Ünite 8: İşletme Fonksiyonları

Bir Sistem Olarak İşletme ve Fonksiyonları

İşletmelerin amaçlarına ulaşabilmesi için fonksiyonlarını bir sistem içerisinde bir araya getirmesi ve yönetmesi gereklidir.

Sistem , belirli parçalardan oluşan (alt sistemlerden), bu parçalar arasında belirli ilişkiler olan, aynı zamanda bu parçaların dış çevre ile ilişkisinin olduğu bir bütündür. Bir sistemin iki temel özelliği vardır. Bunlar, her sistemin gerçekleştirmek istediği belli bir amacı ya da amaçları olması ve bu amacı gerçekleştirmek için tüm parçaların birlikte çalışarak, çalışma sırasında birbirleri ile etkileşimde bulunmasıdır.

Sistem, birbirleriyle etkileşimli beş bileşenden oluşur:

1. Girdi: Sisteme giren ve işlenecek tüm unsurlara verilen addır.
2. Süreç: Girdiyi çıktıya çeviren dönüşüm işlemlerine verilen addır.
3. Çıktı: Dönüşüm işlemi ile üretilmiş yeni verilerin gidecekleri son noktaya taşınmalarını içerir.
4. Geri bildirim: Bir sistemin performansı hakkındaki verilerdir.
5. Kontrol: Geri bildirimi takip ederek ve değerlendirerek sistemin amacına uyacak şekilde hareket edip etmediğini belirlemeyi kapsar.

Kitabın 192. sayfasındaki şekil 8.1'de gösterildiği gibi, işletmeler ortak bir amaç doğrultusunda çevresinden girdiler almakta, belirli süreçlerden geçirerek bu girdileri ürün ve/veya hizmetlere dönüştürmektedir.

Bir işletmede çok farklı nitelikte fonksiyonlar -bir başka ifadeyle alt sistemler- yer alabilmektedir. Kitabın 193. sayfasındaki şekil 8.3'de gösterildiği gibi; yönetim, bir işletmenin genel fonksiyonuyken; üretim ve pazarlama ise temel fonksiyonlarını oluşturmaktadır. Bir alt sistemde yer alan finansman, insan kaynakları, ar-ge, muhasebe, kurumsal iletişim ve halkla ilişkiler ise işletmenin yardımcı fonksiyonları olarak kabul edilmektedir.

İşletmenin Genel Fonksiyonları

Yönetim , en basit tanımıyla başkaları aracılığıyla iş görmek olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir tanıma göre yönetim, işletmenin amaçlarına ulaşmak için işletmenin yararlanabileceği fiziksel, finansal ve beşeri her türlü kaynağın etkin ve verimli kullanımıdır. Yönetici ise, örgütsel kaynakları, örgütsel amaçları başarmak için iş birliği ve uyum içerisinde kullanan kişidir. Yöneticinin temel faaliyetleri ise planlama, koordine etme, organize etme, yöneltme ve denetlemektir.

İşletmelerde genel olarak üç farklı düzeyde yönetim kademesi vardır:

• Üst düzey yöneticiler: İşletmenin bütününden ve geleceğinden sorumludurlar (genel müdür gibi).
• Orta düzeydeki yöneticiler: Tepe yönetimince belirlenen amaçlara yönelik uygulamaların gerçekleştirilmesinden sorumludurlar (pazarlama müdürü, muhasebe müdürü ve daire başkanı gibi).
• Alt düzey yöneticiler: Günlük faaliyetlerin yürütülmesinden sorumludurlar (kalite müdürü, bakım müdürü ve supervisor gibi).

İşletmenin Temel Fonksiyonları

İşletmenin temel fonksiyonlarını, üretim ve pazarlama başlıkları altında inceleyebiliriz.

Üretim

Üretim fonksiyonu, insanların ihtiyaçlarını karşılamak üzere üretim faktörlerinin; doğa, sermaye, emek, girişimcinin uygun ortamda bir araya getirilerek ürün ve hizmetlerin meydana getirilmesi olayıdır.

İşletmelerde üretim faaliyetleri veya işlevleri arasında sayılabilecek, üretim ile ilgili kişilerin görev ve sorumluluğunda olan başlıca konu ve faaliyetler şunlardır:

• Üretim sistem ve stratejisini düzenleme
• Üretim planlama
• Ürün ve hizmet tasarımı
• Üretim sürecini planlama
• Kalite kontrol
• Yer seçimi
• İşyeri düzenleme
• Tedarik zinciri yönetimi
• Stok yönetimi

Pazarlama

Pazarlama, üretim fonksiyonuna yön veren ve onun tamamlayıcısı olan bir fonksiyonudur.

Dar anlamıyla pazarlama, ürün ve hizmetlerin üreticisinden tüketiciye ulaştırılmasını temin eden dağıtım yönünü ifade eder. Geniş anlamda ise pazarlama kavramı, tüketici ve toplumun tepki, istek ve arzularını ve ihtiyaçlarını takip ve tespit ederek yatırım ve üretim faaliyetlerinin yönlendirilmesi olayını ifade eder.

Pazarlama sadece reklam ve satıştan ibaret olmayıp, ürün tasarımından başlayıp tüketim zinciri boyunca devam eden bir faaliyettir. Aynı zamanda pazarlama, müşteri tatminini sağlayan ama bunu yaparken de paydaşların hakkını da gözeten mübadeleleri gerçekleştirmeye yarayan birbirine bağlı faaliyetler bütünüdür.

Pazarlama faaliyetleri pazarlama planlaması ile başlar. Pazarlama planları, işletme amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik olup öncelikle, pazar fırsatlarının iyi bir şekilde analizini gerekli kılmaktadır. Pazarlama planlamasında iki temel adım vardır:

1. Hedef pazarın belirlenmesi: İlk önce, işletmeler hangi pazar dilimindeki tüketici istek ve ihtiyacına yönelik üretim ve pazarlama faaliyetleri yürütüleceğine karar vermelidir.
2. Pazarlama karmasının oluşturulması: Daha sonraki aşama, tüketicileri sunulan ürünlerin faydaları hakkında bilgilendirmek doğru zamanda ve doğru yerde ve gerektiği oranda tüketici açısından kabul edilebilir bir fiyata ürünleri tüketicinin tercihine sunmaktır.

Pazarlama karması, aşağıda sıralanan şu dört bileşenden oluşmaktadır:

• Ürün: Toplumun istek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere pazara arz edilen mal veya hizmetlerdir.
• Dağıtım: Tüketicilerin istediği ürünlerin, istediği miktarda ve istediği yerde bulunması için verilmesi gereken kararlardır.
• Tutundurma: Ürün veya işletme ile ilgili bilgilerin pazara ve tüketicilere iletilmesi ve onların satın almaya teşvik edilmesi ile ilgili faaliyetlerdir.
• Fiyat: Bir ürün için belirlenen bedeldir.

İşletmelerin Yardımcı Fonksiyonları

İşletmenin yardımcı fonksiyonlarını ise beş başlık altında inceleyebiliriz:

1. Finansman
2. İnsan Kaynakları
3. Muhasebe
4. Halkla İlişkiler
5. Ar-Ge ve İnovasyon

Finansman

Finans, bir işletmenin önceden belirlenmiş hedeflerine en etkin bir biçimde ulaşması için, kaynakların (fonlarını) planlanması, temin edilmesi ve yönetilmesi işlevi olarak tanımlanabilir. Buna göre finansman fonksiyonu, işletmenin ihtiyaç duyduğu fonların en uygun koşullarda sağlanması ve bu fonların en etkin biçimde kullanılması ile ilgili faaliyetler olarak tanımlanabilir. Ayrıca bu fonksiyonu, işletmelerin yatırım ve finansman kararlarının planlanması, yürütülmesi ve denetlenmesi olarak tanımlayabiliriz.

Bir finans yöneticisinin yerine getirmesi gerekli faaliyetleri dört aşamada inceleyebiliriz:

1. Finansal analiz ve kontrol
2. Finansal planlama
3. Aktiflerin yönetimi
4. Fonların tedariki ve karşılaşılan sorunların çözümü

İnsan Kaynakları

Bir işletme ne kadar gelişmiş teknolojiye ve sermayeye sahip olursa olsun bir işletme insan kaynağını etkin bir şekilde yönetemedikçe başarısızlığa mahkûm olacaktır. İnsan kaynakları fonksiyonu, nitelikli çalışanların doğru zamanda işletmeye seçilmesi, yerleştirilmesi, eğitimi, ödüllendirilmesi ve değerlendirilmesi konularında yürütülen prosedür ve uygulamalardır.

İnsan kaynakları fonksiyonuna ilişkin faaliyetleri şu şekilde özetleyebiliriz:

• İnsan kaynakları planlaması
• Çalışanların seçimi ve yerleştirilmesi
• Çalışanların eğitimi ve geliştirilmesi
• Çalışanların performansının değerlendirilmesi
• Çalışanların ücret ve maaş yönetimi
• Endüstriyel ilişkiler
• İş güvenliği ve işçi sağlığı

Muhasebe

Muhasebe, işletme faaliyetleri hakkında parasal bilgilerin rakamsal olarak belirlenmesi, kaydedilmesi, özetlenmesi, değerlendirilmesi ve ilgili paydaşlara aktarılması sürecidir. Daha net bir şekilde ifade etmek gerekirse muhasebe fonksiyonu şu beş faaliyetten oluşur:

• Kaydetme
• Sınıflandırma
• Özetleme
• Raporlama
• Yorumlama

Halkla İlişkiler

Halkla ilişkiler bir işletme ile hedef kitle arasında karşılıklı iletişimi, anlayışı oluşturmaya ve sürdürmeye yardımcı olan ayrıcalıklı bir yönetim görevidir. Diğer bir tanıma göre halkla ilişkiler kişi ya da kuruluşun, diğer kişi ya da kuruluşlarla bir çıkar elde etmek amacıyla ilişkiler kurmak veya var olan ilişkilerini geliştirmek için gerçekleştirdiği faaliyetlerin tamamıdır.

Halkla ilişkiler faaliyetleri dört aşamalı bir süreçten geçmektedir. Bu aşamalar sırasıyla şunlardır:

• Araştırma
• Planlam
• Uygulama
• Değerlendirme

Halkla ilişkilerin başarısı ise bazı araçların etkili kullanımıyla mümkündür. Bu araçları kendi aralarında üç grupta toplayabiliriz.

• Yazılı araçlar
• Sözlü araçlar
• Görsel-işitsel araçlar

Ar-Ge ve İnovasyon

İşletmelerin en önemli destekleyici fonksiyonlarından bir diğeri araştırma- geliştirme ve inovasyondur. Araştırma ve geliştirme, bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, yazılım üretimi dâhil olmak üzere yeni sistem, süreç ve hizmetler oluşturmak veya mevcut olanları geliştirmek amacı ile yapılan düzenli çalışmalardır. Kısaca tarif etmek gerekirse ar-ge, fonksiyonu işletmelerde yeni ürün ve üretim süreçlerinin ortaya çıkarılmasına yönelik sistemli ve yaratıcı çalışmalardır.

Araştırma ve geliştirme faaliyetleri nitelik ve kapsam açısından üç gruba ayrılır:

• Temel araştırma
• Uygulamalı araştırma
• Geliştirme