Ünite 7 : Diğer Kamu Görevlileri (Askeri Personel, Hakim-Savcılar ve Akademik Personel)

Askeri Personel Rejimi

Türk silahlı kuvvetleri: Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri subay, askeri memur, astsubay, erbaş, ve erlerin oluşturduğu kadro ve kuruluşlarla teşkilatı gösterilen silahlı devlet kuvvetidir.

Askeri Personelin Genel Rejimi

Türk silahlı kuvvetleri üç temel gruptan oluşmakta; birinci grup askerlik mesleğini yapanlar ki askeri personel olarak adlandıracağımız ( subaylar, astsubaylar uzman erbaş ve erler), ikinci grup kısa süreli olarak askerlik yapanlar, üçüncü grupta sivil memurlardan oluşturmaktadır.

Askerî personel rejimi, esas olarak 1967 tarih ve 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunuyla, Askeri hâkim ve savcılar 1963tarih ve 357 sayılı Askeri Hakimler Kanunuyla, Harp okullarındaki öğretim elemanlarının 2000 tarih ve 4566 sayılı Harp okulları kanunuyla istihdam edilirler. Bu yasalarla askeri personel düzenlenmiştir.

1982 Anayasa’nın ‘Yargı yolu ‘ kenar başlıklı 125. Maddesine göre , ‘yüksek Askeri şuranın kararları yargı denetimi dışındadır. Ancak Yüksek Askeri Şûra’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır.’

Statü Hukukuna Bağlı Subay ve Astsubayların Genel Rejimi ve Hizmete Alınması

Statü hukukuna bağlı subay ve astsubayların personel rejimi, Devlet Memurları Kanunu‘na bağlı memurlarınki gibi rütbe sınıflandırması esasına dayanmaktadır. Ancak sözleşmeli subay ve astsubayların personel rejimi, kadro sınıflandırmasına dayanır.

Statü hukukuna bağlı subay ve astsubaylar harp okulları ile fakülte ve yüksekokullardan temin edilirler. Kara, Deniz ve Hava Harp okulları bulunmaktadır. Bu okullardan teğmen rütbesi ile mezun olmaktadırlar.

Harp okullarının esas kaynağı olan askeri liselere giriş için sınav, sağlık muayenesi, yetenek sınavı, mülakat vb. aşamalardan geçmektedirler. Sosyal durum, öğrenim durumu ve sağlık, yaş, boy ağırlık ile ilgili koşullara göre değerlendirilirler. Subayların hizmete alınmasında ikinci kaynak fakülte ve yüksekokul mezunlarının subay olarak atanmasıdır.

Statü Hukukuna Bağlı Subay ve Astsubayların Yükselme, Sicil ve Maaş Rejimi

Subayların yükselmeleri önem sırasına göre, kıdem, eğitim ve başarı esasına dayalıdır. Subaylığa atanma kuvvet komutanın teklifi ve Milli savunma bakanı ile başbakanın imzası ve cumhurbaşkanının onaylayacağı kararnameyle gerçekleşir. Her yıl 30 Ağustos günü yapılır. Subayların yükselmelerinde belirli bekleme süreleri bulunmaktadır. Subayların sicil rejimi 1998 tarihli Subay Sicil Yönetmeliğiyle yükselme rejimi, hizmetle ilişkisinin kesilmesi, Yüksek Askeri Şura’nın çalışma usul ve esasları düzenlenmiştir. Askeri personeller Devlet Memurları Kanuna bağlı değillerdir. Kendilerine ait maaş düzenlemeleri bulunmaktadır.

Statü Hukukuna Bağlı Subay ve Astsubayların Hizmetle İlişkisinin kesilmesi

Statü hukukuna bağlı subayların hizmetle ilişkisinin, istifa; emekliye ayrılma; kadrosuzluk, yetersizlik, disiplinsizlik ya da ahlaki durum; Türk silahlı kuvvetlerinden çıkarma cezası sonucu; belirli suçlardan mahkûmiyet ve ölümü nedenleriyle ortaya çıkmaktadır. Astsubayların hizmetle ilişkisinin kesilmesinde ise ‘kadrosuzluk’ dışında diğer nedenler subaylarınkine paralel düzenlenmiştir.

Hakim ve Savcıların Personel Rejimi

Hakim ve savcıların personel rejimi, genel memurluk rejiminden ayrı olarak, 1982 Anayasası’nın koyduğu anayasal ilkeler çerçevesinde, 1983 tarih ve 2802 sayılı Hakimler ve savcılar kanunu ile düzenlenmiştir.

Hâkim ve Savcılara İlişkin Anayasal İlkeler ve Genel Rejim

Rejimin genel yönetimi Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından yürütülmektedir. 1982 anayasasına göre ‘mahkemelerin bağımsızlığı’ ve ‘hâkimlik teminatı’ ilkeleri üzerine kurulmuştur.

1982 Anayasası’nın 139.maddesi; ‘Hâkimlik ve savcılık teminatı – Hâkimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun bırakılamaz. Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlar, görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceği kesin olarak anlaşılanlar veya kalmaları uygun olmadığına kakar verilenler hakkında kanundaki istisnalar saklıdır.

Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK)

HSYK hâkim ve savcıların personel rejimini düzenleyen ve yöneten bir kuruldur. 2010 tarih ve 6087 sayılı HSYK kanunu ile düzenlenmiştir. Kurul görevlerini yerine getirirken tamamen bağımsızdır. Kurulun temel görevi hâkim ve savcıların personel rejimini düzenlemek ve yönetmektir. Hâkim ve savcıların tüm özlük işleri kurulca yerine getirilir. Görevleri ;

· Mahkemenin kaldırılması ya da yargı çerçevesinin değiştirilmesi.

· Atama, yükselme, kadro dağıtma, görevden uzaklaştırma vb.

· Hakim ve savcıları geçici yetki ve görevlendirmede bulunma.

· Yargıtay ve Danıştaya üye seçmek.

Hâkim ve Savcıların Hizmete Alınması (Mesleğe Kabulü )

Hizmete alınmaları sınav, adaylığa atanma, eğitim, mesleğe giriş aşamalarından oluşur ve adalet bakanlığınca yürütülür. Aranan koşullar Türk vatandaşı olmak, 35 yaşının doldurmamış olmak, hukuk fakültesinden mezun olmuş olmak, yasaklı olmamak, askerliğini yapmış olmak, herhangi sağlık sorunu olmamak vb. aranmaktadır.

Hakim ve Savcıların Yükselmeleri, Maaş Rejimi ve Disiplin Cezaları

Hakimlik ve savcılık mesleği, üçüncü sınıf, ikinci sınıf, birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıf olmak üzere dört sınıfa ayrılır. Her yıl kademe ilerlemesi ve her iki yılda bir derece yükselmesi alırlar. Yükselmenin usul ve esasları Hakimler ve savcılar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsünde (TODAİE) lisans üstü eğitim yapan hakim ve savcılara Yasa’da belirtilen koşullarca kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi uygulanır.

Hakim ve savcıların mali hakları, Hakimler ve Savcılar Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kişilere en yüksek devlet memuru maaşı, unvana göre %100 ile %41 arasındaki oranın ödenmesi esası ile belirlenmektedir. Hakim ve savcılara uymayan hal ve hareketlerinin tespiti üzerine kurul tarafından disiplin cezası verilir. Hakimlere verilebilecek disiplin cezalarıysa; Uyarma, Aylıktan kesme, Kınama, Kademe ve Derece ilerlemesini durdurma, Yer değiştirme, Meslekten çıkarma.

Hakim ve Savcıların Hizmetle İlişkisinin Kesilmesi

Hakim ve savcıların hizmetle İlişkisinin kesilmesini gerektiren durum ve haller şunlardır;

· Meslekten çıkarılmaları ve ya meslekte kalmalarının uygun olmaması

· Mesleğe alınma koşullarından herhangi birini taşımadıklarının sonradan anlaşılması

· Görevdeyken atanma özelliklerinden birini kaybetmeleri

· Meslekten çekilmeleri ve çekilmiş sayılmaları

· Emekliye ayrılmaları

· Ölümleri

Akademik Personel Rejimi

Akademik personel, yükseköğretim hizmetlerini yürüten, öğretim elemanlarından oluşur. Akademik personelin genel statüsü, 1983 tarih ve 2547 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu ile düzenlenmiştir.

Akademik Personele İlişkin Anayasal İlkeler ve Genel Rejim

Anayasa, yükseköğretim kurumlarının amacını, çağdaş eğitim-öğretim esaslarına dayanan bir düzen içinde insan gücü yetiştirmek, ülkeye ve insanlığa hizmet etmek amaçları gerçekleştirmek içinse; kurumları eğitim-öğretim, bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık işlevlerine sahip, bilimsel özerkliği olan kurumlar olarak belirtmiştir. Anayasanın 130.maddesi Öğretim elemanlarının atama, yükselme emeklilik vb. özlük hakları ve ceza işleri, mali işleri uyulacak koşullar gibi durumlar kanunla düzenlenir ilkesi benimsenmiştir.2005 tarihli yönetmelikle vakıf üniversiteleri akademik personeli de yüksek öğretim kanununa ve 4857 sayılı kanuna bağlıdır.

Akademik personelin Profesör, doçent, uzman, çevirici, eğitim-öğretim planlamacısı kısmı statü hukukuna bağlı; Yardımcı doçent, öğretim görevlileri, okutman, 33/a-50/d araştırma görevlileri ise sözleşmeli olarak görev yaparlar. Akademik personelin sınıflandırılması, mali hakları ile emekli ve yabancı öğretim elemanlarının sözleşmeli olarak çalışması Yükseköğretim Personel kanunu; atanma, görev, yetki, yetiştirme, çalışma ve denetim usulleri Yükseköğretim kanunu; diğer özlük işeri Devlet Memurları Kanunu ile düzenlenmiştir.

Yükseköğretim Personel Kanunu’na göre, akademik personel (öğretim elemanları) üç sınıfa ayrılmıştır ; Öğretim Üyeleri (Profesör, Doçent, Yardımcı Doçent); Öğretim görevlileri ve okutmanlar ile öğretim yardımcılarıdır (araştırma görevlileri, uzman, çevirici, eğitim-öğretim planlamacıları).

Akademik Personelin Atanması

Rejimin temel niteliği açık rütbe sınıflandırması sistemine sahip olmasıdır. Akademik kadro ataması akademik kariyere bağlı olarak ortaya çıkar. Akademik personelin öğretim üyesi sınıfı dışındaki kadrolarda açıktan ya da naklen atamalar, 2008 tarihli öğretim üyesi dışındaki öğretim elemanı kadrolarına naklen veya açıktan yapılacak atamalarda uygulanacak merkezi sınav ile giriş sınavlarına İlişkin usul ve esaslar hakkında yönetmelik çerçevesinde yapılır.

Yardımcı doçentliğe atanma, belirli süreli bir atamadır. Yardımcı doçentlik sürekli ve güvenceli bir kadro değildir. Bu olgu esas olarak, akademisyenliğin bir kariyer mesleği olmasından kaynaklanır.

Doçent statü hukukuna bağlı olarak istihdam edilir. Doçentlik, güvenceli ve sürekli bir kadrodur. Profesörlük En üst akademik unvandır. Profesörlük, güvenceli ve sürekli bir kadrodur.

Akademik Personelin Maaş Rejimi ve Disiplin Cezaları

Akademik personelin memurlardan farklı ad altındaki yan ödemeleri şunlardır; Üniversite ödeneği, İdari görev ödeneği, Geliştirme ödeneği, Eğitim Öğretim Ödeneği. Akademik personele özgü, bir başka mali hak, ek ders ücretidir. Yüksek Öğretim Personel Kanunu’na göre (madde 10), öğretim elemanları, Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenen sosyal hak ve yardımlardan faydalanırlar. 1982 Anayasasının 130. Maddesi öğretim elemanlarının disiplin işlerinin yasa ile düzenlenmesi hükmüne amirdir. Yönetmeliğe göre yükseköğretim kurulu personelinin disiplin cezaları şunlardır;

· Uyarma

· Kınama

· Yönetim görevinden ayırma

· Aylıktan kesme

· Kademe ilerlemesinin durdurulması

· Görevinden çekilmiş sayma

· Üniversitede öğretim mesleğinden çıkarma

· Kamu görevinden çıkarma

Akademik Personelin Hizmetle İlişkisinin Kesilmesi

· Meslekten çıkarılmaları ve ya meslekte kalmalarının uygun olmaması

· Mesleğe alınma koşullarından herhangi birini taşımadıklarının sonradan anlaşılması

· Görevdeyken atanma özelliklerinden birini kaybetmeleri

· Meslekten çekilmeleri ve çekilmiş sayılmaları

· Emekliye ayrılmaları

· Ölümleri