Ünite 1: Klavye Tekniklerine İlişkin Genel Bilgiler

Neden F Klavye Öğreniyoruz?

F klavye mi kullanılmalı, Q klavye mi? Q klavyenin bilimsel ve dilsel bir dayanağı olmamasına karşılık, Türkçe F klavye ciddi araştırmaların sonucunda ortaya çıkmıştır. Parmak hareketleri, Türkçe’de sık kullanılan harflerin belirlenmesi ve istatistiklerinin çıkartılması gibi ayrıntılı çalışmalardan sonra Türkçe’nin mantıklı, akılcı ve ergonomik bir uzantısı olarak F klavyeye ulaşılmıştır. Daha sonra yapılan araştırmalar da F klavye kullanmanın her açıdan daha uygun olduğu sonucunu vermiştir. 36 ülkeden 519 yarışmacının katıldığı, 2003 Dünya Bilgisayar ve Stenografi Şampiyonası’na F klavye ile katılan Türk takımının dünya ikincisi olması da “neden F klavye?” sorusuna yanıt veren bir başka örnek olarak değerlendirilebilir. Bu başarının altında yatan neden, Türk takımının çabasının yanı sıra, Türkçe’de çok sık kullanılan seslerin karşılığı olan harflerin F klavyede kolay ulaşılabilecek yerlere yerleştirilmesidir. Türkçe’deki harflerin kullanılma oranları, ünlü-ünsüz ses ilişkileri, hece ve söz yapısı, parmakların kuvvet, yetenek ve işleklikleri göz önünde bulundurularak üretilen F klavye, taşıdığı bu özelliklerle Türkçe’ye Q klavyeden çok daha uygundur. Bunlar da göstermektedir ki, Q klavyede ısrar etmek herhangi bir yarar da sağlamayacaktır ve bu nedenle, F klavye öğrenmemiz ve kullanmamız gerektiği söylenebilir.

Standart Türk Klavyesi ve Özellikleri

Ülkemizde 1955 yılına kadar dilimizin nitelikleri dikkate alınarak hazırlanmış standart bir klavye yoktu. On ayrı çeşit klavye kullanılmaktaydı. Bu klavyelerin hiçbirisi ile on parmakla yazmak mümkün değildi. 1945’te başlayan çalışmalar, 1955’te tamamlanarak on binlerce kelime üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda Türk Dili’nin niteliklerine uygun olarak standart Türk klavyesi oluşturuldu. Bu klavyenin özellikleri şunlardır:

Türkçe sözcüklerdeki bir ünlü-bir ünsüz bağlantısı göz önünde tutularak, iki elin parmaklarının birbiri arkasına sıra ile kullanılabilmesini sağlamak için 8 ünlü harf sol elde, çok kullanılan ünsüz harfler (k, l, m, gibi) sağ elde toplanmıştır. Türkçe’de daha az kullanılan ünsüzler de (j ve ğ gibi) sol elde toplanmıştır. Parmaklara düşen yük oranları, parmakların fiziksel gücü ve hareket yetenekleri göz önünde tutularak düzenlenmiştir. (İşaret parmakları %51,2, orta parmaklar %23,4, yüzük parmakları 16,6, küçük parmaklar %8,8) Bir el ile arka arkaya iki harfin yazılma oranı %10’dur ve bir parmak ile birbiri arkasına vurma oranı %1’dir. Ellere düşen yük oranı hemen hemen aynıdır; sol el %49, sağ el %51.

Klavye, Klavyenin Bölümleri ve Sıralar

Klavye, bilgisayar ya da daktilonun ön kısmında bulunan harf, rakam, noktalama işaretleri, semboller vb’den oluşan tuşlar topluluğuna denir. Klavye, bir anlamda “veri girişinin yapılmasına olanak sağlayan araçtır” diyebiliriz.

Klavyenin bölümleri: Bir bilgisayar klavyesi; “klavye tuşları” (harf, rakam vb), “sayısal tuş bölümü” (rakam, işaret vb), “fonksiyon tuşları bölümü” (bilgisayara komut vermeye yarayan tuşlar), “hareket tuşları”ndan (imleçe yön veren tuşlar) oluşur. Sıralar: F klavye üzerinde (fonksiyon tuşları hariç) bizim on parmakla yazabileceğimiz temel olarak dört sıra bulunmaktadır. Bunlar; “BİRİNCİ SIRA, ÜST SIRA, TEMEL SIRA ve ALT SIRA”dır.

Klavyenin Bölümleri

1. Oklar: İmlecin hareketini sağlayan, imleci yönlendiren tuşlardır.
2. Büyük Harf Kilitleme (Caps Lock) Tuşu: Arka arkaya pek çok kelimeyi tamamen büyük harflerle yazarken ya da başlık yazarken kullanılan tuştur.
3. Kontrol (Ctrl) Tuşu: Klavyedeki diğer tuşlara fonksiyon yüklemek için kullanılan tuştur.
4. Geri (Backspace) Tuşu: Yazdığımız karakterleri silmek ya da imleci sola doğru hareket ettirmek için kullanılır.
5. Silme (Delete) Tuşu: Karakterleri silmek için kullanılan tuştur, imleç sağa doğru hareket eder.
6. Ekleme (Insert) Tuşu: Aktif haldeyken daha önce yazdığımız bir metnin ya da karakterin üzerine yenisini yazmak için kullanılır, pasif haldeyken ise karakterler arasına metin ya da harf eklenebilir.
7. Escape (Esc) Tuşu: bir programdan çıkmak ya da kapatmak için kullanılır.
8. Enter (Return) Tuşu: Herhangi bir metni yazarken alt satıra geçmek ya da paragraflar arasında boşluk bırakmak amacıyla kullanılan tuştur.
9. Büyük Harf (Shift) Tuşu: Herhangi bir harfi büyük harfle yazmak istediğimiz zaman kullanılır.
10. Ara Çubuğu (Space Bar): İmleci sağa doğru hareket ettirmek ve harfler arasında boşluk bırakmak istediğimiz zaman kullanılır.
11. Tab Tuşu: İmleci tablar arasında hareket ettirmek için kullanılır.
12. Alt Tuşu: Klavyedeki tuşlara ikinci ve üçüncü fonksiyon yüklemek istediğimiz zaman kullanılan tuşlardır.
13. Rakam Tuşları: Rakamların, işaret ve sembollerin bulunduğu tuşlardır.

Klavyenin Sıraları

Sıralar: F klavye üzerinde (fonksiyon tuşları hariç) bizim on parmakla yazabileceğimiz 4 sıra bulunmaktadır. Bunlar; “BİRİNCİ SIRA, ÜST SIRA, TEMEL SIRA ve ALT SIRA’DIR. Bu sıralar istediğimiz harfin yerini kolaylıkla bulmamıza ve harfleri yerini kolayca ezberlememize yardımcı olur.

Yazmaya Hazırlanın: Doğru Oturuş Pozisyonu ve Elleri Temel Sıra Tuşları Üzerine Yerleştirme

Doğru Oturuş Pozisyonu ve Yanlış Oturuş Pozisyonu

• Sandalyenin yüksekliği kişinin klavyeye rahat uzanacağı ve rahat oturacağı şekilde ayarlanmalıdır.
• Sandalyede sırt dik ve sandalyenin arkasına hafifçe yaslanmış olmalıdır.
• Dirsekler rahat bırakılmalı, vücuda yakın olmalıdır.
• Klavyeye karın bölgesi klavyeye dayanacak kadar yakın ya da kollar dümdüz uzanacak kadar uzak oturmayınız.
• Bacaklar birbirine paralel ve ayakların her ikisi de yerle temas halinde, ancak biri diğerinden biraz önde olmalıdır.

Klavye Karşısında Oturuş Pozisyonu

Klavye kullanırken herhangi bir belgeye bakarak yazmanız gerektiğinde, yazılacak metnin sağ ya da sol tarafa yerleştirilmesi kişinin alışkanlığına veya kendisine öğretilene göre değişmekte, farklı kaynaklarda farklı bilgilere ve önerilere rastlanmaktadır. Bizim önerimiz takip edeceğiniz metni sol tarafınıza yerleştirmenizdir. Çünkü hem fare (mouse) hem de klavyedeki sayı tuşları sağ tarafta bulunmaktadır. Bu engeller nedeniyle sağa uzanmak yerine yazacağımız metni sol tarafımıza yerleştirmek daha rahat çalışmamızı sağlayabilir.

Elleri Temel Sıra Üzerine Yerleştirme

• Doğru oturuş pozisyonuna geçtikten sonra, ellerinizi temel sıra tuşları üzerine aşağıdaki kurallara dikkat ederek yerleştirmelisiniz.
• Parmaklar avucun içinde küçük bir top varmışçasına bükülür.
• Sonra sağ elin işaret parmağı “K”ye, sol elin işaret parmağı “A”ya götürülerek, dörder parmak, tuşlara tırnak uçları gelecek şekilde yerleştirilir.

Yazacağınız metni klavyenin sol tarafına yerleştirmeniz rahat çalışmanızı sağlayacaktır. Avuç içleri klavyeyle temas etmemelidir. Eller ya da bilekler klavyeye ya da masaya yaslanmamalıdır, elleri klavyeye yaslamak kan dolaşımınızı engelleyerek hızınızı keser. Eller kendinize doğru hafif eğimli olmalıdır.

Tuşlara Vurma Tekniği

Tuşlara nasıl vurduğunuzun da klavye kullanımında ayrı bir önemi vardır. Çok yavaş ya da çok sert vurmak hızımızı yavaşlatacaktır. Bu nedenle bilgisayar klavyesinin tuşlarına vururken şu noktalara dikkat edilmelidir: Tuşlara ani ve kesin hareketlerle vurulmalıdır.

Tuşa dokunan parmağı hemen geri çekmelisiniz. Tuşlara tırnak uçlarıyla hafifçe dokunulmalıdır. Klavyede on parmak yazarken parmaklar sürekli temel sıra tuşları üzerinde durur. Alt veya üst sıra tuşlarına vuruş yapmak gerektiğinde sadece vuruşu yapacak olan parmak hareket eder ve vuruşunu yaptıktan sonra tekrar temel sıradaki yerini alır. Bir tuşa vururken diğer parmaklar hareket etmemeli, örneğin havaya kalkmamalıdır. Örneğin, sağ elin işaret parmağı “K” tuşuna vururken, sağ elin diğer parmakları “M, L, Y” tuşları üzerinde durmalıdır. Parmağınızın doğru tuş üzerinde olduğundan emin olduktan sonra vuruşunuzu yapmalısınız.

Ara Çubuğunun Kullanımı

Klavyenin en geniş yüzeye sahip tuşudur. Alt sıranın altında bulunur, kelimeler arasında ya da gerekli yerlerde ara vermeye yarar. Ara çubuğuna sürekli olarak sağ başparmak ile vurulmalıdır. Sağ başparmak, hafifçe yaylanarak ara çubuğuna dokunur ve eski yerine geri döner.

Bu teknikte sol parmak hiç kullanılmadığı ve “dokuz” parmakla yazıldığı halde bu klavye tekniğine on parmak denir. Ara çubuğuna sadece sağ elin baş parmağıyla vurulur. Başka bir parmakla ara çubuğuna vurulmamalıdır. Vurma hareketi dokunup çekme şeklinde olmalıdır, başparmağınızı uzun süre ara çubuğunda tutarsanız örnekte görüldüğü gibi kelimeler arasında fazla boşluk vermiş olursunuz. Eğer ara çubuğuna vurmayı unutursanız, hem yazım kurallarına uygun olmaz hem de göze hoş görünmez.

Enter (Return) Tuşunun Kullanımı

Herhangi bir metni yazarken alt satıra geçmek, paragraflar arasında boşluk bırakmak amacıyla kullanılan tuştur. Klavyede üst sıra ve temel sıra tuşlarının hemen sağındaki (diğer harf tuşlarından büyük olan) ve “ters L”ye benzeyen tuştur. “Y” tuşunda duran sağ elin serçe parmağı “Enter” tuşuna uzanır, vuruşunu yapar ve tekrar “Y” tuşuna geri gelir. Enter tuşuna vururken sağ ve sol elin diğer tüm parmakları temel sıra tuşları üzerindeki yerlerinden ayrılmamalıdırlar. Bu tuşa vurabilmeyi doğal hale getirmeli, gözlerinizi yazdığınız metinden ayırmamalısınız.

Ele Bakmadan On parmak Hatasız ve Hızlı Yazabilmek

Klavyeye bakmadan on parmak hatasız ve hızlı yazabilmeyi öğrenmek, sadece ders kitabınızı okuyarak ya da videoları izleyerek mümkün olamayacaktır. On parmak yazabilmek aşama aşama öğrenilecek bir alışkanlık, bir beceridir. Bu da bir anda olmayacaktır. On parmak öğrenmek sabır isteyen bir iştir. Size verilen alıştırmaları, sıra sizde çalışmalarını kitabınızdaki sırayı takip ederek mutlaka klavye üzerinde uygulamalısınız.

Büyük Harf Tuşu (Shift) ve Büyük Harf Kilitleme Tuşunun (Caps Lock) Kullanımı

Büyük harf tuşu, bilgisayar klavyesinde biri virgül tuşunun “,” ve diğeri de “j” tuşunun yanında olmak üzere, genellikle bir klavyede iki tane bulunan, üzerinde yukarı doğru içi boş bir ok işareti olan “ ” ya da üzerinde “Shift” yazan tuştur. Bu tuş klavye üzerinde iki tanedir çünkü; herhangi bir harfi büyük harfle yazmak istediğiniz zaman;

Yazacağınız harf “sağ ele aitse sol taraftaki büyük harf tuşuna”, “sol ele aitse sağ taraftaki büyük harf tuşuna” basılır. Örneğin; Sol elin işaret parmağı ile vurduğumuz “büyük A” harfini yazmak için; önce “sağ serçe parmağınızla” büyük harf tuşuna basınız ve eliniz büyük harf tuşunda basılı haldeyken “A” tuşuna vurunuz. Sağ elin işaret parmağı ile vurduğumuz “büyük K” harfini yazmak için; önce sol serçe parmağınızla büyük harf tuşuna basınız ve eliniz büyük harf tuşunda basılı haldeyken “K” tuşuna vurunuz.

Büyük Harf Kilitleme Tuşu

Sadece tek bir harfi büyük harf yazacaksanız; büyük harf kilitleme tuşunu kullanmanıza gerek yoktur, büyük harf (shift) tuşunum kullanabilirsiniz. On parmakla klavye kullanabilmenin temel şartlarından biri de ele bakmadan yazabilmektir. Ele bakmak çok ciddi zaman kaybına neden olur. Gözler hem müsveddeyi, hem tuşları ve hem de yazılan yazının doğru olup olmadığını kontrol etmek zorunda kalacağından çok kısa zamanda yorulur. Gözlerin yorulması yüzünden iş çok zevksiz ve verimsiz olur. Bu nedenle gözler sadece kopya edilen yazıyı, yani müsveddeyi (ya da kitabı) takip ederse işiniz çok daha kolaylaşacaktır. Klavyede çalışırken kesinlikle elinize bakmamanız gerektiğini asla unutmamalısınız.