Ünite 7: Küresel Çevrede İşletmecilik ve Rekabet

Küreselleşme

Ülkelerarası duvarların ortadan kalkması, ülkeler arasında ekonomik, sosyal ve siyasal ilişkilerin yoğunlaşması ve bunun sonucunda da farklı kültürlerin, inançların ve beklentilerin daha yakından tanınması, küreselleşme olgusunu ortaya çıkarmıştır. Bunun sonucunda, küreselleşme ile uluslararasılaşma süreci tamamlanmış, üretim ve tüketim dünya ölçeğinde planlanmaya başlamış ve ülkeler bir anlamda birbirlerine bağlı hâle gelmiştir.

Küreselleşmenin Nedenleri

Küreselleşmeyi doğuran temel gelişmeler şu üç başlık altında toplanabilir:

1. Uluslararası kuruluşların kurulması ve sermaye dolaşımının hızlanması: Dünya Bankası (The World Bank), Uluslararası Para Fonu (IMF) (International Monetary Fund), İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD Organization For Economic Cooperation and Development), Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT), Dünya Ticaret Örgütü (WTO) küreselleşmenin yaygınlaşmasında önemli rol oynamış bazı kuruluşlardır.
2. Ülkeler arası teknoloji transferleri: Bir ülkede üretilen yeni bir teknoloji er ya da geç küreselleşmenin etkisiyle tüm dünya ülkelerinde kullanılır hâle gelmektedir.
3. Tüm dünyadaki teknolojik gelişmeler: Özellikle ulaşım ve iletişim teknolojilerinde yaşanan büyük değişimler, küreselleşme sürecinin itici güçlerinden biri olmuştur.

Küreselleşmenin Tarihsel Süreci

Küreselleşmenin tarihsel sürecine bakıldığında üç dönemden söz etmek mümkündür.

1. 1870-1914 yıllarını kapsayan birinci dönemde denizcilikte meydana gelen gelişmeler, telgrafın icat edilmesi ve tren yollarının daha geniş bir alana yayılması etkili olmuştur.
2. 1914-1945 yıllarını kapsayan ikinci dönem ise I. Dünya Savaşı, dünya ekonomik bunalımı ve II. Dünya Savaşı yüzünden küreselleşmenin durakladığı bir dönemdir.
3. 1980 ve sonrasını kapsayan üçüncü küreselleşme dönemi; internetin doğması, endüstrileşmenin hızlanması, pazarların çok geniş bir alana yayılması, ileri üretim tekniklerinin kullanılmaya başlanması, tüketici istek ve ihtiyaçlarındaki hızlı değişimler, rekabetin sınırları aşması ve taşımacılığın gelişmesi gibi nedenlerden dolayı en hızlı dönemidir.

Küreselleşmenin Boyutları

Küreselleşmenin 3 boyutu bulunmaktadır:

1. Ekonomik Küreselleşme: Dünyadaki ekonomik ilişkilerin yoğunlaştırılması ve genişletilmesi anlamına gelmektedir.
2. Siyasal Küreselleşme: Dünyadaki siyasi ilişkilerin yoğunlaşması ve genişlemesi anlamına gelmektedir.
3. Sosyo-Kültürel Küreselleşme: Dünyanın birbirinden farklı ve birbirine uzak bölgelerinin sosyal ilişkiler ile birbirine bağlanmasıdır.

Küreselleşmenin Sonuçları

Küreselleşmenin neden olduğu değişikliklerin sonuçları şu şekilde sıralanabilir:

• Bilgi toplumunun oluşması
• Sermayenin küreselleşmesi
• Küresel rekabetin oluşması
• Hizmet sektörünün önem kazanması

İşletmeler ve Küreselleşme

Bir işletmenin küreselleşmesi dünya üzerinde çok yayılmış ekonomik faaliyetlerde bulunmasını ve bunları birbirleriyle bütünleştirebilmesini ifade etmektedir.

İşletmelerin uluslararasılaşma kararı vermesine itici ve çekici faktörler neden olabilirler.

Uluslararası ölçekte faaliyet gösteren işletmeler dört farklı şekilde karşımıza çıkabilmektedir:

• Uluslararası İşletmeler (International Corporation)
• Çok Uluslu İşletmeler (Multinational Firm)
• Küresel İşletmeler (Global Corporation)
• Uluslar Ötesi İşletme (Transnational Corporation)

Küresel işletmeler, kendilerine has şu özelliklere sahiptir:

• Küresel işletmeler ürün üretimlerini işletmenin merkezinin bulunduğu ülke dışındaki ülkelerde de gerçekleştirmektedir.
• Küresel işletmeler küresel bir bakış açısıyla strateji ve politika oluştururlar.
• Küresel işletmeler dünyayı tek bir ekonomi olarak gördükleri için her türlü faaliyetlerini buna uygun olarak gerçekleştirmeye çalışır.
• Küresel işletmelerin birden fazla yerde bulunan bağlı kuruluşları ile ana merkez arasındaki ilişki, uyumlu bir şekilde yürütülmektedir.
• Küresel işletmeler pazarlar, müşteriler, tedarikçiler, bilgi teknolojileri, iletişim ağları ve finansal piyasalar konularını da küresel bir bakış açısı ile ele almalıdır.

İşletmeleri birer küresel işletme olmaya iten bazı nedenler ise şunlardır:

• Kolaylıkla küresel olunabilmesi
• Gig ekonomileri
• Kültürlerin giderek daha homojen hâle gelmesi
• İletişimde kalmanın eskiye göre çok kolay olması
• Rekabetin her zamankinden daha yoğun olması
• Güvenilir bir marka yaratabilmek
• Başka bir ülkede iş yapmanın daha ucuz olabilmesi
• Düşük vergilerden yararlanabilmek
• Cam tavan uygulamalarını kırmak
• Ölçek ekonomisinin yaratılması

Küresel İşletme Stratejileri

Küreselleşme ile dünyanın herhangi bir yerindeki olumlu ya da olumsuz bir değişim, diğer bölgeleri de etkiler hâle gelmiştir. Küreselleşme, işletmeler için yeni fırsatlar doğurabildiği gibi yeni riskler de oluşturabilmektedir. İşletmelerin küreselleşmeden doğan bu fırsatları değerlendirebilmesi ve tehditlerden de kaçınabilmesi için küresel stratejiler oluşturmaları gerekmektedir. İşletmeler için strateji, rekabet avantajı elde edebilmek için faaliyetlerinde ve ürünlerinde farklılık yaratarak kârlılıklarını artırmaya çalışmak ve bunu gerçekleştirmelerine yardımcı olacak planlar yapmaktır. Fakat küresel işletmeler, gittikleri her bir ülkeye özgü stratejiler belirlemek, pazar analizleri yapmak ve geliştirdiği stratejileri uygulamak durumundadır.

İşletmeler, doğru stratejiler belirleyebilmek için öncelikle kendilerine stratejik hedefler belirlemelidir ve bu hedefler şu alanlarda belirlenir:

• Pazar pozisyonu
• Yenilikler
• İş gücü verimliliği
• Malzeme ve finansal kaynaklar
• Kârlılık oranı
• Yönetim performansı
• İşgören verimliliği
• Sosyal sorumluluk

Küresel işletmelerin dünya çapında bir strateji geliştirirken gerçekleştirmeleri gereken şu üç temel işlev vardır:

• İşletmenin öncelikle ulusal ve yerel pazarlar için bir strateji geliştirmesi
• İşletmenin stratejilerini uluslararasılaştırması ve bunun için bazı dünya ülkelerinde üretim ve pazarlama faaliyetlerini yerine getirmesi
• Son olarak uluslararası faaliyetlerini birbirleri ile bütünleştirmesi ve küresel stratejiler oluşturması

İşletmelerin risklerle karşılaşma ihtimallerini en aza indirebilmek için küresel pazarlara girmeden önce alabilecekleri önlemler ise şunlardır:

• Patent başvuruları yapmak
• Gidecekleri ülkedeki ticari haberleri taramak
• Araştırma kurumlarından profesyonel tavsiyeler almak
• Uluslararası ticari fuarlara katılmak
• Uluslararası ticari sigorta yaptırmak
• Yerel işletmeler ile ortaklık oluşturmak

Küresel İşletmelerde Strateji Geliştirme Süreci

Küresel işletmelerin strateji geliştirme süreci 7 aşamalı bir süreçtir:

1. Misyon, amaç ve hedeflerin belirlenmesi
2. Dış çevredeki fırsat ve tehditlerin belirlenmesi
3. İşletmenin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi (İç Analiz)
4. Rekabet analizleri yapılarak alternatif stratejilerin değerlendirilmesi
5. Stratejinin seçilmesi
6. Stratejinin örgütsel yapı, sistem ve faaliyetlere uygulanması
7. Başarının garanti edilmesi için geri bildirim sistemi aracılığıyla faaliyetlerin kontrol edilmesi ve değerlendirilmesi

Küresel İşletme Stratejileri

Küresel bir çevrede faaliyet gösteren ve giderek birer küresel işletmeye dönüşen işletmeler, dört farklı strateji oluşturabilir:

• Sınır ötesi küresel strateji
• Küresel odaklanma stratejisi
• Ulusal odaklanma stratejisi
• Korumalı nişler

Küresel Stratejilerinin İşletmelere Faydaları ve Sakıncaları

Küresel stratejiler oluşturmanın işletmelere sağladığı bazı faydalar şunlardır:

• Maliyetleri düşürebilme
• Ürün programlarının kalitesini iyileştirmek
• Müşteri istek ve ihtiyaçlarını karşılayabilme
• Artmış rekabet kaldıracının elde edilmesi

Küresel birer işletmeye dönüşmenin ve küresel stratejiler oluşturmanın pek çok faydasının olması yanında bazı sakıncaları da bulunmaktadır.

Genel nitelikteki sakıncaları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Küresel işletmelerin dünyanın dört bir yanına dağılmış olmalarından dolayı oluşturması gereken iletişim ağının maliyetlerinin yüksek olması
• İş hacminin artması ile birlikte genel yönetim giderlerinin de artması
• Dünyanın her bir bölgesinde çalışabilecek nitelik ve becerilere sahip yönetici bulabilmenin hem zor hem de pahalı olması
• Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler nedeniyle giderek merkezî bir yönetimi tercih eden küresel işletmelerin yöneticilerinin moral ve motivasyonlarında yaşanan düşüşler

Özel nitelikteki sakıncalar ise şunlardır:

• Yeni pazarların yeteri kadar karlı olmaması
• Tüm dünya pazarlarına uygun ürün standardının oluşturulmasından dolayı müşterilerin büyük bir kısmına hitap etmeyebilmesi
• Standart ürünlerin bazı ülkelerdeki tüketicileri hiçbir şekilde tatmin etmemesinden dolayı o ülkelerin yerel tüketicileri için yeni ürün tasarlanmasını gerektirebilme ihtimali
• Aşırı standardizasyon, yüzünden firmanın esnekliğini düşmesi ve müşteri ihtiyaçlarını karşılamada başarısızlığa neden olabilmesi
• Ülkelerin bazılarında uygulanan kur politikaları nedeniyle beklenen kârın elde edilememesi
• Küresel işletmelerin maliyetleri düşürmek için tercih ettikleri tekdüze pazarlama uygulamalarının yerel müşterilerin isteklerine uygun olmamasından dolayı tepki toplayabilmesi

Küresel İşletmeler ve Rekabet

İşletmelerin rekabet gücünü belirleyen işletme içi ve işletme dışı pek çok faktör bulunmaktadır. Küresel çevrede faaliyette bulunan işletmelerin de rekabet gücünü etkileyen faktörler, iç ve dış faktörler olmak üzere iki grupta toplanabilir:

1. Küresel rekabet gücünü belirleyen işletme içi faktörler: Özet olarak, işletmenin ürettiği ürünlerin kalitesi, maliyeti, fiyatı küresel piyasalardaki rekabet gücünü etkileyen önemli unsurlardır.
2. Küresel rekabet gücünü belirleyen işletme dışı faktörler: Devletin ekonomideki yeri ve ekonomiye olan müdahalesi, uluslararası ticaret sistemleri, tüketici bilinç düzeylerindeki artış, iş gücü piyasalarındaki esneklik düzeyi, ülke içi ekonomik istikrar, ülkenin sahip olduğu yer altı ve yer üstü doğal kaynakları, iklim koşullarının üretim için elverişli olması, ülkenin hukuk sistemi, piyasadaki rekabet düzeyi ve fiziki alt yapı rekabeti etkileyen işletme dışı faktörlerdir.