Ünite 4: Kamu Diplomasisi Modelleri

Giriş

Gilboa’ya göre, kamu diplomasisi ile ilgili çalışmaların çoğu tarihseldir ve çoğunlukla da Amerika Birleşik Devletleri’nin Soğuk Savaş deneyimleri ile ilgilidir.

Zaharna’ya göre kamu diplomasisi, siyasi olduğu kadar iletişimsel de bir olgudur. İletişimin yönü, kamu diplomasisi modellerinde karşılaşılan ayrımlardaki en önemli farklılıktır.

Kamu diplomasisine ilişkin genel modeller şöyle sıralanabilir:

• Eytan Gilboa’nın, Temel Soğuk Savaş – Devlet Dışı Uluslararası – İç Halkla İlişkiler Modeli,
• Terry Diebel ve Walter Roberts’ın, Katı ve Esnek Yaklaşımlı Kamu Diplomasisi Modeli,
• John Robert Kelley’nin, Savunma ve Danışma Modeli,
• Leonard, Stead ve Smewing’in, Haber Yönetimi – Stratejik İletişim – İlişki Modeli,
• Rohanda S. Zaharna’nın, Enformasyonel ve İlişkisel İletişim Modeli,
• Hansgert Peisert’in, Kültürel İletişim Modeli,
• Nicholas J. Cull’ın Kamu Diplomasisi Sınıflandırması.

Kamu Diplomasisi Modelleri

Temel Soğuk Savaş – Devlet Dışı Uluslara rası – İç Halkla İlişkiler Modeli

Modelleri ayırmada, Eytan Gilboa’nın kullandığı beş değişken bulunur. Bunlar;

• Baş aktörler,
• Öncüler,
• Hedefler,
• Medya türü,
• Araçlar ve tekniklerdir

. Gilboa tarafından oluşturulan üç kamu diplomasisi modeli vardır:

• Temel Soğuk Savaş Modeli,
• Devlet Dışı Uluslararası Model,
• İç Halkla İlişkiler Modeli.

Temel Soğuk Savaş Modeli

Bu modelin amacı, hedef toplumdaki kamuya kendi hükümetlerinin ulusal propagandalarına karsı çıkması için daha dengeli bilgi sağlamaktır. ABD ve Sovyetler Birliği’nin, Soğuk Savaş döneminin ilk yıllarında, bilgi ve ikna kampanyalarının küresel ideolojik ve stratejik mücadelelerinde yararlanacakları birincil silah olacağı netleşmiştir.

Devlet Dışı Uluslararası Model

Uluslararası ilişkilerde NGO (STK – Sivil Toplum Kuruluşları) gibi oyuncuların ve tüm aktörler arasında kayda değer bir dayanışmanın ortaya çıkması, Soğuk Savaş Modeli’nin revizyonunu gerekli kılmıştır. Bu model, ulusal sınırların ötesinde grupların, STK’ların ve bireylerin kamu diplomasisi aktivitelerini araştırmak üzere tasarlanan teorik bir konsepttir. Bu aktörler, kendi amaçlarına küresel bir destek sağlamak için küresel haber ağları ve medya etkinliklerinden yararlanırlar.

NGO (Non-Governmental Organization), devlet (hükümet) dışı örgüt anlamına gelmektedir. Türkçe’de, STK (Sivil Toplum Kuruluşu) olarak geçmektedir. Sivil toplum kuruluşları hükümetlere bağlı değildir ve politik, ekonomik, sosyal, hukuk, çevre, insan ve hayvan hakları gibi konularda bilgilendirme, lobi, ikna, eğitim faaliyetleri gösterir. STK’lar kâr amacı gütmez ve gönüllü çalışma esasına dayalıdır.

İç Halkla İlişkiler Modeli

İç Halkla İlişkiler Model’inde hükümetler, amaçlarına ulaşmak için, hedef ülkedeki halkla ilişkiler şirketleri ve lobicilerle anlaşma yapar.

“Stratejik kamu diplomasisi” olarak bilinen kamuoyu araştırma metotları ve bilimsel bilgi bu modelde kullanılır. Körfez Savaşı sırasında Saddam Hüseyin’i Kuveyt’ten uzaklaştırmak için, Hill&Knowlton adlı halkla ilişkiler şirketinin tutulması bu modele örnek oluşturur.

Katı ve Esnek Yaklaşımlı Kamu Diplomasisi Modeli

Katı ve esnek yaklaşımlı kamu diplomasisi modeli, Terry Deibel ve Walter Roberts tarafından geliştirilmiştir.

Katı yaklaşımda kamu diplomasisinin amacı, ikna ve propaganda kullanarak yabancı hedef kitlenin tutumlarını etkilemeye çalışmaktır. Katı yaklaşımda, hızlı medya olarak adlandırılan radyo, televizyon, gazete ve dergiler diğer iletişim formlarına kıyasla üstün tutulmaktadır.

Esnek yaklaşımlı kamu diplomasisi ise, uzun dönemli ulusal amaçlara odaklanmayı sağlayan, bilgilendirici ve kültürel programları içermektedir. Esnek yaklaşımda amaç, ortak bir anlayış ortamı yaratmaktır. Esnek yaklaşımda, filmlerden, sergilerden, dil kurslarından, akademik ve sanatsal değişim programlarından oluşan; yaşam tarzı, siyasi ve ekonomik sistemler ve sanatsal kazanımlarla ilgili mesajlar içeren yavaş medya kullanılır.

Katı yaklaşımda hızlı medya kullanılarak dışişleri bakanlıkları ve elçilikler aracılığıyla siyasi bilgilendirme yapılmaktadır.

Savunma ve Danışma Modeli

John Robert Kelley’e göre, kamu diplomasisi temelde, dış politika ve uluslararası iletişimin mesaj alışveriş kapasitesinden oluşan iki bölümden oluşan bir süreçtir.

Kelley (2009), kamu diplomasisini üç kategoriye ayırmıştır:

• Enformasyon (bilgilendirme): Kısa dönemli etkinlikler veya krizler için enformasyon yönetimi ve dağıtımı,
• Etkileme: Hedef kitlenin tutumsal değişimini etkilemeyi amaçlayan uzun dönemli ikna kampanyaları,
• Katılım: İlişki inşa etme, uzun dönemde bireyler, gruplar, örgütler ya da uluslar arasında güven ve karşılık anlayış zemini oluşturma.

Enformasyon, etkileme ve katılım yaklaşımları; iletişim biçimi, gerçekleştiği zaman dilimi ve durum yönelimi açısından ele alındığında, iki ayrı model ortaya çıkmaktadır (S:67, Tablo 1.1):

• Savunma ve
• Danışma.

Haber Yönetimi – Stratejik İletişim – İlişki Modeli

Kamu diplomasisi, Mark Leonard, Catherine Stead ve Conrad Smewing’e göre, aslında ilişki inşa etme ile ilgilidir. Diğer ülkelerin;

• Kültürlerin ve insanların ihtiyaçlarını anlama;
• Kendi bakış açımızla iletişim kurma;
• Yanlış anlamaları düzeltme;
• Ortak nedenleri bulabileceğimiz bölgeleri arama gibi.

Leonard vd.’nin Siyasi/askeri, Ekonomik ve Sosyal/kültürel amaçları olan üç boyutlu kamu diplomasisi modelinde;

• Saatler ve günlerle ölçülen reaktif ;
• Haftalar ve aylarla ölçülen proaktif ve
• Yıllarla ölçülen ilişki inşa etme boyutları yer almaktadır.

Kamu diplomasisi faaliyetlerinin üç boyutu aşağıdaki gibi karakterize edilebilir (Leonard vd., 2002):

• Reaktif – Ortaya çıktığı anda haber olaylarına/etkinliklerine stratejik hedeflere uygun bir biçimde tepki vermek
• Proaktif – Algıları etkilemek ve temel mesajları pekiştirmek amacıyla tasarlanan faaliyetler ve etkinlikler aracılığıyla proaktif bir şekilde haber gündemi yaratmak
• İlişki inşa etme – Sahip olunan değerlerin tanınmasını sağlamak ve onlardan bir şeyler öğrenmek için denizaşırı toplumlarla uzun dönemli ilişkiler inşa etmek.

Sınıflandırmanın temelinde iletişim sürecinin zaman aralığının belirleyici olduğu görülmektedir.

Leonard, Stead ve Smewing’in (2002) geliştirdikleri modele göre;

• Haber Yönetimi , geleneksel diplomasinin izlediği bilgilendirme çalışmalarını içermektedir ve gelişen ihtiyaçlara göre tepki verilmektedir.
• Stratejik İletişim , hükümetlerin özel konular çerçevesinde yönettiği ancak algılamaların daha az etkili yönetildiği iletişim sürecinden oluşmaktadır.
• İlişki İnşa Etme ise, en uzun zamanlı olanı ve değişim programları, konferanslar, eğitimler, seminerler aracılığıyla gerçek ve sanal ağlar inşa etmeyi amaçlamaktadır ve insanlara medyaya ulaşma fırsatı sağlamaktadır.

Enformasyonel ve İlişkisel İletişim Modeli

Rohanda S. Zaharna’ya göre, kamu diplomasisi girişimlerinin altında iki farklı iletişim perspektifi bulunmaktadır. Bunlar kısaca şöyle açıklanabilir:

• Enformasyonel perspektife göre iletişim, ikna ve kontrol amaçlı doğrusal bir bilgi aktarım süreci olarak değerlendirilmektedir.
• İlişkisel perspektife göre iletişim, ilişki inşa etme ve uyum oluşturmanın sosyal bir süreci olarak görülmektedir.

Enformasyonel model, siyasi amaçları geliştirmek için hazırlanan mesajların tasarımı ve dağıtımına odaklanırken; ilişkisel model, siyasi amaçları geliştirmek için ilişki inşa etme ve sosyal yapıların kurulumuna odaklanmaktadır.

Enformasyonel İletişim Modeli

Bu modelin özellikleri şöyle özetlenebilir:

• Bilginin tasarımı ve dağıtımının kamu diplomasisi girişimlerinde merkezi bir rol oynaması. Bu modelde bilgi aşağıdaki amaçlarla toplanmakta ve kullanılmaktadır:
  • Politikaları desteklemek,
  • Siyasi çıkarları geliştirmek,
  • İmaj geliştirmek ya da bireysel bir politik sponsorun hedeflerine ulaşması için toplumun katılımını sağlamak.
• Kontrol. Mesajın kontrolü, bu model için özellikle önemlidir.
• Politik sponsor ile toplum arasında sınırlı ve kısıtlı bir etkileşim olması.
• Bilgiyi yaymak için broşür, gazete, dergi, film, video, televizyon, radyo, web siteleri, e–postalar, RSS akışı, internet yayınları gibi iletişim kanallarından yararlanılması.
• Hedef odaklı olması ve politikaların savunulması ya da imaj geliştirme gibi belli amaçlara ulaşmak için tasarlanmış olması.

Politik sponsor/sponsor, siyasi kişi, kurum ya da destekçileri ifade etmektedir.

Zaharna’ya göre enformasyonel iletişim modelinin çerçevesini şunlar oluşturur (S:70, Tablo 4.3):

• Propaganda,
• Ulus markalama,
• Medya ilişkileri,
• Uluslararası yayıncılık
• Bilgilendirme kampanyaları.

İlişkisel İletişim Modeli

Bu modele göre, kamu diplomasisi girişimleri ilişki inşa etme ve tanımlamaya odaklanmaktadır.

Bu modelin özellikleri şöyle özetlenebilir:

• İlişki inşa etme stratejileri üzerine yoğunlaşması ve buna karşılık olarak mesaj stratejilerini önemsememesi.
• Kontrol yerine koordinasyonun önemli olması.
• Politik sponsor ve toplum arasındaki etkileşimli ilişki.
• Devamlılık ve sürekliliğe odaklanma.
• Yakınlık hissi, kolay kaynaşma ve doğrudan etkileşime olanak sağlayan iletişim kanallarının kitle iletişim araçlarına tercih edilmesi.

Zaharna’ya göre, ilişki inşa etme yönlerine göre ilişkisel model girişimleri üç düzeyde ele alınır (S:70, Tablo 4.3):

• 1. Düzey ilişki inşa etme,
• 2. Düzey ilişki inşa etme,
• 3. Düzey ilişki inşa etme.

Birinci düzey ilişkisel uygulamalara, kültürel ve eğitim değişim programları ile lider ziyaretlerini koyan Zaharna, bunların geleneksel diplomasisinin temel özelliklerini içerdiğini belirtmektedir.

Zaharna; kültür ve dil enstitüleri, kalkınma yardımı projeleri, kardeş şehir ve ülke anlaşmaları, ilişki inşa etme kampanyaları ve politik olmayan ağ topluluklarına ikinci düzey ilişkisel uygulamalarda yer vermektedir. İkinci düzey ilişki inşa etmede katılım bireysel girişimlerden çok enstitü, topluluk ve toplum gibi sosyal gruplar düzeyindedir.

Üçüncü düzey ilişkisel kamu diplomasisi uygulamalarında ise, politik ağ kurma stratejileri ile diğer ülkeler ve politik amaçlarını gerçekleştirmek isteyen devlet dışı aktörlerin koalisyon inşası yer almaktadır. Bu düzey, en yoğun diplomatik iletişim becerilerini gerektirir. Diplomatik iletişim becerileri ise, basitleştirme, koordinasyon, gözlem ve taraflar arasında iletişimi arttırmayı içermektedir.

Kültürel İletişim Modeli

Bu model Hansgert Peisert tarafından geliştirilmiştir. Kültürel iletişim modeli dört ayrı modelden oluşmaktadır (S:71, Tablo 4.4):

• Değişim ve iş birliği,
• Kültürün yurt dışına tek yönlü aktarımı,
• Enformasyon,
• Kendini tanımlama.

Değişim ve iş birliği modelinde, her iki taraf da eşit haklara sahiptir ve bilimsel, sosyal ve kültürel sorunların çözümü için birlikte çaba sarf etmektedir. Buradaki esas amaç, ulusalın uluslararası bağlılıkların yerini tutmasını sağlamaya çalışmaktır. Model, uluslararası burs ve ziyaret programları, araştırma projeleri gibi değişim ve iş birliği etkinliklerini içermektedir.

Kültürün yurt dışına tek yönlü aktarımı modelinde, dış politikaya yakın olan ve faaliyetlerin strateji programına girmesini temin etmek için tasarlanan merkezi bir kuruluş yer almaktadır. Bu yaklaşım, bilgi değişiminden ziyade dili iknanın birincil aracı olarak görmektedir.

Enformasyon modeli , kendi ülkesi için yurt dışında anlayış ve sempati yaratma çabasını içermektedir. Bu modele göre, diğer ülkedeki kuruluşlar ilgili sosyal ve kültürel gelişmeleri izlemektedir.

Kendini tanımlama modelinde amaç, yurt dışında kendi ülkesinin “belirli bir resmini” çizmektir. Modelde, bir merkez teşkilat öngörülen resme göre politika ve faaliyetleri planlamakta ve koordine etmektedir. Dış politikaya yakınlık, kendini tanımlama modelinde esastır.

Kamu Diplomasisinin Sınıflandırması

Kamu diplomasisini çok yönlü olarak ele alan Nicholas J. Cull’un (2008) kamu diplomasisi sınıflandırması;

• Model,
• Kaynak,
• Araç,
• Yöntem ve
• Uygulama alanı olarak nitelendirilebilecek kavramları içermektedir.

Cull , kamu diplomasisi uygulamalarını sınıflandırarak beş temel başlık altında ele almaktadır (S:73, Tablo 4.6). Bunlar aşağıda kısaca açıklanmıştır:

1. Dinleme; kamuoyu ve kamuoyunun yabancı ülkeye yönelik düşünceleri hakkındaki verileri toplayıp harmanlayarak, bu veriyi kendi politikasına ya da kamu diplomasisi yaklaşımına yönlendirmektir.
2. Savunma; uluslararası iletişim faaliyeti girişimiyle etkin bir şekilde belirli bir politika, fikir tanıtmak ya da yabancı kamuoyunun zihninde oluşan genel çıkarlarını düzenlemektir.
3. Kültürel diplomasi ile kültürel kaynaklar ve kazanımları yurt dışında bilinir hale getirerek veya yabancı ülkelere kültürel iletim (yayılma) olanağı sağlayarak bu amaca ulaşmak hedeflenir.
4. Değişim diplomasisi; bir ülkenin belirli bir süre için eğitim ya da kültürel etkileşim amacıyla, kendi vatandaşlarını yabancı ülkelere gönderme ve karşılıklı olarak yabancı ülkelerin vatandaşlarını kabul etme olarak tanımlanmaktadır.
5. Uluslararası yayıncılık; radyo, televizyon ve İnternet teknolojileri ile yabancı kamuoyuna ulaşmayı sağlamaktadır.

Cull (2008) aynı zamanda kamu diplomasisini; zaman, bilgi akışı ve altyapının yanı sıra güvenilirlik açısından da sınıflandırmıştır. Bu sınıflandırmada kamu diplomasisi türlerine göre güvenilirlik kaynakları şöyledir:

• Dinleme – Kullanılan yöntemlerin geçerliliği,
• Savunma – Hükümete yakınlık,
• Kültürel diplomasi – Kültürel otoritelere yakınlık,
• Değişim diplomasisi – Karşılıklılık algısı,
• Uluslararası yayıncılık – İyi gazetecilik pratiklerinin kanıtı.