Ünite 7: İhracat Uygulamaları

Dış Ticarette İşlem Akışı

İhracat sürecinde gerçekleşen işlem akışı genel olarak iki aşamadan oluşmaktadır. Bunlar hazırlık aşaması ve ihracat işlemleri aşamasıdır.

1. Aşama Hazırlık

Bu aşamada ihracat ile ilgili bilgilerin edinilmesi, ürün seçimi, müşteri seçimi, profesyonel destek temini, teklif hazırlığı ve proforma fatura işlemleri gerçekleştirilir.

İhracat işlemine başlarken öncelikle hem ihracatçının hem de ithalatçının ülkelerindeki ilgili mevzuatı çok iyi biliyor olması gerekir. İhracat mevzuatı hükümleri gereğince ihracatı yasak ürünler dışındaki ürünlerin ihracatı gerçekleştirilebilir.

İhracat sürecinin hazırlık aşamasının en önemli noktalarından biri müşteri seçimidir. Uluslararası pazarlara dönük olarak pazar ve müşterinin bulunması aslında etkin bir pazarlama ve pazar araştırması yapılmasını gerektirir. Ancak konu özellikle uluslararası pazarlama olduğunda pazarlama araştırmasının maliyeti çok daha yüksektir. Bu nedenle dış pazarlara yönelik olarak devletin sağlamış olduğu pazar ve pazarlama araştırması destekleri mevcuttur.

Bu noktadan sonra potansiyel müşterinin bulunmasıyla birlikte hazırlık aşamasının son işlemlerine sıra gelir. Bu noktada teklif yapılır ve proforma fatura gönderilir. İhracat işlemlerinin belki de en önemli safhası satıcının alıcıya göndereceği teklifin hazırlanmasıdır. Teklifin gönderilmesinde proforma fatura ve teklif mektubu olmak üzere iki metot kullanılır.

Proforma fatura, her ne kadar bir fatura ibaresi taşısa da ticari faturayla bir ilişkisi yoktur. Sadece bir anlaşma metnidir. Teklif mektubu ise proforma fatura üzerinde yer alan bütün bilgilerin bir mektup formatında alıcıya ulaştırılması için kullanılır. Genelde akreditif açılış işlemlerinde kullanılmaz.

2. Aşama: İhracat İşlemleri

Bu aşamada ihracatçı birliği kaydı, fatura, çeki listesi, dolaşım belgeleri, menşe şahadetnamesi ve gümrük beyannamesinin hazırlanması, ihracatçı birliği başvurusu/onayı/nispi aidat, belgelerin hazırlığı, gümrük işlemleri/nakliye ve taahhüt kapama işlemleri gerçekleştirilir.

İhracat işlemini gerçekleştirebilmek için ilgili ihracatçı birliğine üye olunması gerekmektedir. İhracatçı birliğine üye olma aşamasında bir defaya mahsus olmak üzere giriş aidatı ödenmelidir. Giriş aidatına ek olarak ihracatçı birliklerine üye olan tacirin ödemek zorunda olduğu bir de yıllık aidat vardır. Ayrıca her bir ihracatta yapılması gereken bir diğer ödeme de nispi aidattır.

İhracatçı Birliği üyeliğinin yapılması, nispi aidatın ödenmesi ve beyannamenin tescil edilmesi ile ihracatçı olarak başlamış olmaktadır. Bu ilk aşamayı ihracatçı ülke,ürün ve satış şekli bazında düzenlenmesi gereken diğer belgelerin (vesaik) hazırlanması aşaması takip eder. ‘‘Dış Ticaret belgeleri’’, ihracat ve ithalat işlemleri sırasında yani dış ticarete konu olan malın çıkış ülkesinden varış ülkesine kadar geçen yolculuğu boyunca ihracatçı ve ithalatçıların veya onların adına işlerini yürüten müşavirlerin hazırlamak zorunda oldukları belgelerdir.

Gümrük işlemleri aşamasında ise firmanın bir gümrük müşaviri ile çalışmasının büyük faydası vardır. Çünkü malın gümrüklenme işi başlı başına uzmanlık ve tecrübe isteyen bir konudur.

İhracatın son işlemi olan taahhüt kapamaya geçmeden önce, İhracat Yönetmeliği’ne göre ihracat kavramının tanımı hatırlanmalıdır. Bir malın, yürürlükteki ihracat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılmasını veyahut Müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkış ve işlemleri. Türk parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da ihracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir.

İhracat sürecinin bu son aşamasında, ihracatçı ihracata yönelik olarak sonuç işlemlerini yerine getirir. Sözü edilen sonuç işlemleri genel olarak üç ana başlık altında sayılabilir;

• KDV iadelerinin alınması
• Kullanılmışsa Dahilde İşleme İzin Belgesiyle ilgili taahhütlerin kapatılması,
• Eğer ihracatla ilgili Eximbank kredilerinden yararlanılmışsa, Eximbank’la ilgili taahhütlerin kapatılması.

Ödeme Yöntemine Göre İhracat İşlemleri

Peşin bedelle yapılan ihracatlarda izlenecek işlem sırası aşağıda görüldüğü gibidir.

• İhracatçı firma, ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
• İthalatçı firma, mal bedelini ihracatçı firmanın bankasına gönderir.
• İhracatçı firma, gelen dövizi bozdurarak Döviz Alım Bordrosu’na bağlatır.
• Yükleme tarihinden birkaç gün önce nakliyeciye ön rezervasyon yaptırır.
• Yüklenme tarihinde, ihracatçı firma, gerekli evrakları düzenler
• Menşei şahadetnamesi -Çeki Listesi
• CIF ihracat ise sigorta ettirilir.
• Evraklar, beyannamenin açılması için gümrük müşavirine gönderilir.
• Eşya nakliyeciye gönderilir. Fabrikada yüklenmesi gerekiyorsa fabrika sahasında yükleme yapılır.
• Beyanname doldurularak, İhracatçılar Birliğine nispi aidat yatırılır. Bedelsiz yapılan ihracatta ise İhracatçılar Birliğine nispi aidat yatırılmaz.
• Beyanname tescil işlemi firma temsilcisi veya Gümrük Müşavirliği firması tarafından elektronik imza ile internet üzerinden gerçekleştirilir.
• Tescilden sonra risk analizine göre mavi, sarı ve kırmızı hat belirlemesi için onay işlemi yapılır.
• İlgili memur tarafından mühürleme işlemi yapılır.
• İlgili çıkış eşyası yurt dışı edilmek üzere ilgili çıkış kapısına gönderilir.
• Fiili ihracat Deniz ve Hava taşımacılığında eşyaların çıkış bildirim işlemlerinden sonra ilgili memur tarafından kapatılır. Kara ve demiryolu taşımacılığında kapanma işlemi bilgisayar sistemi tarafından otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.
• Gümrük müşaviri, tüm belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verir.
• Yabancı fatura, konşimento, varsa sigorta poliçesi, çeki listesi ve diğer belgeler bankaya verilir ve ithalatçıya gönderilir.

Mal mukabili yapılan ihracatta izlenecek işlem sırası aşağıdaki gibidir.

• İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
• İhracatçı firma ithalatçı firmadan mal ile ilgili sipariş alır. İthalatçı firma mal ile birlikte hangi belgelerden kaçar nüsha düzenlenmesi gerektiğini de bildirir.
• İhracatçı firma belgeleri hazırlar, menşei belgeleri ATR serbest dolaşım belgesi Ticaret Odası ve yetkili İhracatçılar Birliğinden alır ve düzenledikten sonra gerekiyorsa ithalatçı firmanın ülke konsolosluğuna onaylatır.
• İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.
• İhracat yapan firma ihracat beyannamesi ile FOB değer üzerinden İhracatçılar Birliğine nispi aidat yatırdıktan sonra gümrüğe başvurur.
• İhracı kayda bağlı mallara ihracından önce gümrük beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınması gerekir.
• Nakliye işlemi ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile anlaşılır.
• Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir. Navlun ödenir.
• İhracatçı firma malı nakliyeci firmaya, belgeleri de gümrük müşavirine teslim eder.
• Gümrük müşaviri ihracatçı firmadan aldığı belgelerle birlikte gümrük beyannamesini düzenler ve tescil işlemi yapıp gümrüğe başvurur.
• Gümrükte gümrük beyannamesi onaylanır. Malın muayenesi yapılır.
• Mal yüklenir, mühürlenir.
• Fiili ihracat deniz ve hava taşımacılığında eşyaların çıkış bildirim işlemlerinden sonra ilgili memur tarafından kapatılır. Kara ve demiryolu taşımacılığında kapanma işlemi bilgisayar sistemi tarafından otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.
• Konşimento müşteri adına düzenlenir. Gümrük müşaviri tüm belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verir. Nakliyeciden konşimento alınır.
• Yabancı dilde fatura, çeki listesi, konşimento ve diğer belgeler ithalatçı firmaya gönderilir.
• İthalatçı malı gümrükten çeker.
• İthalatçı fatura bedelini kendi bankasına öder, ithalatçı firmanın bankası bu bedeli ihracatçı firmanın bankasına gönderir. İhracatçı firmanın bankası Döviz Alım Belgesi düzenler ve fatura bedelini ihracatçıya öder.

Vesaik mukabili yapılan ihracatta izlenecek işlem sırası aşağıdaki gibidir:

• İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
• İhracatçı firma ithalatçı firmadan mal ile ilgili siparişi alır. İthalatçı firma mal ile birlikte hangi belgelerden kaçar nüsha düzenlenmesi gerektiğini de bildirir.
• İhracatçı firma belgeleri hazırlar, menşe şahadetnamesi, A.TR serbest dolaşım belgesini Ticaret Odasından alır ve düzenledikten sonra gerekiyorsa ithalatçı firmanın ülke konsolosluğuna onaylatır.
• İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.
• Serbest ihracat yapan firma ihracat beyannamesi ile FOB değer üzerinden bankaya veya İhracatçılar Birliğine nispi aidat yatırdıktan sonra gümrüğe başvurur.
• İhracı kayda bağlı mallara ihracından önce gümrük beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınması gerekir.
• Nakliye işlemi ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile anlaşılır.
• Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir. Navlun ödenir.
• İhracatçı firma malı nakliyeci firmaya, belgeleri de gümrük müşavirine teslim eder.
• Gümrük müşaviri ihracatçı firmadan aldığı belgelerle birlikte gümrük beyannamesini düzenler ve gümrüğe başvurur.
• Gümrükte gümrük beyannamesi tescil edilerek, tescil tarihi ve numarası ön sayfaya yazılır. Malın muayenesi yapılır ve elektronik ortamda işlem sonlandırılır.
• Mal yüklenir, mühürlenir ve gümrük beyannamesi kapatılır. Gümrük müşaviri tüm belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verir.
• Türkçe ve yabancı dilde düzenlenen fatura, nakliyeci tarafından düzenlenen konşimento, sigorta poliçesi, çeki listesi ve diğer belgeler bankaya verilir veya ithalatçıya gönderilir.
• Orijinal evraklar ve banka adına düzenlenmiş konşimento, ithalatçının bankasına gönderilir.
• İthalatçı firma malı gümrükten çekmeden önce kendi bankasına fatura bedelini öder. İthalatçı banka ihracatçı firmanın bankasına bu bedeli transfer eder. İhracatçı firmanın bankası Döviz Alım Belgesi düzenler ve parayı ihracatçıya öder.

Kabul kredili yapılan ihracatta izlenecek işlem sırası aşağıdaki gibidir.

• İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
• İhracatçı firma ithalatçı firmadan mal ile ilgili siparişi alır. İthalatçı firma mal ile birlikte hangi belgelerden kaçar nüsha düzenlenmesi gerektiğini de bildirir.
• İhracatçı firma belgeleri hazırlar, menşe şahadetnamesi, ATR belgesini Ticaret Odasından alır ve düzenledikten sonra gerekiyorsa ithalatçı firmanın ülke konsolosluğuna onaylatır.
• İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.
• Serbest ihracat yapan firma ihracat beyannamesi ile FOB değer üzerinden bankaya veya İhracatçılar Birliğine nispi aidat yatırdıktan sonra gümrüğe başvurur.
• Kayda bağlı ihracat yapan firma ise ilgili ihracatçı birliklerine başvurur ve ihracat eşyasının kıymeti oranında nispi aidat yatırır.
• Nakliye işlemi ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile anlaşılır.
• Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir. Navlun ödenir.
• İhracatçı firma malı nakliyeci firmaya, belgeleri de gümrük müşavirine teslim eder.
• Gümrük müşaviri ihracatçı firmadan aldığı belgelerle birlikte gümrük beyannamesini düzenler ve gümrüğe başvurur.
• Gümrükte gümrük beyannamesi tescil edilerek, tescil tarihi ve numarası ön sayfaya yazılır. Malın muayenesi yapılır ve elektronik ortamda sonuçlandırılır.
• Mal yüklenir, mühürlenir ve gümrük beyannamesi kapatılır. Malın gemi ile taşınması halinde Türk limanından geminin kalkış tarihi, karayolu ile taşınmasında aracın sınırı geçtiği tarih, havayolu ile taşınıyorsa da uçağın kalkış tarihi fiili ihracat sayılıp beyanname kapatılır.
• Gümrük müşaviri tüm belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verir.
• Orijinal evraklar, poliçe ve banka adına düzenlenmiş konşimento ithalatçının bankasına Türkiye’deki banka aracılığı ile gönderilir.
• İthalatçı malı çekmek için ihracatçının gönderdiği poliçeyi imzalayıp bankaya tescil ederek konşimentoyu ciro ettirir.
• Tüm orijinal evrakları aldıktan sonra malını çeker.
• Poliçeyi de vadesinde öder.
• İhracatçının vadesinde ödenen parası bozdurulur döviz alım belgesine bağlanır.

İhracat işleminin akreditifli yapılması durumunda iki farklı şekil ortaya çıkar. Bunlardan biri ibrazında ödemeli akreditif, diğeri ise vadeli akreditiftir. İbrazında ödemeli akreditif işleminde aşağıdaki sıraya göre işlem yapılır.

• İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
• İthalat yapan firma, ülkesindeki bankaya akreditifi açtırır ve ihracatçının bankasına akreditif gelir.
• Türkiye’deki banka ihracatçı firmaya akreditifin geldiğini bildirir ve küşat mektubu örneğini verir.
• İhracatçı firma küşat mektubunda belirtilen belgeleri hazırlar. Menşe şahadetnamesi, ATR belgesini Ticaret Odasından alır ve düzenledikten sonra gerekiyorsa ithalatçı ülke konsolosluğuna onaylatır.
• İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.
• İhracat yapan firma ihracat beyannamesi ile FOB değer üzerinden bankaya veya İhracatçı Birliğine nispi aidat yatırdıktan sonra gümrüğe başvurur.
• Kayda bağlı ihracat yapan firma ihracatçılar birliğine başvurur ve nispi aidat yatırır.
• Nakliye işlemi ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile anlaşılır.
• Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir.
• İhracatçı firma malı nakliyeci firmaya, belgeleri de gümrük müşavirine teslim eder.
• Gümrük müşaviri ihracatçı firmadan aldığı belgelerle birlikte gümrük beyannamesini düzenler ve gümrüğe başvurur.
• Gümrükte gümrük beyannamesi tescil edilerek tescil tarihi ve numarası ön sayfaya yazılır. Malın muayenesi yapılır.
• Mal yüklenir, mühürlenir ve gümrük beyannamesi kapatılır. Malın gemi ile taşınması halinde Türk limanından geminin kalkış tarihi, karayolu ile taşınmasında aracın sınırı geçtiği tarih, havayolu ile taşınıyorsa uçağın kalkış tarihi fiili ihracat sayılıp beyanname kapatılır.
• Gümrük müşaviri tüm belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verir.
• Nakliyeci, ihracatçı firmaya konşimentoyu verir.
• Akreditif şartlarında istenilen belgeler de bankaya verilir.
• Akreditif teyitli ise banka döviz alım belgesi düzenler ve ihracatçı firmaya malın bedelini öder. Akreditif teyitsiz ise banka amir bankanın kendisini alacaklandırmasından sonra ödeme yapar.

Vadeli akreditifli işlemlerde ise aşağıda görülen işlem sırası izlenecektir.

• İhracatçı firma ithalatçı firmaya proforma fatura gönderir.
• İthalatı yapan firma, ülkesindeki bankaya L/C (Devredilebilir Akreditif) açtırır ve ihracatçının bankasına akreditif gelir.
• Türkiye’deki banka ihracatçı firmaya akreditifin geldiğini bildirir ve küşat mektubu örneğini verir.
• İhracatçı firma küşat mektubunda belirtilen belgeleri hazırlar. Menşe şahadetnamesi, A.TR belgesini Ticaret Odası’ndan alır ve düzenledikten sonra gerekiyorsa ithalatçı ülke konsolosluğuna onaylatır.
• İhraç edilecek malın faturası ve çeki listesi yabancı dilde ve Türkçe olarak düzenlenir.
• Serbest ihracat yapan firma Gümrük Beyannamesi ile FOB değer üzerinden İhracatçılar Birliğine nispi aidat yatırdıktan sonra gümrüğe başvurur.
• Kayda bağlı ihracat yapan firma ihracatçılar birliğine başvurur ve nispi aidatı yatırır.
• Nakliye işlemi ihracatçı firmaya ait ise nakliyeci firma ile anlaşılır.
• Satış şekli CIF ise mal sigorta ettirilir.
• İhracatçı firma malı nakliyeci firmaya, belgeleri de gümrük müşavirine teslim eder.
• Gümrük müşaviri ihracatçı firmadan aldığı belgelerle birlikte gümrük beyannamesini düzenler ve gümrüğe başvurur.
• Gümrükte gümrük beyannamesi tescil edilerek, tescil tarihi ve numarası yazılır.
• Malın muayenesi yapılır.
• Mal yüklenir, mühürlenir ve gümrük beyannamesi kapatılır. Malın gemi ile taşınması halinde Türk limanından geminin kalkış tarihi, karayolu ile taşınmasında aracın sınırı geçtiği tarih, havayolu ile taşınıyorsa da uçağın kalkış tarihi fiili ihracat sayılarak beyanname kapatılır.
• Gümrük müşaviri tüm belgeleri kendi faturası ile birlikte ihracatçıya verir.
• Nakliyeci, ihracatçı firmaya konşimentoyu verir.
• Akreditif şartlarında istenilen belgeler de bankaya verilir ve akreditifle belirtilmiş vadeye göre ödeme gerçekleşir.
• Akreditif teyitli ise banka döviz alım belgesi düzenler ve ihracatçı firmaya malın bedelini öder. Akreditif teyitsiz ise banka amir bankanın kendisini alacaklandırmasından sonra ödeme yapar.