Ünite 8: Yardımcılar

Sözleşmeli Personel ve Sözleşmeli Personelin Genel Niteliği

Sözleşmeli personel, kamu personelinin yardımcılar kategorisinin bir alt istihdam biçimidir.

Sözleşmeli personel istihdam biçimi açısından “geçicidirler” ve akdi ilişki içinde çalıştırılırlar.

Sözleşmeliliğin özünü, yaptıkları işin niteliği itibarıyla tâlîlik, istihdam açısından geçicilik, dolayısıyla güvencesizlik ifade eder.

İdari Hizmet Sözleşmesi

İdare ile sözleşmeli personel arasında kurulan hukuki ilişki, idari hizmet sözleşmesi aracılığıyla kurulur. idari hizmet sözleşmesinin unsurları şu şekilde sıralanabilir;

· Taraflardan biri idaredir,

· İdarenin karşı tarafa göre üstünlüğü söz konusudur,

· Sözleşmenin konusu kamu hizmetinin yürütülmesidir.

Sözleşmeli Personelin Türleri ve Nicel Görünümü

Sözleşmeli personel rejiminin temel istihdam biçimi Devlet Memurlar› Kanunu’nun 4/B maddesine göre istihdamdır. 4/B istihdam biçimi ana sözleşmeli personel istihdam rejimidir. Sözleşmeli personel istihdam biçimi beş türe ayırılmaktadır.

· 4/B sözleşmeli personel,

· Kadro karşılığı sözleşmeli personel,

· Kamu iktisadi Teşebbüslerinde sözleşmeli personel,

· Örgüt yasalarına göre sözleşmeli personel,

· Belediye ve il özel idarelerinde sözleşmeli personel.

Devlet Memurları Kanunu’nun 4/B Maddesine Göre Sözleşmeli Personel İstihdamı

Devlet Memurları Kanunu’nun 4/B maddesine göre sözleşmeli personel istihdamı, bu istihdam biçiminin ana statüsüdür.

Devlet Memurları Kanunu ile 4/B sözleşmeli personel rejiminin esas ve usullerinin Bakanlar Kurulu tarafından belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Buna göre, sözleşmeli personel seçiminde uygulanacak sınav ile istisnaları, bunlara ödenebilecek ücretlerin üst sınırları ile verilecek iş sonu tazminatı miktarı, kullandırılacak izinler, pozisyon unvan ve nitelikleri, sözleşme fesih halleri, pozisyonların iptali, istihdama dair konular ile sözleşme esas ve usulleri Devlet Personel Başkanlığının görüşü ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenir.

4/B Sözleşmeli Personelin İşe Alınma Koşulları ve Süreç

Sözleşmeli personelin taşıması gereken genel koşullar şunlardır;

· Kamu haklarından mahrum bulunmamak,

· Mahkûm olmamak,

· Askerlikle ilişkisi bulunmamak,

· Akıl hastalıkları bulunmamak.

Sözleşmeli personelin işe alınmasında, memurlarda aranan üç genel koşul aranmamaktadır. Bunlar; Türk Vatandaşı olmak; yaş ve öğrenim koşuludur.

4/B sözleşmeli personelin sözleşme süreleri, Devlet Memurları Kanunu ve Sözleşmeli Personel çalıştırılmasına ilişkin Esaslar çerçevesinde mali yıl ile sınırlıdır. Ayrıca, personel, sözleşmelerinde belirtilen görev dışında başka bir işte çalıştırılmaz.

4/B sözleşmeli personelin işe alınmasında genel olarak merkezî sınav koşulu bulunmaktadır. Ancak merkezî sınavsız, uygulamalı sınavla girilen ve sınavsız girilen sözleşmeli personel pozisyonları da bulunmaktadır. Bu konudaki esas ve usuller, Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar ile düzenlenmiştir.

4/B Sözleşmeli Personelin Çalışma Süreleri, İzinleri, Sendika Hakkı, Ücretleri ve Diğer Mali Hakları

4/B sözleşmeli personelin ücretli yıllık izin, ücretli doğum izni, süt izni, mazeret izni ve ücretli sağlık izni hakkı vardır. Hizmet süresi, bir yıldan 10 yıla kadar olan 4/B sözleşmeli personele 20 gün, 10 yıldan fazla olanlara 30 gün ücretli yıllık izin verilir.

4/B sözleşmeli personelin diğer sözleşmeli personel türleri gibi sendika hakkı bulunmaktadır. Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu, sözleşmeli personelin kamu personeli sendikası üyesi olmasına cevaz vermektedir.

4/B sözleşmeli personelin ücretleri, Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar ile düzenlenmiştir. Sözleşmeli personele ilişkin ödemeler her aybaşında peşin yapılır. Ay sonundan önce ayrılmalarda, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre aylık bağlanması veya ölüm sebebiyle sözleşmenin sona ermesi hâlleri dışında, kalan günlere düşen ödemeler doğrudan geri alınır.

Sözleşme ile çalıştırılan personel, dışarıda kazanç getirici başka bir iş yapamaz.

4/B Sözleşmeli Personelin Yer Değişikliği Unvan Değişikliği ve Yeniden Hizmete Alınması

Sözleşmeli personel pozisyonları kurumsal olarak çakılı pozisyondur, kurumlar arası yer değişikliği yapılamaz. Ancak, kurum içi yer değişikliği belirli esaslara bağlıdır.

4/B sözleşmeli personelin, unvan değişikliği suretiyle atamasının yapılacağı pozisyon için öngörülen ilk defa hizmete alınma kurallarına uyulması koşuluyla, unvan değişikliği mümkündür.

4/B sözleşmeli personelin doğum ve askerlik sonrasında yeniden hizmete alınması belirli koşullara bağlıdır. Doğum ve askerlik sebebiyle hizmet sözleşmesi feshedilen

sözleşmeli personelin pozisyonu saklı tutulur ve istekleri hâlinde bu personel ayrıldığı kurumunda yeniden hizmete alınır.

4/B Sözleşmeli Personelin Sözleşmesinin Feshi ve İş Sonu Tazminatı

Sözleşmeli personelin sözleşmesi, aşağıdaki hâllerinden herhangi birinin gerçekleşmesi hâlinde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca tek taraflı olarak feshedilir;

· İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması

· İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybetmesi,

· Sözleşme dönemi içerisinde mazeretsiz ve kesintisiz 3 gün veya toplam 10 gün süreyle görevine gelmemesi,

· Hizmet sözleşmesinde belirtilen koşullara uymaması nedeniyle bağlı bulundukları yöneticileri tarafından yazılı olarak uyarılmasına rağmen söz konusu koşullara uymama hâlinin tekrarlanması,

· Hizmetinin gerektirdiği pozisyona ihtiyaç kalmaması,

· Bir proje kapsamında işe alınması durumunda istihdam edildiği projenin tamamının veya proje bölümlerinin sözleşmede öngörülen süreden önce tamamlanması.

Sözleşmeli personel, kendi isteği ile bir ay önceden haber vermek kaydıyla her zaman sözleşmesini tek taraflı olarak feshedebilir.

4/B sözleşmeli personelin iş sonu tazminatı hakkı bulunmaktadır. İş sonu tazminatı, kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarında sözleşmeli olarak çalıştırılan yabancı uyruklu personel ile haftalık çalışma saati süresi 40 saatin altında bulunan personele ödenmez.

Kadro Karşılığı Sözleşmeli Personel

Bu statüde, personelin Devlet Memurları Kanunu ve 190 sayılı Genel Kadro Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde ihdas edilmiş bir memur kadrosuna ataması yapılması, ancak aynı zamanda mali haklara ilişkin idare ile bir sözleşme imzalaması durumu söz konusudur. Bu istihdam biçiminde, personel, aynı anda statü hukuku ve sözleşme ilişkisi ile çalıştırılmaktadır.

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Sözleşmeli Personel Rejimi

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde görev yapan sözleşmeli personelin rejimi, 1990 tarihli ve 399 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi ve 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, aynı zamanda Kamu İktisadi Teşebbüslerinin genel personel rejimini hüküm altına almıştır.

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Sözleşmeli Personelin Pozisyonları, İşe Alınması ve Koşulları

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde sözleşmeli personele ait pozisyonların unvan ve sayıları Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilir. Sözleşmeli personel, yönetim kurulu kararı ile işe alınır.

Sözleşmeli personelin işe alınmada taşıması gereken genel ve özel koşullar Kararname ile belirlenmiştir.

Buna göre sözleşmeli personelin taşıması gereken genel koşullar, Devlet Memurları Kanunu’nun 48. maddesindeki genel koşullardan farklı olarak “Türk vatandaşı olmak” ve askerlik koşulu yer almamakta ancak, Devlet Memurları Kanunu’nda artık yer almayan “vücut sakatlığı ile özürlü olmamaları” hükmü bulunmaktadır.

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Sözleşmeli Personelin Ödev, Sorumluluk, Hak ve Yasakları

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde görev yapan sözleşmeli personelin ödev ve sorumlulukları şunlardır;

· Tarafsızlık,

· Kaynakları

· Verimli ve Kârlı Kullanmak,

· Gizli Bilgileri Açıklamamaktır.

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde görev yapan sözleşmeli personelin genel hakları şunlardır;

· Sosyal Güvenlik,

· Görevden Çekilme

· Sendika Kurma

· Üye Olma Hakkı.

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde görev yapan sözleşmeli personelin genel yasakları şunlardır;

· Grev Yasağı,

· Başka iş ve Hizmet Yasağı,

· Hediye Alma ve Menfaat Sağlama Yasağı,

· Basına Bilgi veya Demeç Verme Yasağı,

· Siyasi Faaliyet Yasağı,

· Toplu Eylem ve Hareketlerde Bulunma Yasağıdır.

Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Sözleşmeli Personelin Mali ve Sosyal Hakları

Sözleşmeli personelin sözleşme ücreti, temel ücret, başarı ücreti ve kıdem ücretinin toplamından oluşur. Sözleşmeli personelin harcırah hakkı bulunmaktadır. Yurt içinde ve yurt dışında geçici olarak görevlendirilecek sözleşmeli personele gündelik ve yol gideri ödenir.

Örgüt Yasalarına Göre İstihdam Edilen Sözleşmeli Personel

Bu tür sözleşmeli personel istihdamı, teşkilat yasalarına dayanılarak ve 4/B rejiminden bağımsız olarak yapılmaktadır. Örgüt yasalarına göre sözleşmeli personel istihdamında, sözleşmeli personel kamu örgütünün yasasındaki özel hükümlere bağlı olarak istihdam edilmektedir.

Belediye ve İl Özel İdarelerinde Sözleşmeli Personel

Bu idarelerdeki sözleşmeli personel istihdamının, Belediye Kanunu’ndaki esas ve usuller çerçevesinde yapılacağını belirtilerek, her iki idarelerin sözleşmeli personel rejiminin aynı esaslara dayanacağı kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda, her iki idarelerdeki sözleşmeli personel istihdamı özünde aynı esaslara dayalıdır.

Geçici Personel Rejimi

Geçici personel de sözleşmeli personel gibi, statü hukukuna bağlı olarak değil, sözleşme ilişkisi ile kamu tarafından istihdam edilir. Geçici personel, adından da anlaşılacağı gibi “geçici” olarak istihdam edilen personel türüdür. Bu kişiler, anayasal ilkeler ve Devlet Memurları Kanunu çerçevesinde, ancak tâlî ve geçici işlerde çalıştırılabilir ve idareler tarafından istisnai olarak kullanılması gereken bir istihdam türüdür.

İşçi İstihdam Rejimi

Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan dördüncü istihdam biçimi ve yardımcılar kategorisinin üçüncü türünü işçiler oluşturur. İşçilerde sözleşmeli personel ve geçici personel gibi statü hukukuna bağlı değil, geniş anlamda sözleşme ilişkisi ile istihdam edilirler.