütme organı içinde düzenlenen Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar aynı zamanda idare teşkilatı içinde yer almaktadırlar. Bu durumda şu soru ortaya çıkmaktadır:

• İdari makam oldukları tartışılmaz olan Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların tüm işlemleri idari işlem olarak kabul edilebilecek midir?
• Bu soruyu şöyle sormak da mümkündür: İdare işlevinden ayrı bir yürütme işlevinden söz etmek mümkün müdür?

Anayasa’nın 8. maddesine göre, Cumhurbaşkanı ve yürütme içinde düzenlenen cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar aynı zamanda idare teşkilatında yer alan idari makamlardır. Cumhurbaşkanı’nın görev-yetkilerini içeren 104. maddede de Cumhurbaşkanı’nın yürütme yetkisine ilişkin konularda kararname çıkarabileceği düzenlenmiştir.

Özay, Anayasa’nın yargı denetimi bağışıklığı öngördüğü işlemlerin tümünün “hükümet tasarrufu” veya “politik işlem” olarak nitelenemeyeceği gerekçesiyle, yargı denetimi dışında tutulan yürütme organı işlemlerini “yürütmenin işlemleri” olarak adlandırmaktadır.

Ancak öğretide bazı işlemlerin “hükümet tasarrufu” olduğu ve bu sebeple yargı denetimi dışında kalması gerektiği görüşüne de rastlanmaktadır. Yürütme organının yasama organıyla ilişkileri çerçevesinde yaptığı işlemler; Cumhurbaşkanının Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açma işlemi; Yürütme organının başka devletlerle olan ilişkisi çerçevesinde yaptığı işlemler, “hükümet tasarrufu” olarak nitelenmektedir.

Yargı denetiminin en geniş ölçüde sağlanması amacı, idare işlevi kavramının varlık sebebidir. Yürütme organının bazı işlemlerinin idari işlem teorisinin dışında kaldığı, bu işlemlerin hukuki rejiminin farklı olduğunu aktarabilmek ve idare işlevinin tanımlanabilmesi için, yürütme işlevinin de belirlenmesi gerekmektedir.

Bu sebeple, yürütme işlevine giren işlemlerin yargı denetimi dışında tutulmaları gerektiğini vurgulamak yerine, sadece hukuki niteleme yapmakla yetinilmiş ve “hükümet tasarrufu” kavramına başvurulmamıştır. Bir başka ifadeyle: Yargı ve yasama içindeki makam ve görevlilerin bazı işlemlerinin yargısal denetimini sağlamak için geliştirilen bir kavramın, bazı yürütme işlemlerini yargı denetimi dışında bırakmak için kullanılması tercih edilmemiştir.

İdarenin Haksız Fiilleri (Fiili Yol)

İdarenin, kişi hak ve hürriyetlerine açık ve haksız müdahale niteliği taşıyan eylemleri, “fiili yol” olarak adlandırılır ve bu eylemlerden doğan zararların tazmini, adli yargı mercilerinde dava edilir.

Fiili yol olarak nitelenen eylemler, idarenin açıkça hukuka aykırı bir kararının uygulanması ya da hukuka uygun kararın hukuk dışına çıkılarak yerine getirilmesi durumunda söz konusudur. Hukuka aykırılık, yapılan eylemin idarilik niteliğini kaybettirecek boyutta olmalıdır.

Bir başka söyleyişle, yok hükmünde veya açık ve ağır hukuka aykırılık taşıyan bir işlem in uygulanması; herhangi bir hukuki işleme dayanılmaksızın bir hak veya hürriyete tecavüz edilmesi durumunda idari faaliyetten söz edilemez. Çünkü idarenin hukuk dışına çıkma yetkisi bulunmamaktadır.

Eylemin idarilik niteliğini kaybetmesinin önemli sonucu ise kamu görevlilerinin ve idarenin bu tür eylemlerinden doğan zararın, haksız fiil hükümlerine göre adli yargı mercilerinde dava edilmesidir.

Yargı Denetimi Dışında ve İdari Yargının Görev Alanı Dışında Bırakılan İşlemler

Anayasa’nın 2. maddesindeki hukuk devleti ilkesi, tüm idari işlemlerin yargı denetimine tabi olmasını zorunlu kılmaktadır. Ancak, devletin nitelikleri arasında hukuk devleti olmak da sayıldığı halde, bazı işlemler yargı denetimi dışında tutulmuştur. Dolayısıyla, yargı denetimi dışında bırakılan işlemler, idari yargı yetkisinin ilk sınırını oluşturmaktadır.

Anayasa’nın 125. maddesine göre, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Ancak, bu hükmün hemen altında Yüksek Askeri Şura kararlarının yargı denetimine tabi olmadığı belirtilmektedir.12.09.2010 tarihinde kabul edilen Anayasa değişikliğiyle, Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılmıştır. Anayasa’nın 159. maddesine göre ise Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.

Tüm kamusal işlemlerin yargı denetimine tabi olması, hukuk devleti ilkesinin temel esasıdır. Bu sebeple, Anayasa değişikliği çalışmalarında, Yüksek Askeri Şura ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun bazı işlemlerinin yargı denetimi dışında bırakılması, hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmamaktadır.

Yüksek Askeri Şura’nın Denetim Dışı Kararları

Anayasa’nın 125.maddesi, Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma kararlarını yargı denetimi dışında tutmaktadır. 125. maddede yapılan değişiklik öncesinde Yüksek Askeri Şura’nın tüm kararları yargı denetimi dışındaydı. Yapılan değişiklikte, meslekten çıkarma kararlarına karşı dava açma imkânı tanınmış oldu. Fakat terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemlerini dava etmek mümkün değildir.

1972 tarihli,1612 sayılı Yüksek Askeri Şuranın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un birinci maddesiyle, yalnız barış zamanında görev yapmak üzere Başkent’te Yüksek Askeri Şura kurulmuştur.

Yüksek Askeri Şura esas olarak görüş bildirmekle görevlidir. Ancak Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununda Şura’ya general ve amiralliğe terfi edecekleri seçmek (m.47) ve Silahlı Kuvvetlerden ayırma işlemleri tesis etmek (m.50) görevleri verilmiştir.

Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları

Yüksek Askeri Şura kararlarında olduğu gibi, Anayasa’da yapılan değişiklikle, Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun meslekten çıkarma cezalarına karşı yargı yolu açılmış; ancak diğer işlemlerine yargı yolu kapalı tutulmuştur.

Adli ve idari yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme, birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, disiplin cezası verme yetkilerinin yargı denetimi dışında kalması, hâkimleri hukuki güvenceden yoksun bırakmaktadır.

Kurul’un görev ve yetkilerini düzenleyen 6087 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kanunu’nun 33.maddesine göre Kurul Genel Kurulunun ilk defa aldığı kararlara karşı, Başkan veya ilgililer, tebliğ tarihinden itibaren on gün içinde , Genel Kuruldan yeniden inceleme talebinde bulunabilir; yeniden inceleme talebi üzerine verilen kararlar kesindir.

İdari Yargının Görev Alanı Dışında Bırakılan Uyuşmazlıklar: Tahkim Yoluyla Çözümlenen Uyuşmazlıklar

İdari yargının sınırı konusunda ele alınması gereken bir diğer nokta ise, idari yargı düzeninin dışında çözümlenen uyuşmazlıklardır. Bazı idari işlemlerden kaynaklanan davalar adli yargıda çözümlendiği gibi bazı uyuşmazlıklar da tahkim yoluyla çözümlenmektedir.

Anayasa’nın 125. maddesinde 1999 tarih, 4446 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümlenmesine imkân sağlanmıştır. Maddeye göre: Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinde bunlardan doğan uyuşmazlıkların milli veya milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarası tahkime ancak yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar için gidilebilir. Bu madde doğrultusunda, İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda da değişiklik yapılarak, idari sözleşmelerden doğan davalara, tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar, istisnası getirilmiştir.

İdarenin Takdir Yetkisinin Denetimi ve Yerindelik Yasağı

Anayasa’nın 125. maddesinin 4. fıkrasının ilk haline göre: “Yargı yetkisi, idarî eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idarî eylem ve işlem niteliğinde veya takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı verilemez.” 12 Eylül 2010 tarihli halkoylamasında kabul edilen Kanunla ilk cümle şöyle değiştirilmiştir: “Yargı yetkisi idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimiyle sınırlı olup hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz.”

Anayasa’nın 125. maddesinde yer alan hukuka uygunluk denetimi kavramı ve idarenin takdir yetkisinin kaldırılamaması, İYUK’un 2. maddesinin 2. fıkrasında şöyle düzenlenmiştir: “İdari yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. İdari mahkemeler; yerindelik denetimi yapamazlar, yürütme görevinin kanunlarda ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremezler.”

İYUK’da idare mahkemelerinin yerindelik denetimi yapamayacağı açıkça belirtildiği halde, aynı kuralın daha da sert bir ifadeyle “hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz” şeklinde Anayasa’ya alınması, idari yargı denetiminin sınırı konusunda üzerinde durulması gereken önemli bir sorunun varlığını göstermektedir: Hukuka uygunluk denetiminin anlam ve kapsamı. Bu konuyu daha iyi anlayabilmek için önce idarenin takdir yetkisi ve daha sonra idari yargı hâkiminin denetim yetkisi ele alınacaktır.

İdarenin Takdir Yetkisi

İdarenin hangi durumlarda nasıl davranacağının hukuk kurallarıyla belirlenmiş olması halinde yargıç, idari işlemin hukuka uygun olup olmadığına, mevcut düzenlemeye bakarak karar verir. Ancak, işlemin sebebinin veya yapılacak işlemin açıkça belirtilmeyerek, idarenin tercihine bırakılması da mümkündür. İdareye, işlemin sebebini, konusunu, zaman ve yerini belirlemek; çeşitli çözümlerden birini seçmek; işlem yapmak ya da yapmamak konusunda verilen bu hareket serbestisi, takdir yetkisi olarak adlandırılmaktadır.

Hukuk kuralları idareye, “yapılabilir”, “atanabilir”, “değiştirilebilir”… gibi tercih imkânı tanıyan ifadelerle takdir yetkisi verebilir veya “gerekli tedbirleri alır”, “gerekli işlemleri yapar” şeklinde düzenlemelerle nasıl davranacağını belirlemeyi idareye bırakır.

Takdir Yetkisinin Denetlenmesi

Anayasa ve İYUK’da yer alan, idarenin takdir yetkisini kaldıracak şekilde yargı kararı verilemeyeceği kuralı, takdir yetkisine dayanılarak yapılan işlemlerin yargı denetimi dışında kalacağı anlamına gelmemektedir. Bu sebeple, idarenin takdir yetkisinin hukuka uygun kullanılıp kullanılmadığı, idari yargı mercilerince denetlenmektedir.

İdarenin takdir yetkisinin, kamu yararına ve kamu hizmetinin gereklerine uygunluğu denetlenmektedir. Ancak takdir yetkisinin sınırı çizilirken, yargı kurumunun saygınlığı korunmalı, yargısal denetimin gerekliliği tartışma konusu haline getirilmemelidir.

Yerindelik Denetimi Yasağı

Yerindelik denetimi, takdir yetkisi kullanılarak tesis edilen işlemlerin hukuka uygunluğunun belirlenmesinde, idari yargı hâkiminin yetkisinin sınırıdır. Yerindelik, takdir yetkisinin denetiminde kullanılan hizmet gerekleri ve kamu yararı ölçütlerine uygun bir işlemin, isabetli veya yararlı olup olmadığına hâkim tarafından karar verilmesidir. Hâkim böyle bir değerlendirme yaptığında, idareye tanınan yetkiyi kullandığı için, yargı denetiminin dışına çıkmış olmaktadır. Çünkü idari yargı hâkimine verilen yetki, idari işlemin hukuka uygun olup olmadığını belirleme yetkisidir. İdarenin yerine geçerek bir işlemin, isabetli, yararlı olup olmadığına karar veren hâkim, Anayasayla kendisine verilen yetkiyi aşarak, idare içinde bir üst amir konumuna gelmiş olmaktadır. Bu sebeple hâkim, anayasal yetki sınırlarına dikkat ederek karar vermelidir.

Yerindelik denetimi ile hukuka uygunluk denetimi birbirinden farklıdır. Hukuka uygunluk denetiminde yürürlükteki mevzuata, yargı içtihatlarına ve süreklilik kazanmış olan idari uygulamalara aykırılık olup olmadığı araştırılır. Yerindelik denetimi ise, hukuk kurallarına uygun bir işlemin veya eylemin yapılıp yapılmamasına veya ne şekilde yapılması gerektiğine karar vermektir.

İdarenin Yargı Kararıyla İşlem Yapmaya Zorlanamaması

İdari Yargılama Usulü Kanunu’na göre idari mahkemeler, yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde karar veremezler. Bu kural, uygulamada, idarenin yargı kararıyla işlem yapmaya zorlanamayacağı şeklinde yorumlanmaktadır.

İdarenin takdir yetkisini kullanarak, işlem yapıp yapmayacağına veya ne zaman harekete geçeceğine karar vermesi olağandır. İdarenin tercihinin isabetli olup olmadığı idari yargı hâkimi tarafından tartışılmamalıdır.

İdari İşlem veya Eylem Niteliğinde Yargı Kararı Verilememesi

İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesi idari yargı yetkisinin sınırlarını belirlerken idari işlem veya eylem niteliğinde yargı kararı verilemeyeceğini de hüküm altına almıştır. Danıştay, idare ve vergi mahkemeleri, önlerine gelen davalarda davayı kabul (işlemin iptaline-tazminata) veya ret kararı vermektedirler.

Halbuki adli yargı mercileri için böyle bir sınırlama olmaması sebebiyle, adli yargı hâkimleri, idareye ne şekilde hareket edeceklerini söyleyebilmekte, bazen idare yerine geçerek karar alabilmektedirler.

İdare mahkemesi kararlarının kendiliğinden sonuç doğurmaması kararların idare tarafından uygulanmasının gerekmesi, idari yargının etkinliğini azaltmaktadır. Kanun’dan kaynaklanan sorun, idari yargının yetersizliği veya etkisizliği gibi algılanmaktadır. Oysa ki idare mahkemelerinin yetkisi sınırlıdır.