Ünite 3: İnternet Ortamında Yayın Türleri

Giriş

Haberleşme ile kişisel veya kurumsal bilgisayar sistemleri dışında kalan ve kamuya açık olan internet üzerinde oluşturulan ortam internet ortamını ifade etmektedir. İnternet ortamında yapılan yayın ise, İnternet ortamında yer alan ve içeriğine belirsiz sayıda kişilerin ulaşabileceği verileri anlatmaktadır.

İnternet ortamına yer alan web sayfaları ticari, dosya paylaşımı ve tartışma ortamı oluşturma gibi var olma nedenleri olabilir. Haber, müzik, video yayını, tanıtım gibi gerekçelerde internet sitesi oluşturmada etkili olmaktadır.

İnternet Yayınlarının Sınıflandırılması

Geleneksel medya ortamına yayın türleri basılı yayınlar, işitsel yayınlar ve video temelli yayınlar olarak ayrılmaktadır. İnternet ise çoklu ortam ve etkileşimlilik özelliği ile hem geleneksel medyanın bütün özelliklerini kendinde barındırabildiği için onların hepsi ve hatta daha fazlası olmuştur. İnternet ortamında yayınların sınıflandırılmasında üç faktör etkilidir:

• Sitenin Yapısal Özellikleri,
• Sitenin İşlevi ve
• Sitenin Sahiplik Yapısı.

Sitenin Yapısal Özellikleri

İnternet teknolojisi her bir kullanıcının bir yayıncı haline gelmesini sağlamaktadır. İnternet ortamının bireyin gündelik ihtiyaçlarını karşılamak için yayın türlerinin çeşitlenip, işlevleri gelişmiştir.

Durağan Web Sayfası

Durağan web sayfası içeriği en basit ve sade biçimde sunan sayfalardır. HTML kodları ile hazırlanan bu sayfalar hazırlanırken önce içerik planlanır ardından her sayfa içeriği ile birlikte tasarlanır. Durağan web sayfalarının kullanışlı olmalarının nedenleri şunlardır:

• Herhangi bir tasarım becerisine gereksinim duyulmaz.
• Değişken olmadığından hızlı yüklenebilir.
• Özel bir hosting (alan sağlayıcı) uygulaması gerektirmez.
• Ağ tarayıcı programlarda özel bir uygulama uygulamaya olmadan çalıştığından kullanışlıdır.

Durağan web sayfalarının dezavantajları ise şunlardır:

• Kullanıcı tarafında etkileşimli uygulama yoktur.
• Durağan sayfaların artması kullanıcı ve yönetici için sitenin kontrolünü zorlaştırır.
• İçeriğin genişlemesi sayfanın aşağıya doğru uzamasına neden olur.
• Sayfada gezinmek zorlaşır ve ekranın sağındaki kaydırma çubuğu kullanılır.
• Sitenin etkileşimliliği düşer.
• Kısıtlı içerik için uygun yapı sunması kullanıcının siteye tekrar dönmesini güçleştirir.

Dinamik Web Sayfası

Dinamik web sayfası sıklıkla güncellenen, her bir ziyarette farklılaşan, etkileşimlilik düzeyi yüksek sayfalardır. Sayfanın kodları diğeri ise içerik dinamikliği sağlar.

Dinamik sayfalarda anındalık önemlidir. Çünkü kod blokları, kullanıcı tarafından yapılmış tercihler doğrultusunda ortaya çıkan seçimin gerçekleşmesini sağlar.

Dinamik sayfaların Hem kullanıcı yanı hem de sunucu yanı vardır. Dinamik sayfaların ara yüzü kullanıcının fare ve klavye ile yapacağı değişiklikler yolu ile gerçekleşir.

Kullanıcı tarafının kodlanmasında DHTML ile birlikte JavaScript, Action Script Flash uygulamaları kullanılabilmektedir.

Dinamik kodların kullanımı kullanıcıya seçenek sunarak zengin bir içeriğin oluşturulmasını sağlar. Böylelikle kullanıcının zamanını çalmaz, onu uğraştırmaz, bıktırmaz. Sunucunun kullanıcının taleplerini nasıl cevaplayacağı html formunda gönderilen verilere, URL parametreleri, tarayıcının modeline, verinin işleniş süresine, veri tabanının kapasitesine ve sunucunu bulunduğu yere göre yanıtlanmaktadır. Bu tür belgeler ASP, ColdFusion, Perl, PHP gibi sunucu tabanlı dillerle yazılmaktadır.

Sitenin İşlevi

İnternet yayınlarının doğru bir biçimde sınıflandırılabilmesi için sitenin işlevi önemlidir. Bir sitenin hazırlanmasında öne çıktığı o sitenin ne tür bir yayın olma eğiliminde olduğunu göstermektedir. İşlevlerin her biri birbiriyle sıkı bir bağ içindedir. Bu işlevler birbiri ile ilişkilidir:

1. Site sizin öykünüzü anlatabilir: Kurulan her sitede yaptığınız işle ilgili, sizle ilgili bilgiler vardır. Eğer bir enformasyon veriyorsanız, sizin ne kadar güvenilir bir kaynak olduğunuza ilişkin bilgi kullanıcıya bu site aracılığıyla aktarılacaktır. Eğer e-ticaret yapıyorsanız, müşterinin alışverişi yapması için kendi kafasında yanıtlaması gereken soruların cevapları sitede olmalıdır.
2. Site sizin sorularınızı yanıtlayabilir: Doğru tasarlanan ve organize bilgilerin olduğu bir sitede kullanıcı soruları yanıtsız kalmaz. Bu da kullanıcının siteyi kullanmasına alışkanlık kazanmasını sağlar.
3. Site ilişki ağınızı geliştirebilir: İnternet ortamı, zaman ve mekân sınırlılığını ortadan kaldırıp hiç bilmediğiniz kişilerle, kurumlarla iletişim kanalı açtığında iletişim ağınız genişlemektedir. Aile, akrabalar, okul arkadaşları, iş arkadaşları bir ağ oluşturmaktadır. Benzer şekilde tanımadığımız kişilerin ağın içerisinde yer alması siteler aracılığıyla olabilmektedir.
4. Site sizi görünür ve ulaşılır yapabilir: Her türlü materyal görünür ve ulaşılır hale gelirken, yayıncısını da aynı oranda görünür ve ulaşılır yapar. Serbest piyasa düzeninde tanıtım ve rekabetin ön planda olduğu göz önünde bulundurulursa bu işlevi ile sitelere her kurum için gereklilik haline dönüşmüştür.
5. Site insanlar arası iletişimi kolaylaştırır: Forumlar, dosya paylaşım siteleri, sosyal ağ siteleri gibi özellikleri ile iletişime katkı sağlayan siteler eş zamanlı ya da uzak zamanlı ama iki yönlü iletişim kurabilmektedir.
6. Güvenilirliğinizi artırır: Güven doğru ve sürdürülebilir bir iletişim sürecinin temelidir. Bu bağlamda internet ortamında bulunan e-devlet, eticaret ve e-yayıncılık uygulamaları kullanıcılar tarafından sıklıkla kullanılmaktadır.
7. Site beklentilerin sınıflandırılmasını sağlar: Beklentinin sınıflandırılması kullanıcının sitede neye erişip neye erişemeyeceğini hızla fark etmesini sağlar. Kullanıcıya zaman kazandıran bu süreç beraberinde düzeni ve hızlı arama, hızlı erişme gibi kullanışlı olanaklarını sunmaktadır.
8. Site iyi bir başlangıç yapmanızı sağlar: Doğru tasarlanmış bir site var olan işlevlerini doğru bir biçimde kullanırsa siteyi kuran kurum ya da kişi amaçlara doğrultusunda iyi bir başlangıç yapmış olacaktır. Eğer site öykünüzü anlatabilme potansiyeline sahipse, soru işaretlerini ortadan kaldırıyorsa, görünür ve ulaşılır kılıyorsa, güven veriyorsa iyi bir başlangıç yapılmasını sağlar.
9. Site hedef kitlenizi genişletir: Sitenin soruları yanıtlama ve beklentileri sınıflandırma işlevi iletişimi kolaylaştırma işlevi ile birleştiğinde onu daha geniş bir hedef kitleye hitap eder.

Sitenin Sahiplik Yapısı

Sahiplik yapısı, yayının çıkış noktası, varoluş gerekçesi ve hedefleri konusunda yön gösterici bir sınıflandırmanın oluşmasına yardımcı olmaktadır.

Sitelerin sahiplik yapısı dikkate alınarak şöyle bir sınıflandırma yapılmaktadır:

1. Kişisel yayınlar: Kişinin kendini tanıttığı, çalışmalarını yayınladığı, deneyimlerini ve düşüncelerini paylaştığı dar kapsamlı yapılardır.
2. E-ticaret yayınları: Bilişim ağları (Internet gibi) üzerinden yapılan tüm bilgi, hizmet, para vs. gibi ekonomik değerlerin değişimi sürecidir.
3. E-devlet yayınları: Güçlü bir bilgi teknolojisi altyapısına ve uygulamalarına dayanan bir devlet yapısını ifade etmektedir. Daha verimli bir devlet yapısını amaçlar. E-devlet şu özellikleri ile işlevsel bir hale dönüşmektedir:

• Devletin şeffaflaşması,
• Devletin hızlı ve etkin işlemesi,
• Yönetime her düzeyde vatandaşın katılabilmesi,
• Kurumlar arası hızlı bilgi alışverişi,
• Kamudan yararlanan vatandaşların yaşamlarının kolaylaşması,
• Bilgiye dayalı karar mekanizmalarının geliştirilmesi ve hızlandırılması.

4. Sivil toplum kurumlarınca yapılan yayınlar: Sivil toplum kuruluşları hoşgörü ve dayanışma,                              bilinçlenme, ortak hareket etme bilinci sağlamada öncü olmaktadır. Bununla birlikte aynı fikirde olan              bireyleri bir çatı altında toplayarak ortak amaçlara erişmede güçlü yapılar haline dönüşmektedir.

İnternet Yayınları

Kolay kullanılabilirlik, düşük maliyet tasarımı, etkileşimlilik, kolay kullanılabilirlik internet içeriğinin oluşmasını sağlamıştır.

İnternet teknolojisini ucuz olması, kolay kullanılır ve erişilir olması, iletişimi sürekli ve çok yönlü kılması İçeriğinin kullanıcılar tarafından üretilen sitelerin oluşmasını sağlamaktadır.

Arama Motorları

Web sayfalarındaki metinleri endeksleyen servisler bulunur. Bunlara arama motoru denir. En popüler web arama motoru Google dünya çapında kullanılmaktadır.

İnternet Forumu

Elektronik ortamda yaratılmış bir tartışma platformu ve paylaşım sistemidir. Başka bir anlatımla kullanıcılar sürekli içeriğe katkıda bulunurlar, yeni konu başlıkları açarlar.

Viki Siteleri

Kullanıcıların içeriği kolaylıkla zenginleştirip biçimlendirebildikleri bilgi sayfaları topluluğudur.

Sosyal Ağ Siteleri

Toplum hayatındaki sosyal ağları, ağ yapılanması ile düzenli bir iletişim bağına dönüştürerek işleyen bir sistemdir. En çok kullanılan Facebook, Youtube, Twitter ve MySpace’dir. Sosyal ağ sitelerinde kişilere ait olarak gösterilen bilgilerin doğruluk garantisi olmadığı için kötü niyetle kullanımı da mümkündür.

Kişisel Site

Bu siteler kişilerin kendilerini tanıtmada büyük oranda yardımcı olur. Daha çok sanatçılar, sporcular ve akademisyenler kullanmaktadır.

Ağ Günlükleri

Diğer adı ile Blog, genellikle güncelden eskiye doğru sıralanmış yazı ve yorumların yayınlandığı, web tabanlı bir yayındır.

Ağ günlükleri de kendi içinde gruplara ayrılmıştır:

1. K işisel ağ günlükleri: Yazarın bireysel günlüğüdür ve gündemi kendisi belirler.
2. Temalı ağ günlükleri: Belirli bir konuda uzman kişilerin günlükleridir.
3. Topluluk ağ günlükleri: İçeriğin grup tarafından üretildiği bloglardır.
4. Kurumsal ağ günlükleri: Şirketlerin kendileri ile ilgili haber ve duyurularını daha samimi bir şekilde halka açtıkları yapılardır.

Haber Siteleri

Gazetelerin internet sitesinde yayına başlamasıyla süreç gelişmiştir. tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de internetin hızlı gelişimi yaşanmış bir elin parmaklarıyla sayılacak kadar az olan bu yayınların sayısı hızla artmıştır. Kolay kullanıma sahip olan internet, bir çok kullanıcısına internet sitesi sahibi olma olanağı sunmaktadır.

Geleneksel medya takipçilerinin internet yayınlarına uyum sağlamasında bazı farklılıkların süreci zorlaştırdığı söylenebilir. Bu farklılıklar amaç, coğrafi durum, ilgi ve hedef noktasında ortaya çıkmaktadır. Geleneksel sistemde çok yer verilmeyen hava, yol, deniz durumları ve ulaşım seferlerinin yer alması kullanım alanlarının genişlediğinin göstergesidir.

Mikro Site

Kapsamı sınırlı, içeriği bir ile üç sayfa arasında değişen site yapıları mikro site olarak ifade edilmektedir. Vakıflar, dernekler, kamu kurumları ve ticari faaliyet gösteren kurumlarca belirli bir konuyu anlatmak, tanıtmak üzerine yoğunlaşan kurulum amaçları taşımaktadır.