Ünite 7: İş Yerlerinde İş Sağlığı ve İş Güvenliği Organizasyonu

Giriş

Önleyici iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımında en önemli unsurlarından birisi iş yeri organizasyonu, örgütlenmesidir. Başta 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu olmak üzere, 161 sayılı ILO Sözleşmesi, 89/391 sayılı AB İSG Çerçeve Direktifi gibi ulusal ve uluslararası mevzuat ve standartlarda iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu ve örgütlenmesi ile ilgili konulara sürekli atıflar yapılmaktadır.

İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Kurulu

İş sağlığı ve güvenliği; iş yeri kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için gerekli bütün işleri kapsayan bir alan olup, işveren ile çalışanın birlikte etkili iletişim, eş güdüm ve katılımıyla yönetilebilecek bir yapıyı gerektirmektedir.

İş sağlığı ve güvenliği kurulu, işveren ve çalışanların karşılıklı iletişiminin sağlanacağı, değerlendirmede bulunacağı, faaliyetlerini planlayacağı, problemlere çözüm bulabileceği bir ortam ve zemin oluşturmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği kurullarının başlıca rolü çalışanların çalışma koşullarını iyileştirmek ve onların sağlığını korumaktır. En önemli görevlerinden diğer birisi ise; iş sağlığı ve güvenliği konularında devleti, yönetimi ve güvenlikle ilgili bölümleri bilgilendirmek, eğitim programları önermek ve farkındalığı geliştirmektir. İlk iş sağlığı ve güvenliği kurulu, 1892 yılında İngiltere’de “South Metropolitan Gas Company” şirketinde gönüllü bir jüri şeklinde kurulmuş, ancak bu ülkede iş sağlığı ve güvenliği kurulları konusunda ilk yasal düzenleme, yıllar sonra, 1977 yılında yapılabilmiştir.

Avrupa Birliği’nde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Uygulamaları

Avrupa Birliği Düzeyinde Genel Düzenlemeler 2002/14/EC Sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi 1, AB’de çalışan işçilerin bilgilendirilmesi ve çalışanlara danışılmasına ilişkin genel bir çerçeve getirmektedir. Bilgilendirme ve danışılma iş yerindeki tüm çalışma konularını kapsadığından, sağlık ve güvenliği de içine alır. Fakat İSG konusunda işçi katılımı, 89/391 sayılı İSG Çerçeve Direktifi’nde doğrudan düzenlenmiştir.

Çerçeve direktifin amacı; işçilerin, kaza ve hastalıklara karşı koruyucu önlemlerin uygulanması ve bilgilendirme, danışma, dengeli katılım ve işçilerin ve onların temsilcilerinin eğitimi yoluyla, çalışırken yüksek düzeyde korunmasının sağlanması olarak belirtilmektedir.

Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları

Elli ve daha fazla çalışanı bulunan ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı iş yerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere bir kurul oluşturmak zorundadır. İşverenin bu kurulun kararlarını uygulama zorunluluğu vardır.

İş sağlığı ve güvenliği kurulu biri şarta bağlı olmak üzere 8 kişiden oluşmaktadır. Sivil savunma uzmanı yoksa veya bu görev diğer üyelerden birine verilmiş ise kurul 7 kişiden de oluşabilmektedir. İş sağlığı ve güvenliği kurulunda; işveren/işveren vekili; iş güvenliği uzmanı; işyeri hekimi; insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi; bulunması halinde sivil savunma uzmanı; bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta; çalışan temsilcisi, iş yerinde birden çok çalışan temsilcisi olması hâlinde baş temsilci görev alır.

Kurul Üyelerinin Alması Gereken Eğitimler

Kurul üyeleri ve yedeklerinin iş sağlığı ve güvenliği konusunda görevlerini yerine getirebilmeleri için eğitim almaları gerekmektedir. İşveren tarafından, kurulun üyelerine ve yedeklerine bu konularında eğitim verilmesi sağlar. Eğitim için kullanılan saatler çalışma saatidir. Kurul üyelerinin ve yedeklerinin eğitimleri asgari aşağıdaki konuları kapsamalıdır;

• Kurulun görev ve yetkileri
• İSG konularında ulusal mevzuat ve standartlar
• Sıkça rastlanan iş kazaları ve sebepleri
• Endüstriyel hijyenin temel ilkeleri
• Etkili iletişim teknikleri

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulun Çalışma Usulleri

İSG Kurulu inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir düzen içinde çalışır. Kurullar ayda en az bir kere toplanır. Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir. Ölümlü, uzuv kayıplı veya ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir.

Kurul toplantılarının günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile işveren veya işveren vekili başkanlığında toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir. Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Her toplantıda, önceki toplantıya ilişkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakkında başkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme geçilir.

Kurulca işyerinde ilân edilen kararlar işverenleri ve çalışanları bağlar. Toplantıda alınan karar çalışan ve çalışan temsilcisine yazılı olarak tebliğ edilir. Kurulun görev ve yetkileri şunlardır:

a) İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönerge taslağı hazırlamak, işverenin veya işveren vekilinin onayına sunmak ve yönergenin uygulanmasını izlemek, izleme sonuçlarını rapor haline getirip alınması gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gündemine almak,
b) İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol göstermek,
c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirmek, tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunmak,
ç). İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve işyerinde meydana gelen ancak iş kazası olarak değerlendirilmeyen işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğratma potansiyeli olan olayları veya meslek hastalığında yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapmak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline vermek,
d) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak, işveren veya işveren vekilinin onayına sunmak ve bu programların uygulanmasını izlemek ve eksiklik görülmesi halinde geri bildirimde bulunmak,
e) İşyerinde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmek,
f) İşyerinde yangın, doğal afet, sabotaj ve benzeri tehlikeler için alınan tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemek,
g) İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlamak, o yılki çalışmaları değerlendirmek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları değerlendirerek belirlemek ve işverene teklifte bulunmak,
ğ). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13 üncü maddesinde belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı talepleri ile ilgili acilen toplanarak karar vermek,
h) İşyerinde teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmak.

Kurul üyeleri bu Yönetmelikle kendilerine verilen görevleri yapmalarından dolayı hakları kısıtlanamaz, kötü davranış ve muameleye maruz kalamazlar.

Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi, İş Yeri Sağlık ve Güvenlik Birimi

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun “İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri” başlıklı 6.ncı maddesi ile mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işverenlere; çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirme yükümlülüğü getirilmiştir.

Eğer çalışanlar arasında iş yeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli olarak görevlendirilecek nitelikte personel yoksa işveren bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden (OSGB) veya toplum sağlığı merkezlerinden hizmet alarak yerine getirebileceği gibi, eğer işverenin kendisi belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip ise işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi de üstlenebilecektir. Tam süreli iş yeri hekimi görevlendirilen iş yerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.

Ortak Sağlık Güvenlik Birimi (OSGB)

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri çerçevesinde işyerlerindeki sağlık ve güvenlik konularını koordine edecek, eğitimleri yapacak, ilgili prosedürlere uygunluğunu sağlayacak ve raporlaştırma işlemini gerçekleştirecek uzmanların görevlendirilmesini sağlayan kuruluşlar Ortak Sağlık Güvenlik Birimi (OSGB) olarak tanımlanmaktadır.

OSGB birimini oluşturmak ve yetki almak Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile yapılacak yazışmalar sonucunda mümkün olmaktadır. Bu yetkiyi alabilmek için bakanlığın belirlediği şartları taşıyor olmak gerekmektedir. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi sahibi olabilmek için bu alana yönelen kişinin ya da ortaklarından en az birinin A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı ya da İş yeri Hekimi unvanına sahip olmalıdır. OSGB konusunda hizmet sunan özel kuruluşlar bünyelerinde iş yeri hekimi, iş yeri güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli çalıştırmak zorunluluğu vardır. Bu kişilerin sayısı ve yeterliliği ile ilgili tüm durumlar yönetmeliklerde bildirilmektedir. Buna göre en az bir iş yeri hekimi, en az bir iş güvenliği uzmanı ve en az bir diğer sağlık personelinin bulundurulması zorunludur. Bunun yanı sıra tüm birimlerin işleyişinden sorumlu olan ve Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına gerekli bilgileri verebilecek olan bir sorumlu müdürün de bulunması gerekmektedir.

İş yeri Sağlık Güvenlik Birimi (İSGB)

İş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken iş yerlerinde işverenin, iş yeri sağlık ve güvenlik birimi (İSGB) kurması zorunludur. İSGB kurulum zorunluluğu, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca işletmenin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre belirlenmiştir. Buna göre; az tehlikeli sınıfta yer alan ve çalışan sayısı 1000 ve üzerinde olan, tehlikeli sınıfta yer alan ve çalışan sayısı 750 ve üzerinde olan ve çok tehlikeli sınıfta yer alan çalışan sayısı 500 ve üzerinde olan iş yerlerinde işverenler “ İş Sağlığı Güvenliği Birimi ” kurmakla yükümlüdür.

Bu iş yerlerinde; iş yeri hekimi ve sanayiden sayılan işlerde ise iş güvenliği uzmanı tam gün çalıştırılmak zorundadır. Yukarıda belirtilen çalışan ve tehlike sayısına göre İSGB kurma zorunluluğu olan işletmeler, OSGB yani Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri ile sözleşme yapamaz. Ancak Ortak Sağlık Güvenlik Birimi işveren ile taşeronluk sözleşmesi imzalayarak İSGB birimi kurabilirler.

Ayrıca 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı iş yerlerinde işverenin, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturması zorunludur. İşverene bağlı, fabrika, müessese, işletme veya işletmeler grubu gibi birden çok iş yeri bulunduğu hâllerde elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu her bir iş yerinde ayrı ayrı iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulması gerekir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre ; İSG-KÂTİP, İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili iş ve işlemlerin İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce kayıt, takip ve izlenmesi amacıyla kullanılan iş sağlığı ve güvenliği kayıt, takip ve izleme programını ifade etmektedir.

Onaylı defter ; İş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından yapılan tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen diğer hususların yazıldığı, seri numaralı ve sayfaları bir asıl iki kopyalı şekilde düzenlenmiş her iş yeri için tek olan defteri, ifade etmektedir. İşverenin katılım sağlama ve bilgilendirme yükümlülüğü ; işveren; iş yerinden görevlendirilecek veya hizmet alınacak OSGB’de görevli iş yeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin görevlendirilmesi konusunda çalışan temsilcilerinin önceden görüşlerinin alınmasını sağlar.

İşverenin sağlık ve güvenlik kayıtları ve onaylı deftere ilişkin yükümlülükleri; İşveren ilgili mevzuatta belirlenen süreler saklı kalmak kaydıyla;

a) İş yerinde yürütülen iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine ilişkin her türlü kaydı,
b) İşten ayrılma tarihinden itibaren en az 15 yıl süreyle çalışanların kişisel sağlık dosyalarını, saklar.

Çalışanın iş yerinden ayrılarak başka bir iş yerinde çalışmaya başlaması hâlinde, yeni işveren çalışanın kişisel sağlık dosyasını yazılı olarak talep eder, önceki işveren dosyanın bir örneğini onaylayarak bir ay içerisinde gönderir.

Çalışanların hak ve yükümlülükleri bağlamında; çalışanlar sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek tehlikeleri iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı iş yerlerinde ise işverene bildirerek durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep edebilir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri çalışanlara mali yük getirmeyecek şekilde sunulur.

İş Yeri Sağlık Güvenlik Birimi Şartları

İSGB; en az bir iş yeri hekimi ile iş yerinin tehlike sınıfına uygun belgeye sahip en az bir iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi ile oluşturulur. Bu birimde işveren diğer sağlık personeli de görevlendirebilir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla işveren tarafından iş yerlerinde kurulacak olan iş sağlığı ve güvenliği birimlerinde aşağıdaki şartlar sağlanır:

a) İSGB, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesine ve çalışan personel sayısına uygun büyüklükte bir yerde kurulur.
b) Bu birimlerde sekizer metrekareden az olmamak üzere bir iş güvenliği uzmanı odası ile iş yeri hekimi tarafından kullanılmak üzere bir muayene odası ve 12 metrekareden az olmamak üzere bir ilkyardım ve acil müdahale odası bulunur.
c) İSGB’ler İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Ek-1’de belirtilen araç ve gereçler ile donatılır ve iş yerinde çalışanların acil durumlarda en yakın sağlık birimine ulaştırılmasını sağlamak üzere uygun araç bulundurulur.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre tam süreli iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi gerekli olmayan hâllerde işveren, görevlendirdiği kişi veya OSGB’lerin görevlerini yerine getirmeleri amacı ile asgari bu maddedeki şartları sağlar. 50 ve daha fazla çalışanı olan iş yerlerinde işveren,

a) İş yeri hekimi ile diğer sağlık personeline ve iş güvenliği uzmanına 8 metrekareden az olmamak üzere toplam iki oda temin eder.
b) İş yerinde ayrıca acil durumlarda çalışanların en yakın sağlık birimine ulaştırılmasını sağlamak üzere uygun araç bulundurulur.

50’den az çalışanı olan iş yerlerinde işveren, iş yeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetini etkin verebilmesi için çalışma süresince kullanılmak üzere uygun bir yer sağlar.

Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Şartları

OSGB kurulabilmesi ve hizmet sunabilmesi için tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan en az bir;

a) İş yeri hekimi,
b) İş güvenliği uzmanı,
c) Diğer sağlık personeli istihdamı zorunludur.

OSGB’lerde tam süreli görevlendirilenler, başka bir OSGB’de veya iş yerinde aynı unvanla veya Bakanlıkça yetkilendirilen eğitim kurumlarında eğitici unvanıyla görev alamaz. OSGB’ler, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesine ve personel sayısına yetecek asgari büyüklükte; işyeri hekimi tarafından kullanılmak üzere en az 10 metrekarelik bir muayene odası, 15 metrekarelik ilkyardım ve acil müdahale 10 metrekarelik iş güvenliği uzmanı odaları ile 12 metrekarelik bekleme yeri, uygun büyüklükte arşiv odası ve en az bir tuvalet ve lavabodan oluşur. OSGB’ler, sözleşme yaptıkları işyerlerine sunulacak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini, iş yerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre belirlenen sürelerden az olmamak kaydı ile yürütür. OSGB’ler kuruldukları il ve sınır komşusu illerde hizmet sunmaya yetkilidir.

İş Yeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin Çalışma Usul ve Esasları

29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği’nin amacı, iş yeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde görevlendirilecek iş yeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, görevlerini nasıl yürütecekleri, iş yerinde kurulacak iş yeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, yetkilendirilmesi, bu birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat, görevlendirilecek personelin eğitim ve nitelikleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına dair usul ve esasları düzenlemektir.

İSGB ve OSGB’ler, iş yerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasına katkıda bulunulması amacıyla;

a) İş yerinde sağlık ve güvenlik risklerine karşı yürütülecek her türlü koruyucu, önleyici ve düzeltici faaliyeti kapsayacak şekilde, çalışma ortamı gözetimi konusunda işverene rehberlik yapılmasından ve öneriler hazırlayarak onayına sunulmasından,
b) Çalışanların sağlığını korumak ve geliştirmek amacı ile yapılacak sağlık gözetiminin uygulanmasından,
c) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ve bilgilendirilmeleri konusunda planlama yapılarak işverenin onayına sunulmasından,
ç) İş yerinde kaza, yangın, doğal afet ve bunun gibi acil müdahale gerektiren durumların belirlenmesi, acil durum planının hazırlanması, ilk yardım ve acil müdahale bakımından yapılması gereken uygulamaların organizasyonu ile ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılmasından,
d) Yıllık çalışma planı, yıllık değerlendirme raporu, çalışma ortamının gözetimi, çalışanların sağlık gözetimi, iş kazası ve meslek hastalığı ile iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin bilgilerin ve çalışma sonuçlarının kayıt altına alınmasından,
e) Çalışanların yürüttüğü işler, iş yerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları ve maruziyet bilgileri ile işe giriş ve periyodik sağlık muayenesi sonuçları, iş kazaları ile meslek hastalıkları kayıtlarının, iş yerindeki kişisel sağlık dosyalarında gizlilik ilkesine uyularak saklanmasından,
f) İş yeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki, sorumluluk ve eğitimleri ile ilgili yönetmelik ile İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik kapsamında hizmet verdikleri alanlarda belirtilen görevlerin yerine getirilip getirilmediğinin izlenmesinden, sorumludurlar.

İş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunmak üzere OSGB’lerce görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından saklanması gereken onaylı defter suretleri, yıllık çalışma planı ve yıllık değerlendirme raporu suretleri ile çalışanlara verilen iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine dair kayıtlar OSGB arşivinde tutulur ve istenmesi hâlinde denetime yetkili memurlara gösterilir.

İş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi veya diğer sağlık personeli belgesi olan işverenin; iş yerindeki iş yeri hekimliği, iş güvenliği uzmanlığı veya diğer sağlık personeli görevini kendisinin üstlenmesi durumunda, İSGKATİP’teki örneğine uygun taahhütname işveren tarafından en geç beş gün içinde düzenlenerek onaylanır. Kamu kurum ve kuruluşlarına ait iş yerlerinde OSGB’lerden hizmet alınması hâlinde; İSG-KATİP’teki örneğine uygun sözleşme düzenlenir ve karşılıklı olarak en geç beş gün içerisinde sistem üzerinden onaylanır. İSGB ve OSGB’lerde görevlendirme zorunluluğu bulunanların görevlerinden ayrılması durumunda yerine 30 gün içerisinde aranan niteliklere sahip personel görevlendirilir ve Genel Müdürlüğe bildirilir. OSGB’lerce iş yerlerine sunulan her türlü iş sağlığı ve güvenliği hizmeti için İSG-KATİP sistemi üzerinden sözleşme yapılması gerekmektedir.

OSGB’ler yetki belgesi almak amacıyla e-devlet sistemi üzerinden başvuru yapar. E-devlet sisteminin iki günden fazla çalışmadığı durumlarda doğrudan veya posta yoluyla başvuru yapılabilir. OSGB tarafından yetki belgesi almak amacıyla yapılan başvuru İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nce en geç on iş günü içinde incelenir. 19/1/2013 tarihli ve 28533 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik Tebligat Yönetmeliği çerçevesinde kayıtlı elektronik posta sistemi üzerinden yazılı olarak bildirilen eksiklikler en geç kırk beş gün içinde tamamlanır. Herhangi bir eksikliği bulunmayan başvurular için en geç yirmi iş günü içinde yerinde inceleme yapılır. Yerinde inceleme işlemlerinde tespit edilen eksikliklerin giderilmesi için en fazla kırk beş gün süre verilir. Belirlenen sürelerde eksiklikler giderilmezse dosya iade edilir ve iadeden itibaren bir yıl boyunca yapılan başvurular, bir yılın tamamlanmasına kadar askıya alınır.

OSGB’ler, aşağıda belirtilen hususlara uymak zorundadır:

a) Tabela ve basılı evrak, broşür, afiş ve diğer elektronik ortamlarda herhangi bir amaçla kullanılan her türlü yazılı ve görsel dokümanda sadece yetki belgesinde belirtilen isim ve unvan kullanılır.
b) OSGB’ler tarafından, Bakanlıkça hazırlanan örneğe uygun, kurum unvanına göre hazırlanan ve boy/en oranı 2/3 olan tabela, OSGB’nin bulunduğu binanın uygun bir kısmına veya girişine asılır.
c) Özel kuruluşlar tarafından, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan isimler ticari isim veya unvan olarak kullanılamaz.

İş Sağlığı ve Güvenliği Çalışan Temsilcisi

İş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği konularında çalışanlara danışmanın ve onları yönetime katmanın daha sağlıklı ve güvenli bir iş ortamı oluşturulması, isabetli kararlar alınması, kararların uygulanmasında verilen sözlerin yerine getirilmesi, güçlü iş birliği ve güven sağlanması gibi birçok önemli yararları bulunmaktadır.

İşçiler arasından çalışan temsilcisi seçilmesi, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile zorunlu kılınmıştır. İş yerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak da görev yapar. Söz konusu Kanun’un “Çalışan temsilcisi” başlıklı 20. maddesine göre; işveren, çalışanlar arasında yapılacak seçim ile çalışan temsilcisi görevlendirmelidir. Çalışan temsilcisi, seçimle belirlenememesi durumunda atama yoluyla görevlendirilir. Kanun’a göre;

• 2 ile 50 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 1,
• 51 ile 100 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 2,
• 101 ile 500 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 3,
• 501 ile 1000 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 4,
• 1001 ile 2000 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 5,
• 2001 ve üzeri çalışanı bulunan iş yerlerinde 6 çalışan temsilcisi görevlendirilmelidir.

Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle tespit edilir. İşveren; iş yerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla yeterli sayıda çalışan temsilcisini görevlendirir. İşveren, çalışan temsilcisinin veya temsilcilerinin görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli imkânları sağlar. İşveren, iş yerinde yetkili sendika veya sendikalar bulunması hâlinde iş yeri sendika temsilcisini çalışan temsilcisi olarak görevlendirir. Çalışan temsilcisinin seçilmesi veya atanması ile ilgili gerekli tüm iş ve işlemler işveren tarafından yerine getirilir. İşveren seçim veya atama yoluyla görevlendirilen çalışan temsilcilerini iş yerinde ilân eder.

Çalışan temsilcisi adaylarının belirlenmesinde;

• Çalışan temsilcisinin, iş yerinde yetkili sendika bulunmaması hâlinde çalışanlar arasından seçimle belirlenmesi esastır.
• Çalışan temsilcisinin seçimle belirlenmesi durumunda çalışan temsilcisi aday başvurularının yapılması için yedi günden az olmamak üzere süre tanınarak işveren tarafından işyerinde ilan edilir.
• İş yerinde çalışanların aday olabilmeleri için 6.ncı maddedeki kriterleri sağlamaları esastır.
• Seçimlerin yapılmasına ilişkin iş ve işlemler için gerekli şartlar sağlanır ve yeterli sayıda personel işveren tarafından görevlendirilir.
• Aday sayısı iş yerinde zorunlu çalışan temsilcisi sayısının üç katından fazla olamaz.

Bir çalışanın, çalışan temsilcisi olabilmesi için iş yerinin tam süreli daimi çalışanı olması, en az 3 yıllık iş deneyiminin bulunması ve en az ortaokul düzeyinde öğrenim görmüş olması gereklidir. Çalışan temsilcilerinin seçilme veya atanma koşulları şöyledir:

• Seçim, iş yerindeki çalışanların en az yarıdan bir fazlasının katılacağı bir oylamayla yapılır.
• Oyların eşitliği durumunda çalışan temsilcisi; adayların öğrenim durumu, iş yerindeki deneyim süresi ve benzeri kriterleri esas alınarak işverence belirlenir. Seçim, sonuçları itibarıyla 5 yıl geçerlidir.
• Çalışan temsilcisinin, herhangi bir nedenle görevinden ayrılması durumunda, daha önce yapılan seçim sonuçlarına göre en fazla oy alan sıradaki aday atanır.
• İş yerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, iş yeri sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak görevlendirilir.
• İş yerinde farklı statü hukukuna tabi çalışanların üye olduğu birden fazla yetkili sendika bulunması hâlinde; bir temsilci görevlendirilecekse en çok üyeye sahip sendika temsilcisi seçilir. Diğer durumlarda ise (kitabın 210. sayfasında yer alan Örnek 1 ve 2’de gösterildiği gibi) seçim işlemi yapılır.
• İş yerinde yetkili sendika bulunmaması veya çalışanlar arasında aday olmaması durumunda işveren çalışanlar arasından dengeli dağılıma özen göstererek 6.ncı maddenin birinci fıkrasındaki niteliklere uygun çalışan bulunması hâlinde bunlar arasından atama yapar.
• Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle belirlenir. Oyların eşitliği durumunda, baş temsilci kura yöntemiyle belirlenir.
• İş yerindeki yetkili sendikanın yetkisini kaybetmesi veya bir başka sendikanın yetkili sendika olarak ilan edilmesi durumunda otuz günlük süre içerisinde işveren bu maddede belirtilen usullere göre çalışan temsilcisi veya temsilcilerinin görev yapmasını sağlar.

Çalışan temsilcisi:

• İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili bir görevdir. İş yerinde bulunması zorunludur.
• İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılır, bu çalışmaları izler, tekliflerde bulunur ve tedbir alınmasını ister.
• Bu görevini yürütmesi için işveren tarafından gerekli imkânlar sağlanmak zorundadır ve görevini yürüttüğü için hiçbir hakkı kısıtlanamaz.
• Asıl amacı, çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması ve bunun sürekli kılınmasıdır.
• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda veya iş yerinde iş sağlığı ve güvenliğini etkileyebilecek karar ve değişiklerde çalışanların görüşünü almak ve katılımlarını sağlamak zorundadır.
• İşveren, iş yerinde iş sağlığı ve güvenliğinin yetersiz olduğu durumlarda, çalışan temsilcisinin teftiş sırasında iş müfettişlerine veya diğer zamanlarda yetkili makamlara başvurması nedeniyle onun haklarını kısıtlayamaz.
• İş yeri çalışanları, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak, gördükleri eksiklikleri çalışan temsilcisine bildirmek ve bu eksikliklerin giderilmesi için çalışan temsilcisi ile birlikte hareket etmek zorundadır. Çalışan temsilcisi ise, kendisine bildirilen eksiklikleri, işverenliğe bildirmek ve görevli olduğu kurullarda dile getirmekle yükümlüdür.