Ünite 3: Acil Durum Yönetimi

Acil Durum Yönetimi Hazırlık Çalışmaları

Acil durum yönetimi, günlük olağan kapasitenin müdahale ekipleri tarafından yapılsa da, olağan acillerin yönetiminden farklılıklar taşır. Müdahale ekiplerinin (ambulans, itfaiye, güvenlik vb.), bir arada koordinasyon içerisinde çalışmaları ve olağan zamanlardaki görevlerinden farklı sorumluluklar almaları gerekir. Acil durum yönetiminde başarının sağlanması, risklerin toplumun genelini etkileyecek şekilde büyümesinin önüne geçilmesi yani olaya zamanında müdahale ve zamanında kontrol altına alınabilmesi için iyi bir hazırlık süreci gerekir.

Acil durum hazırlık çalışmalarında belirlenmesi gereken hedefler;

• Hazırlık çalışmaları,bir ülkenin ya da bölgenin karşı karşıya olduğu tüm acil durum risklerini kapsamalıdır.
• Tanımlanmış olan risklere karşı,kırılganlıklar ve eksiklikler hazırlık sürecinde ortadan kaldırılmalıdır.
• Hazırlık çalışmaları sırasında müdahale ekiplerinin kurumsal zayıflıkları iyileştirilmelidir.
• Müdahale ekiplerinin acil durumlara karşı,sürekli hazır tutulmalıdır.
• Çalışmalar, organizasyon içerisinde yer alacak tüm müdahale ekipleri ve diğer paydaşlarla koordinasyonu sağlamalıdır.
• Acil durum hazırlık çalışmalarında, toplumun önemli bir paydaş olduğu unutulmamalı, toplum karşı karşıya olduğu riskler konusunda uyarılmalı ve sorumlulukları hatırlatılmalıdır.
• Hazırlık çalışmaları karşı karşıya olunan risklerle ilgili, en kötü ve beklenmedik senaryoları da kapsamalıdır.

Planlama:

Acil durum eylem planlarının temel yapıları;

• Planın amacı anlatılmalıdır; plan topluma ve yönetime ne gibi katkılar sunacak anlatılmalıdır.
• Acil durum ve varsayımlar tanımlanmalıdır; potansiyel olaylar, potansiyel zararlar ve uyarı yöntemleri açıklanmalıdır.
• Sorumluluklar tanımlanmalıdır; başta müdahale ekipleri olmak üzere, bireylerin ve kurumların sorumlulukları tanımlanmalıdır.
• Müdahalede yapılacak olan organizasyonlar tanımlanmalıdır; müdahale kurumları başta olmak üzere kamu kurumları ve özel sektörün acil durum yönetimindeki rolleri ne olacak, birbirleriyle etkileşim ve ilişkiler açıklanmalıdır.
• Plan dinamik olmalıdır; planın değişen risk durumları ve olasılıklarına güncellenebilmesi ve birbirinden farklı acil durumlarda planın revize edilebileceği planda tanımlanmalıdır.

Acil Durum Yöneticisi:

İyi bir acil durum yöneticisinin özellikleri;

• İleriye dönük senaryoları görebilmeli, proaktif kararlar alabilmelidir.
• Güçlü sezgileresahip olmalıdır.
• Çok yönlü olmalı, birden fazla alanla ilgili bilgi donanımına sahip olmalıdır.
• Ek sorumluluklardan kaçmamalıdır.
• Açık venet düşünebilmeli, kararlarüzerinde yorumlar geliştirebilmelidir.
• Kararlı olmalıdır.
• Baskı altında sakin kalabilmeli,stresi yönetebilmelidir.

Acil Durum Yönetim Organizasyonunun Oluşturulması:

Acil durum yönetim organizasyonu, acil durum operasyonlarında, altyapı, teknoloji, finans ve insan kaynaklarını düzgün işleyebilmesi için gerekli olacak tüm kaynakları içermelidir.

Lojistik ve Tedarik:

Acil durum yönetiminde gerekli olabilecek kaynaklar;

• Tesisler; acil durum yönetim merkezi,haberleşme merkezi, iletişim merkezi vs.
• Haberleşmeteçhizatları; telefon hattı, faks,kırmızı hatlar, GSM telefonu, bilgisayar ağları, telekonferans kapasitesi, bilgisayar, kaydedici, vs.
• Kurtarma ekipmanları ve teçhizatları; teknik ve mekanik malzemelerin yanı sıra, lojistik, barınma, kıyafet, beslenme, temizlik gibi ihtiyaç malzemeleri de olmalı ve bu malzemeler aynı zamanda yedeklenmelidir.
• İş gücü;yönetim,müdahale,ve lojistik destek personeli belirlenmeli, her birimin eylemleri ve sorumlulukları önceden tanımlanmalıdır.

Acil Durum Yönetiminde Müdahale Organizasyonu

Müdahale aşaması, acil durumun ortaya çıkmasından sonra, acil durum ile başa çıkmak ve zararları azaltmak için yapılan faaliyetleri ve alınan önlemleri kapsar. Acil durumun büyüklüğüne göre üç gün ile bir-iki aylık zamanı kapsayabilen çalışmalar, riskleri kontrol altına almayı ve olumsuz etkileri yönetmeyi içeren faaliyetleri kapsar.

Acil durum müdahale organizasyonunun hedefleri;

• Acil durumdan etkilenenlerinin en yüksek sayıda, hayatta ve sağlıklı kalmalarını sağlamak,
• Etkilenen tüm toplumun temel ihtiyaçlarını en kısa sürede karşılamak ve mümkün olduğunca hızlı temel hizmetleri yeniden kurarak, kendi kendilerine yetmelerini sağlamak,
• Ekonomik faaliyetlerin yeniden canlanması için zarar gören altyapının tamiri veya değiştirilmesini sağlamak,
• Kamu, sivil ve uluslararası kuruluşların etkilenen nüfusa en iyi yardımı yapabilmeleri için çatışma ortamlarını ortadan kaldırmak,
• Nüfus mobilasyonlarını güvenli sağlayabilmek,
• Kalıcı çözümleri olabildiğince hızlı bulmaktır.

Acil Durumlarda Olay Yeri Yönetim Sistemi (OYS) :

OYS’de öncelikli amaç; farklı acil yardım kuruluşları arasında bir koordinasyon oluşturmaktır. Bununla birlikte temel amaçları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür;

• Kısıtlı olan profesyonel personeli ve kaynağı doğru kullanarak acil yardıma ihtiyacı olanlara en hızlı ve etkin hizmetin sunulmasını sağlamak.
• Acil yardım organizasyonunda görev alan kuruluş ve personelin görev ve sorumluluklarını anlamalarında ve olay yönetiminin başarısının değerlendirilmesinde de yardımcı olmak.
• Müdahale kurumları arasında kaynakların planlanması ve yönetilmesi için ortak süreçler oluşturmak.
• Kaynakların olay yerine hızlı ve etkili bir şekilde ulaşmasını sağlamak.

OYS’nin Temel İlkeleri:

• Mevcut olağan kapasitenin acil durumlara uyarlanması
• Acil yardım kuruluşları arası koordinasyon
• Komut birliği
• Karşılıklı yardımlaşma

Oys’de organizasyon yapısı şu şekilde olur:

• Olay yeri yöneticisi,
• Planlama birimi,
• Operasyon birimi,
• Lojistik birimi,
• Finansman birimi.

Olay Yeri Yönetim Sisteminin Uygulama Aşamaları :

Acil durumlara müdahalede, her ülkenin acil sağlık sisteminin otomatik olarak harekete geçecek birtakım refleksleri bulunmakta ve bu durum otomatik bir müdahale sistemi oluşturmaktadır. Bu müdahale sisteminin başarısında hazırlık aşamasında yapılmış olan planlamalar ve daha önceki acil durumlarda elde edilen deneyimler belirleyici olmaktadır.

Acil Durum Bildirimi İlanı :

a. Acil durum uyarısının verilmesi
b. Acil çağrı merkezinin rolü

Olayın Değerlendirilmesi:

a. Olayın ilk değerlendirmesi
b. Olayın ikinci değerlendirmesi

Olay Yeri Güvenliğinin Sağlanması :

a. Güvenlik riski oluşturan tehlikelerin belirlenmesi Olay yerindeki tehlikelerin değerlendirilmesinde dikkat edilmesi gerekenler;

• Aşağı sarkmış ya da yerde bulunan elektrik kabloları,
• Doğalgaz hat ve tesisatlarında olabilecek kaçaklar,
• Yapısal çökme riski ve müdahale alanına düşebilecek ağır nesneler,
• Olay yerinde bulunan her türlü tehlikeli madde,
• Yangın riski,
• KBRN maruziyeti,
• Duman ya da toksik madde inhalasyonu,
• Patlamalar ve olay yerinde bulunan ikincil patlayıcılar,
• Olay yerinde hâlihazırda aktif saldırganın bulunması,
• Kontamine kazazede gibi durumlar gözden kaçırılmamalıdır.

b. Risklere karşı güvenlik önlemlerinin geliştirilmesi
c. Olay yeri müdahale alanlarının belirlenmesi

Arama ve Kurtarma:

Acil durumlarda görev yapacak arama ve kurtarma ekibinin birtakım temel sorumlulukları bulunmaktadır. Bunlar;

• Yaralıların yerini tespit etmek,
• Kazazedelerin durumunu değerlendirme ve yerinde triyaj uygulama,
• Gerekliyse kurtarma operasyonlarının eylemlerini yerine getirme,
• Yaralılar için bulundukları alanda olay yeri güvenliği sağlanamıyorsa, daha güvenli bir alana taşınmalarını sağlama,
• Bazı temel ilkyardım uygulamalarını yapmak olarak sıralanabilir.

Tahliye:

Güvenli ve sağlıklı tahliye için yapılması gerekenler:

• Zamanında ve doğru haberleşmeyi sağlayacak bir uyarı sisteminin oluşturulması,
• Kaçış ve çıkış yollarının açık bir şeklide tanımlanması,
• Bir acil çağrım durumunda riskli nüfusun tahliye edilebilmesi için kurulmuş bir plan ve politikanın oluşturulması,
• Tahliye planlarından toplumun farkında olması için hazırlık döneminde bir eğitim ya da bilgilendirme programının oluşturulması,
• Tahliye alanında asgari yaşam koşullarının ve güvenliğin sağlanmış olması gerekir.