Ünite 6: Konut Yapı Kooperatiflerinin Organları ve Yönetim Yapısı

Giriş

24.04.1969 tarih ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na (Koop. K.) göre konut yapı kooperatiflerinin üç tane zorunlu organı vardır. Bunlar Genel Kurul , Yönetim Kurulu ve Denetçiler Kurulu’ dur. Genel Kurul karar organı, Yönetim Kurulu yürütme organı, Denetim Kurulu ise Yönetim Kurulu’nu denetleyen bir organdır.

Genel Kurul

Konut yapı kooperatifinin en yetkili organı, Genel Kurul’dur. Genel Kurul kooperatifin karar organıdır ve kooperatife kayıtlı ortakların katılımıyla oluşur.

Genel Kurul’un Yetkileri

Genel Kurul’un yetkileri, Kooperatifler Kanunu’nun 42. maddesinde sayılmıştır.

Kooperatiflerde, gelir gider farkının paylaşılmasına karar vermek de Genel Kurul’un yetkisindedir. Ancak, konut yapı kooperatiflerinde paylaşılacak gelir gider farkı kural olarak bulunmaz. Yine de istisnaen inşaattan vazgeçme ya da ihtiyaçtan fazla para toplanmış olması gibi hallerde, gelir gider farkının paylaşılması gerekebilir. Bu gibi hallerde bu konuda Genel Kurul karar verir.

Kooperatifler Kanunu’nda İmar ve İskan Bakanlığı’ndan söz edilse de bu bakanlık 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile kaldırılarak, görevleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na devredilmiştir. Bu nedenle 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 37’nci maddesi uyarınca bu bakanlığa yapılan atıflar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na yapılmış sayılacaktır.

Genel Kurul’un Yetkilerinin Sınırları

Genel Kurul’un yetkileri, kooperatifin ana sözleşmesinde belirtilen amaç ve faaliyet konusuyla sınırlıdır. Kooperatifin amaç ve konusuna aykırı olan kararlar alınamaz.

Genel Kurul Toplantıları

Genel Kurul olağan ya da olağanüstü toplanabilir. Kural olarak Genel Kurul, her yıl olağan şekilde toplanır. Bunun dışında Genel Kurul gerektiğinde olağanüstü de toplanabilir.

Kooperatiflerde Olağan Genel Kurul toplantısının, her hesap devresi sonundan itibaren altı ay içerisinde ve en az yılda bir defa yapılması gereklidir.

Genel Kurul Toplantı Türleri

Kooperatifler Kanunu’na göre Genel Kurul çağrısız veya çağrılı olarak toplanabilir. Her iki türdeki toplantılarda, Genel Kurul’un yetkisine giren konularda karar alınabilir. Yani toplantının çağrılı olup olmamasının alınacak karar açısından bir önemi yoktur.

Yapı kooperatiflerinin olağan ve olağanüstü Genel Kurul toplantılarında Koop. K. m. 45’e göre, ortakların en az 1/4’ünün hazır bulunması gerekir.

Genel Kurul Toplantılarında Gündem

Kooperatif Genel Kurul toplantılarında görüşülecek konular, sadece gündemde yer alan maddelerdir, gündemde yer almayan konular kural olarak görüşülemez. Buna gündeme bağlılık ilkesi denir.

Kooperatifler Kanunu’nun 46’ncı maddesine göre gündeme madde eklenmesi talebinin, toplantıdan 20 gün önce yapılması halinde, talep edilen konuların gündeme alınması zorunludur. Ancak toplantının başında talep edilen konuların gündeme alınabilmesi için, Genel Kurul’un oylama yapıp kabul etmesi gerekir. Toplantıdan 20 gün önce gündeme alınması talep edilebilecek hususlara ilişkin olarak kanun herhangi bir sınırlama getirmemektedir. Ayrıca bu halde, gündeme madde eklenmesi talebinde bulunabilecek azlık ortak sayısı dörtten az olamaz.

Genel Kurul Kararları

Genel Kurul toplantılarına, Bakanlık temsilcisi de katılır ve toplantı Bakanlık temsilcisinin katılımıyla başlar ve devam eder. Bu amaçla, toplantının yapılacağı yer ve toplantı zamanı Bakanlığa da bildirilir. Ancak usulüne uygun müracaat yapıldığı halde, temsilci toplantıya gelmez ise toplantının yapılmasını sağlamak üzere, mahalli idare amirine durum bildirilir. Temsilci yine gelmez ise bir saat sonunda toplantıya başlanır

Genel Kurul toplantısında, bir ortağın kooperatifte birden fazla payı olsa bile her ortağın bir oy hakkı vardır. Ortaklar, oylarını temsilcileri aracılığıyla da kullanabilirler. Bir ortağın eşi veya birinci derece akrabaları kooperatif ortağı olmasalar bile o ortağı Genel Kurul’da temsil edebilirler.

Karar Yetersayısı

Genel Kurul kararları, kural olarak ortakların yarıdan bir fazlasının oyu ile alınır. bazı kararlar için farklı karar yetersayıları öngörmektedir. Buna göre;

1. Bazı kararlar için fiilen kullanılan oyların 2/3 çoğunluğunun sağlanması gereklidir. Bu kararlar:
   • Kooperatifin dağılması,
   • Kooperatifin diğer bir kooperatifle birleşmesi,
   • Kooperatif ana sözleşmesinin değiştirilmesi hakkındaki kararlardır
2. Bazı kararlar için ise, bütün ortakların 3/4’ünün oyu gerekmektedir. Bu kararlar:
   • Ortakların şahsi sorumluluklarının ağırlaştırılması,
   • Ek ödemelerin konulmasına ilişkin kararlardır.

Genel Kurul Kararlarının Bozulması

Genel Kurul’da, Genel Kurul’un yetkisine giren konularda alınan kararlar, toplantıda olumsuz oy kullanan ortakları da bağlar. Fakat bu ortaklar isterlerse kooperatiften çıkabilirler. Kararlar, kararların ilanından itibaren üç ay içinde ortaklıktan çıktıklarını bildiren bu ortakları bağlamaz.

Bozma davası, Genel Kurul kararlarının ana sözleşmeye, kanuna ve iyi niyet kurallarına aykırı olduğu iddiası ile açılır. Bozma davası kooperatif merkezinin bulunduğu yerde ticari davalara bakmakla görevli mahkemede açılır.

Dava, kooperatif tüzel kişiliğine karşı açılır. Davada kooperatifi kural olarak Yönetim Kurulu temsil eder. Ancak bozma davası Yönetim Kurulu tarafından kurul olarak açılmışsa, Denetim Kurulu kooperatifi temsil eder.

Dava sonunda mahkemece Genel Kurul kararının bozulmasına karar verilmesi halinde, bu karar bütün ortaklar için hüküm ifade eder. Bozma kararı ile bozulan Genel Kurul kararı, geçmişe etkili olarak ortadan kalkar.

Yönetim Kurulu

Yönetim Kurulu, kooperatifi yöneten ve temsil eden yürütme organıdır.

Yönetim Kurulu’nun Oluşumu

Yönetim Kurulu, Kooperatifler Kanunu’nun 55’inci maddesine göre en az üç üyeden oluşur.

Yönetim Kurulu’nun Görev ve Yetkileri

Kooperatif Yönetim Kurulu’nun en önemli ve temel görevi, kooperatif işlerinin yürütülmesi için gereken özeni ve kooperatifin başarılı bir şekilde işlemesi için gereken çabayı göstermektir. Bunun dışında, Yönetim Kurulu’nun görev ve yetkileri Kooperatifler Kanunu’nda toplu halde düzenlenmemiştir.

Yönetim Kurulu, Genel Kurul’ca verilen kararların gereğini yapar. Ayrıca, kooperatifin faaliyetlerinin devamı için gerekli olağan işler de idare ve temsil yetkisinin kapsamında yer alır. Buna uygun olarak, Yönetim Kurulu satın alınan arsaların ve bunların üzerinde yapılacak konutların bedellerini öder, alınan arsada yaptırılacak konutlar ve diğer tesisler için gerekli plan, proje ve haritaları hazırlatır.

Kooperatifin Yönetim ve Temsili

Anasözleşme ile izin verilmesi halinde, Genel Kurul veya Yönetim Kurulu, kooperatifin yönetimini ve temsilini kısmen veya tamamen kooperatif ortağı olan veya olmayan kimselere devredebilir.

Temsil Yetkisinin Kapsamı ve Sınırlandırılması

Kooperatifi idare ve temsil yetkisine sahip olanlar (Yönetim Kurulu, Murahhas Üye, Müdür), kooperatif adına kooperatif amacının gerektirdiği bütün hukuki işlemleri yapabilirler.

Bunun dışında Kooperatifler Kanunu temsil yetkisinin iki yönde daha sınırlanmasına izin vermektedir:

• Birlikte temsil kaydıyla sınırlama: Temsil yetkisine sahip olanların kooperatif unvanını birlikte kullanmalarının öngörülmesi halinde söz konusu olur.
• Şube işleriyle sınırlama: Temsil yetkisinin, sadece esas müessesenin veya bir şubenin işleriyle sınırlanması da mümkündür.

Yönetim Kurulu Üyelerinin Hakları

Yönetim Kurulu üyelerinin hakları, Kooperatifler Kanunu’nda ayrıntılı olarak düzenlenmemiştir. Buna göre Yönetim Kurulu üyelerine;

• Aylık belli bir ücret ödemesi,
• Katılacakları toplantı başına huzur hakkı ödemesi
• Kooperatif kârından pay verilmesi ve
• Yolluk ödemeleri yapılabilir.

Yönetim Kurulu üyelerine aylık ücret, huzur hakkı veya yolluk aynı anda ödenebilir. Ancak bunun için, ana sözleşmede aksine hüküm bulunmamalıdır.

Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu

Yönetim Kurulu üyelerinin hukuki ve cezai sorumluluk olmak üzere iki tür sorumluluğu vardır.

Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumluluğu

Kooperatifi yönetime veya temsile yetkili kişilerin görevlerini yürütmeleri sırasında işledikleri haksız fiillerden doğan zararlardan, kooperatif tüzel kişiliği sorumludur.

Yönetim Kurulu üyelerinin sorumlu olduğu hallerde, kooperatifin uğradığı zararın tazminini kooperatif veya her bir pay sahibi istemeye yetkilidir. Ancak pay sahipleri tazminatın kendilerine değil, kooperatife ödenmesini isteyebilirler.

Yönetim Kurulu Üyelerinin Cezai Sorumluluğu

Yönetim Kurulu üyeleri, suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden dolayı kamu görevlisi gibi cezalandırılır. Genel Kurul’un devredilemez yetkilerini kullanan Yönetim Kurulu üyeleri hapis ve para cezasıyla cezalandırılırlar.

Yönetim Kurulu Üyeliğinin Sona Ermesi

Yönetim Kurulu üyeliği için aranan şartları taşımayan veya sonradan kaybeden üyelerin üyeliğine Yönetim Kurulu’nca son verilir.

Denetçiler Kurulu

Denetçiler Kurulu, kooperatifin işlem ve hesaplarını denetleyen organdır. Her konut yapı kooperatifinde en az bir denetçi bulunmalıdır.

Denetçiler Kurulu Üyelerinin Seçimi ve Üyeliğin Sona Ermesi

Denetçiler, Genel Kurul’ca seçilir. Denetçilerin, kooperatif ortağı olması zorunlu değildir, kooperatif ortağı olmayan birini de denetçi olarak seçebilir.

Konut Yapı Kooperatifleri; denetçi seçilecek kişilerin aynı zamanda kooperatifte Yönetim Kurulu üyesi, kooperatif personeli veya Yönetim Kurulu üyeleriyle üçüncü derece dahil kan ve sıhri hısım olmaması, Yönetim Kurulu üyeleriyle aralarında iş ortaklığı bulunmaması da aranmaktadır.

• Denetçinin Türk vatandaşlığını yitirmesi,
• Denetçinin fiil ehliyetini kaybetmesi,
• Denetçinin Yönetim Kurulu üyeliğine seçilmesi,
• Denetçinin kooperatife memur olması,
• Denetçinin Yönetim Kurulu üyeleri ile iş ortaklığı kurması,
• Denetçinin azli ve
• Denetçinin istifası hallerinde denetçilik sıfatı sona erer.

Denetçiler Kurulu Üyelerinin Görev ve Yetkileri

Denetçilerin görev ve yetkileri üç başlık altında toplanabilir. Bunlar;

• İnceleme Görev ve Yetkisi; İnceleme görev ve yetkisi Kooperatifler Kanunu’nun 65’inci maddesinden kaynaklanmaktadır. Buna göre Denetçiler, Genel Kurul adına kooperatifin tüm işlem ve hesaplarını incelerler.
• Rapor Düzenleme Görev ve Yetkisi; Kooperatifler Kanunu’nun 67’nci maddesine göre Denetçiler, her yıl yıllık denetleme raporunu düzenlemekle görevlidirler. Yazılı olarak düzenlenen bu rapor, her yıl Genel Kurul’a sunulur.
• Sır Saklama Yükümlülüğü; Denetçilerin sır saklama yükümlülüğü de vardır. Bu kapsamda Denetçiler, görevleri sırasında öğrendikleri ve açıklanmasında kooperatifin veya kooperatif ortaklarının kişilikleri için zarar doğurabilecek hususları ortaklara ve üçüncü kişilere bildiremezler.

Denetçiler Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu

Denetçiler, kanuni görevlerinin yerine getirilmesinde kusurlu hareket ettikleri takdirde, hem şirkete hem de pay sahipleri ile şirket alacaklılarına karşı verdikleri zararlardan sorumludur.

Denetçiler Kurulu üyelerinin sorumlu olduğu hallerde kooperatifin uğradığı zararın tazminini, kooperatif veya her bir pay sahibi istemeye yetkilidir. Ancak pay sahipleri, tazminatın kooperatife ödenmesini isteyebilirler.

Denetçilere karşı tazminat istemek hakkı, davacının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren iki ve her halde zararı doğuran fiilin meydana geldiği günden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Yönetim ve Denetçiler Kurulu Üyelerinin İbrası

Genel Kurul’un Koop. K. m. 42’de sayılan görevlerinden biri de, Yönetim ve Denetçiler Kurulları’nın ibrasıdır. İbra, Yönetim Kurulu ve Denetçilerin sorumluluğu açısından son derece önemlidir. İbra, Yönetim Kurulu ile Denetçilerin yapmış oldukları işlemlerin, Genel Kurul’ca onaylanması demektir.