Ünite 4: Okul Öncesi Eğitimde Planlama ve Değerlendirme

Okul Öncesi Eğitimde Planlama ve Değerlendirme

Plan, belirlenen eğitim hedeflerine ulaşmak için hangi etkinliklerin nasıl yapılacağı, ne gibi kaynak ve araçların kullanılacağı, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceğinin önceden tasarlanması işidir. İyi bir plan yapma; çocuk merkezli, çağdaş öğrenme-öğretme yaklaşımlarını temel alan etkinliklerin uygulanabilmesi için ortam yaratır, eğitimcinin verimini artırır, en uygun öğrenme süreçleri ile materyallerin seçilmesini sağlar.

Eğitim etkinliklerinin amacına ulaşması planlı bir biçimde hazırlanmasına bağlıdır. Eğitim etkinliklerini hazırlıklı bir biçimde gerçekleştirmek yasal yönden zorunlu, eğitsel yönden de gereklidir.

Eğitimcilerin eğitim öğretim sürecini planlarken göz önünde bulundurması gereken ilkeler şunlardır;

• Çocukların ve çevrenin özellikleri ile okulun olanakları göz önünde bulundurulmalıdır.
• Çocukların planlama sürecine etkin bir şekilde katılmaları gerekmektedir.
• Eğitimcilerin çalışmalarına esneklik tanıyan yapıda planlar hazırlanmalıdır.
• Özgün, uygulanabilir ve gerçekçi olmalıdır.
• Yararlanılacak araç gereçler kullanılmaya elverişli olmalıdır.

Okul öncesi eğitimde etkili planlama yapılmasında ilk ve en önemli adım; çocukların tüm özellikleri ile tanınması ve değerlendirilmesidir. Çocukları değerlendirmenin temel amaçları;

• Öğrenmeyi geliştirmek,
• Çocukların özel gereksinimlerini belirlemek,
• Gelişimsel düzeylerini belirlemek,
• Programları geliştirmektir.

Çocukların değişen ve gelişen özelliklerinin düzenli bir biçimde izlenmesi ve elde edilen verilerin kayıt altına alınması, onların tanınması ve doğru eğitim yaşantılarının düzenlenebilmesi açısından okul öncesi eğitim sürecinde çocukları tanıma ve değerlendirmeye yönelik düzenli çalışmalar yapılması önemlidir. Çocuğun gelişimsel özellikleri ve bireysel farklılıklarını bilmek eğitimciye öğrenme deneyimlerini planlamada, materyalleri gereksinimlere göre seçmede ve elde ettiği sonuçlara göre programı tekrar yapılandırmada yarar sağlar.

Çocuklar hakkında elde edilen bilgilerin öğrenme deneyimlerini planlamak amacıyla kullanılması sürecinde üç aşama bulunur. Bu aşamalar:

• Gözlem yapma ve kaydetme: Eğitimci; grupta yer alan çocukları hazırladığı değerlendirme planına göre gözler, bilgileri toplar, değerlendirir. Bu süreçte çocukların bireysel ve grup olarak gereksinimlerini belirlemeye çalışır.
• Gözlem sonuçlarına göre yeni öğrenme deneyimlerini planlama : Eğitimci gözlemleri sonucunda çocukların bireysel ve grup olarak gereksinimlerini ve desteklenmesi gereken gelişim alanlarını belirler.
• Planlanan öğrenme deneyimlerini uygulama ve tekrar gözlem yaparak değerlendirme yapma : Planlanan etkinlikler uygulanır ve gözlem yapılarak tekrar değerlendirilir.

Okul Öncesi Eğitimde Hazırlanması Gereken Plan Çeşitleri

Okul öncesi Eğitim Programı’nda eğitimcilerin hazırlaması gereken üç farklı plandan söz edilmektedir. Bunlar;

• Aylık eğitim planı,
• Günlük eğitim akışı,
• Etkinlik planıdır.

Aylık Eğitim Planında kazanım ve göstergeler, kavramlar, alan gezileri, özel gün ve haflalar ile aile katılımı ve değerlendirme süreçleri yer almaktadır.

Eğitimcinin aylık planında yer vereceği kazanım göstergeleri belirleyebilmesi için grubunda yer alan çocukları düzenli bir biçimde gözlemlemesi ve “Gelişim Gözlem Formuna” kaydetmesi gerekmektedir. Aylık eğitim planına alınan kazanım ve göstergeler “Kazanım ve Göstergelere Aylık Eğitim Planlarında Yer Verme Durumu Çizelgesi ”ne, kavramlar ise “Kavramlara Aylık Eğitim Planında Yer Verme Durumu Çizelgesi “ne kaydedilmelidir.

Eğitimcinin “Millî Eğitim Bakanlığı Okul öncesi Eğitim Programı Kapsamında Ele Alınması Önerilen Belirli Gün ve Haflalar” çizelgesini incelemesi; ilgili ayda yer alan özel gün ve haftalara yer vermesi gerekmektedir. Ayrıca eğitimci, yapmayı planladığı alan gezileri ile aile katılımı etkinliklerini de aylık planın ilgili bölümlerinde belirtmelidir.

Değerlendirme bölümü, plan uygulandıktan sonra ilgili ayın bitiminde doldurulması gerekir. Eğitimci değerlendirmede çocukların, programın ve kendisinin değerlendirme sonuçlarına yer vermeli, planına aldığı kazanımların gerçekleştirilme durumu ve etkinlikleri uygulama durumuna ilişkin bilgileri kaydetmelidir.

Günlük Eğitim Akışı; güne başlama zamanı, oyun zamanı, etkinlik zamanı ve günü değerlendirme zamanı, beslenme ve dinlenme zamanı gibi rutin etkinlikleri içeren çerçeve bir plandır.

Güne başlama zamanında eğitimci ve çocuklar, sınıfın ya da bahçenin uygun bir yerinde çember biçiminde oturup birbirleriyle selamlaşır ve sohbet ederler. O günkü hava durumu, haftanın hangi günü olduğu, okula gelene kadar çocukların yaptıkları şeyler, yaşadıkları olaylar konuşulur. Ayrıca, şarkı söyleme, parmak oyunları, alan gezisine çıkma, sabah yürüyüşü ya da egzersizleri yapma gibi etkinlikler yapılabilir.

Oyun zamanında öğrenme merkezleri çocuklara tanıtılır, çocukların oynamak istedikleri öğrenme merkezleri ile ilgili planlama yapmaları sağlanır. Eğitimci, çocukların öğrenme merkezlerinde etkin bir biçimde yararlanabilmeleri ve nitelikli oyun oynayabilmeleri için yardımcı olur.

Etkinlik zamanında yer alan etkinlikler;

• Bütünleştirilmiş etkinlikler biçiminde,
• Bütünleştirilmiş ve tek bir etkinliğin birlikte uygulanması biçiminde,
• Tek tek etkinliklerin art arda uygulanması biçiminde düzenlenebilir.

Tek bir etkinlik; Türkçe, Fen, Matematik, Oyun vb. gibi etkinliklerin etkinlik planı formatına uygun bir biçimde hazırlanmış hâlidir. Bütünleştirilmiş etkinlik ise birden fazla etkinliğin uygun geçiş ve bağlantılarla bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş etkinliklerdir yani aynı kazanım ve göstergelere ya da kavrama yönelik, aynı tema etrafında şekillenen birden çok etkinliğin uygun geçişlerle birbirine uyumlu hâle getirilmesidir.

Etkinlikler planlanırken bireysel, küçük grup ya da büyük grup etkinliği olarak hazırlanır. Bireysel etkinlik; çocuğun kendi başına yaparak yaşayarak öğrenmesini destekleyen etkinliklerdir. Küçük grup etkinliği; çocukların 3-5 kişilik gruplara ayrılarak yaptıkları farklı çalışmalardır. Büyük grup etkinliği aynı yöntem, teknik ve materyalleri kullanarak sınıftaki tüm çocuklarla birlikte yapılan etkinliklerdir.

Etkinlikler yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ya da yapılandırılmamış olarak planlanabilir.

Yapılandırılmış etkinlik; tüm sürecin öğretmen tarafından planlandığı ve onun yönetimi ve denetimi ile uygulandığı etkinliklerdir.

Yarı yapılandırılmış etkinlik; süreçte öğretmen ve çocuğun beraber etkin katılımını gerektiren etkinliklerdir.

Yapılandırılmamış etkinlikte ise; eğitimci eğitim ortamını belirlediği kazanım ve göstergelere göre hazırladıktan sonra çocukların bu ortam ile etkileşime geçebilecekleri olanaklar yaratır. Süreci çocuklar yönetir.

Günü değerlendirme zamanında; sınıftaki çocuklarla bir araya gelerek yüz yüze etkileşim fırsatı yaratılmalı ve gün içinde yapılanlar değerlendirilmelidir. Açık uçlu sorularla, çocukların hangi öğrenme merkezlerinde, kimlerle hangi oyunları oynadıkları, hangi etkinlikleri yaptıkları, yapılan etkinlikler hakkında paylaşmak istedikleri duyguları, gözlenen olumlu davranışlar hakkında sohbet edilir.

Eğitimciler çocukların gelişim düzeylerine uygun programlar oluştururken izlemeleri gereken bazı ilkeler belirlemiştir. Bunlar;

• Çocukların tüm gelişim alanlarındaki gereksinimlerini karşılamalı,
• Çocuklar için ilgi çekici ve anlamlı bir içerik sunmalı,
• Çocukların ne bildiklerini fark etmeleri ve yeni kavram ve becerileri özümsemelerine fırsat tanınmalı,
• Kritik düşünme becerilerinin gelişimini desteklemeli,
• Çocukların kendi kültürleri ve dillerini yansıtmalı ve bunları paylaşmalarını desteklemeli,
• Amaçları, sınıftaki çocukların gelişim düzeyleri ile becerilerine uygun ve ulaşılabilir olmalı,
• Teknoloji, programının felsefesi, özellikleri ve öğretme stratejileri ile bütünleştirilmelidir.

Etkinlik Planı, eğitimcinin günlük eğitim akışı içerisinde yer alan her bir etkinlik için hazırlaması gereken plandır. Etkinlik planı formatında yer alan bölümler; Etkinlik adı, Etkinlik çeşidi, Yaş grubu, Kazanım ve göstergeler, Öğrenme süreci, Materyaller, Sözcükler, Kavramlar, Aile katılımı, Uyarlama ve Değerlendirmedir.

Etkinlik adı; eğitimcinin etkinlik planını tamamladıktan sonra etkinliğine verdiği addır.

Etkinlik çeşidi; etkinliğin uygulama şekli ve çeşidi ile ilgili bilginin yer aldığı bölümdür.

Yaş grubu; etkinliğin uygulanacağı çocuk grubunun yaşlarının ay olarak yazıldığı bölümdür.

Kazanım ve Göstergeler bölümüne, ilgili aya ait etkinlik planında yer alan kazanım ve göstergeler arasından o gün için ulaşılması beklenenler gelişim alanları yazılır.

Öğrenme süreci, belirlenen kazanımların nasıl bir eğitim ortamında gerçekleştirileceğinin açıklandığı bölümdür.

Materyaller; öğrenme sürecinde kullanılacak materyaller yazılır.

Sözcükler; çocukların sözcük dağarcığını geliştirecek yeni sözcüklerin yazıldığı bölümdür.

Kavramlar; ele alınacak yeni kavramların belirtildiği bölümdür.

Aile katılımı; ailelere yönelik destekleyici etkinlik önerilerinin yazılabileceği kısımdır.

Uyarlama; sınıfta özel gereksinimli bir çocuk bulunması durumunda planlama yapılması gereken bölümdür.

Değerlendirme; etkinliğin sonunda nasıl bir değerlendirme yapılacağının planlanarak yazıldığı bölümdür. Eğitimci çalışma sayfaları geliştirebilir, resim yaptırabilir, poster hazırlatabilir, sorular yöneltebilir. Değerlendirmenin soru sorma şeklinde yapılması planlandığında;

• Betimleyici sorular
• Duyuşsal sorular
• Kazanımlara yönelik sorular
• Yaşamla ilişkilendirme soruları boyutlarında soru sorması gerekir.

Farklı Yaş Gruplarına Etkinlik Planlama

Okul öncesi Eğitim Programı içerisinde 36-48, 48-60 ve 60-72 aylık çocuklara ait bilişsel, dil, sosyal ve duygusal ve motor gelişim alanı özellikleri ile öz bakım becerilerinin gelişimine yönelik özellikler ayrı ayrı verilmiştir. Kazanım ve göstergeler ile kavramlarda herhangi bir yaş kısıtlaması yapılmamıştır. Eğitimciler çocukların gelişimsel düzeylerini belirlemeli, onların ilgi ve gereksinimlerini de dikkate alarak kazanım ve göstergelerle farklı eğitim süreçleri oluşturmalıdırlar.

Karma ya da farklı yaş grupları için etkinlik planlanırken; kazanım ve göstergeler, kavramlar, materyaller, öğrenme süreci ile değerlendirme sürecinde değişiklikler yapılabilir.