Ünite 2: Genel Lojistik Yazılımları

Lojistikte Bilgisayar Yazılımları

İhtiyaçlara ve teknolojinin gelişimine paralel olarak, lojistikte kullanılan yazılımlar hem teknolojik hem de operasyonel ihtiyaçlara cevap verebilme alanında ilerleme gösterdiler. Temel lojistik faaliyetlerdeki tüm süreçleri entegre eden yazılımlar taşıma, yükleme ve depolama gibi süreçlerde toplam maliyetin azaltılmasına, yönetim seviyesinde daha sağlıklı ve güvenilir kararlar alınmasına, optimizasyon yazılımları işin daha doğru şekilde yapılmasına, destekleyici yazılımlar ve sistemler de günlük işlerin daha hızlı yapılmasına olanak sağladılar. Bilgisayara bir işlemi yaptırmak için yazılan komutlar dizisinin bütünü veya bir kısmına bilgisayar yazılımı veya bilgisayar programı denir.

Genel Amaçlı Yazılımlar

Vektör harita, haritada yer alan detayların nokta, çizgi ve alan detayı olarak tanımlandığı; nokta detayların koordinat verileriyle, çizgi detayların noktalar dizisi ile alan detayların ise kapanan çizgiler ile temsil edildiği bilgisayar dosyalarıdır. Bu haritalarla, ya raster haritalar üzerinden sayısallaştırma ile ya da doğrudan araziden ölçme ile hazırlanır.

Raster harita, yer yüzeyine/basılı bir haritaya ilişkin yansıma değerlerinin belli bir sıklıkta (çözünürlükte) belli bir renk derinliğinde (siyah-beyaz, gri tonlu, renkli) koordinatlı olarak depolandığı bilgisayar dosyalarıdır. Bu haritalar, haritaların raster taranması ve koordinatlandırılması; ya da uydulardan/uçaklardan çekilmiş yer yüzeyi görüntülerin yataylanması ve koordinatlandırılması ile hazırlanır.

Matris harita , yer yüzeyine ilişkin belli bilgilerin (rakım, ısı, kirlilik, deprem şiddeti, vb.) belli sıklıkta (çözünürlükte), koordinat bilgisi ile birlikte depolandığı bilgisayar dosyalarıdır. Bu haritalar, raster haritalardan sayısallaştırma, vektör haritalardan interpolasyon ile hazırlanabildiği gibi; doğrudan arazi ölçmeleri ile de hazırlanabilir.

Lojistik alanında sayısal harita yazılımları:

• Noktadan noktaya mesafe ölçümü,
• Rota hazırlanması,
• Rotanın izlenmesi,
• Yol tariflerinin alınması,
• Çeşitli verilerin harita üzerinde gösterilmesi ve analiz edilmesi, gibi günlük operasyonu destekleyici pek çok faaliyette kullanılabilir.

Filo Yönetim Sistemleri

Filo Yönetim Sistemi, kendisine ait araçları kullanarak lojistik hizmetler veren firmalar için son derece önemli bir sistemdir. Filo Yönetim Sistemi en genel hali ile araçlara ait, ruhsat bilgilerinden, günlük operasyonel hareketlere, bakım kayıtlarından sigorta bilgilerine kadar tüm bilgilerin bilgisayar ortamında kayıt edildiği; bu kayıtlardan filoyu etkin şekilde yönetmek için gerekli analizlerin yapıldığı ve raporların alındığı sistemlerdir.

Gerek lojistik hizmeti veren şirketler gerekse diğer şirketler tarafından kullanılsın, bir filo yönetim sisteminin kullanım amacı şu şekilde listelenebilir:

• Tüm filodaki araçların teknik özelliklerini ve ruhsat bilgilerini kayıt altına almak.
• Filodaki sürücülerin özlük ve ehliyet bilgilerini kayıt altına almak, harcırah ve ödemelerini takip etmek.
• En büyük işletme maliyeti olan yakıt tüketimlerini kontrol altına alarak işletmenin yakıt maliyetini düşürmek.
• Araçların kaza ve arıza kayıtlarını tutmak, sigorta işlemleri için gerekli bilgileri sağlamak.
• Periyodik araç bakımlarının düzenli yapılmasını sağlayarak araçların çalışır halde kalmasını sağlamak, ekonomik ömrünü uzatmak.
• Araçtan gelen çalışma verilerini alarak sürücülerin aracı doğru kullanıp kullanmadıklarını tespit etmeye yardımcı olmak, araç ve sürücülerin performanslarını ölçmek.
• Yedek parça, sarf malzemeleri ve yakıtların stok takibini yapmak, maliyetlerini düşürmek.
• Araçların günlük sefer hareketlerini detaylı bir şekilde kayıt altına alarak operasyonun takibini sağlamak.
• Harcamaları kayıt altına alarak masraf merkezleri oluşturmak ve gider takibi yapmak.
• Lastik kullanımlarını takip altına alarak, maliyetlerini düşürmek, gerekli zamanlarda değişim sağlayarak lastiklerin ekonomik ömürlerini en üst düzeyde tutmak.
• Sefer sırasında sürücü ile iletişimi sağlamak, kaza ya da hırsızlık gibi olağanüstü durumlarda merkeze acil şekilde bilgi göndermek.
• Araçların harita üzerinde konumlarını takip etmek, rotalarını izlemek ve yönlendirmek.

Tedarik Zinciri Yönetimi Sistemleri

Tedarik zinciri bir ürün ya da hizmetin tedarikçiden müşteriye doğru tüm hareketini kapsayan ve bu süreç içerisindeki örgütler, insanlar, teknoloji, faaliyetler, ve kaynakların bütününe verilen isimdir. Bir ürün ya da hizmetin üretiminde katkısı bulunan yerli ve yabancı hammadde tedarikçileri, üretici, toptancı, dağıtıcı, perakendeci ve nihai tüketici, tedarik zincirinin halkalarını oluşturur. İş süreçleri açısından bakıldığında tedarik zinciri; satış, üretim, iç lojistik, envanter yönetimi, satın alma ve malzeme temini, dağıtım, müşteri hizmetleri, satış sonrası hizmetler gibi pek çok alanı içermektedir.

Tedarik Zinciri Yönetimi Sistemleri; birbirinden çok farklı, ancak birbiri ile son derece bağlantılı olan bu süreçlerin sistematik bir şekilde yönetmeyi hedefleyen sistemler bütünüdür. Doğası gereği çok geniş olan tedarik zincirini çoğu zaman tek bir sistem ile yönetmek mümkün değildir. Bunun nedeni, üretim, tedarik, satın alma, depolama, nakliye gibi tedarik zinciri süreçlerinin her birinin ayrı birer uzmanlık alanı olması; her bir süreç için geliştirilecek sistemlerin çok detaylı olma zorunluluğudur. Kabul edilen yaklaşım; zincirdeki süreçleri, kendi alanlarında uzmanlaşmış sistemler ile yönetmek, bu sistemler arasında entegrasyon sağlayarak akışı bütünleştirmek; tedarik zinciri yönetim sistemi kapsamında, daha üst seviyedeki stratejik konuları ele almak şeklindedir.

Taşıma Yönetim Sistemleri

Taşıma yönetim sistemleri; uluslararası nakliye, dağıtım, kargo, gelen malzeme lojistiği gibi her türlü taşıma operasyonunu yönetmeyi hedefleyen bir sistemdir. Taşıma yönetim sistemleri, tedarik zincirini yöneten alt sistemlerden biridir. Tedarik zinciri yönetimi yazılımlarının “uygulama” bölümüne girer.

Günümüzde lojistik, içerisinde farklı alt iş operasyonlarını barındıran bir sektör haline gelmiştir. Ham madde veya yarı mamüllerin tedarikçiden ana üretim hattına taşınmasından, elde edilen ürünün depolara ve hatta son kullanıcıya iletilmesine kadar tüm süreç ve operasyonların yanı sıra; standart kargoculuk hizmetleri ile düzenlenmiş sefer / güzergah bazlı küçük ölçekli dağıtım operasyonları da lojistiğin alt faaliyetleri arasında yer almaktadır.

Taşıma Yönetim Sistemleri, taşıma yönetiminin dört temel sürecini ele almayı hedefler:

Planlama ve Karar Verme : Taşıma Yönetim Sistemi, verilen parametrelere göre en etkin nakliye şeklini belirlemeye yardımcı olur. Burada en önemli faktör kullanıcılar tarafından belirlenen en düşük nakliye maliyeti, en kısa tedarik süresi, en az sayıda adım ile hedefe ulaşma gibi karar parametreleridir.

İzleme: Taşıma Yönetim Sistemi, hem yönetsel hem de operasyonel tüm süreçleri izlenebilir hale getirmelidir. Günlük olarak bir noktadan başka bir noktaya yapılan sevkiyatlardan, gümrükleme işlemlerine, tedarikçilere ve müşterilere kesilen faturalardan kaza - arıza kaynaklı olağan dışı durumlara kadar her şey, sistem içerisinde görünebilir ve izlenebilir olmalıdır.

Ölçme ve Raporlama : Taşıma Yönetim Sistemi, her süreçteki anahtar performans kriterlerini ölçebilmeli ve karar vericiler için uygun raporlar üretebilmelidir.

Ortak Kaynak Kullanımı : Birbirinden farklı da olsa, her bir lojistik operasyon işlevlerini araçlar, personel, müşteri bilgileri gibi benzer kaynaklar ile sürdürür. Taşıma Yönetim Sistemi, farklı operasyonların ortak kaynak kullanımını sağlamayı hedefler.

Taşıma Yönetim Sistemlerinin ilk zamanlarında planlama, planların uygulanması, seferlerin takibi, faturaların üretilmesi ve ödeme takibinin yapılması, teslimatların gerçekleştirilmesi gibi temel fonksiyonlar yeterli olurken, günümüzde uydu üzerinden araç takibini mümkün kılan filo yönetimi, her türlü planlamada en iyi sonuca ulaşmayı hedefleyen optimizasyon yetenekleri ve üretilen verilerden daha doğru ve detaylı bilgi üretmeyi hedefleyen iş zekası özellikleri, Taşıma Yönetim Sistemlerinin vaz geçilmezleri arasına girmiştir.

Depo Yönetim Sistemleri

Depo Yönetim Sistemi, ürünlerin depoya kabulünden, sipariş emirleri alındıktan sonra sevk edilmesine kadar geçen tüm süreçleri yönetmek amacıyla tasarlanmış sistemlerdir.

• Gelen ürün ya da iade malzemelerin depoya kabulü,
• Stok kayıtlarının güncellenmesi,
• Belirlenen kurallara göre depo içerisinde uygun yerlere yerleştirilmesi,
• Stok miktarları ile uyuşacak şekilde siparişlerin alınması,
• Ürün özelliklerine göre sevk edilmesi gereken en uygun ürünün belirlenmesi,
• Operatörlerin uygun ürünleri raflardan toplaması,
• Sevkiyat işleminin tamamlanarak stok bilgilerinin güncellenmesini kapsar.

Yerleştirme, depoya giren ürünlerin çeşitli kurallar ile koyulması gereken rafların belirlenmesi ve bu raflara kaldırılmasıdır. Depodaki her bir ürün için bir raf yeri, bir de toplama işlemini kolaylaştırmak için toplama yeri vardır. Besleme, toplama yerindeki ürün miktarı azaldıkça, raftan malzeme ikmali yapılmasıdır.

Depo Yönetim Sisteminin Özellikleri

Tedarik zincirinin her aşamasında olduğu gibi, Depo Yönetim Sistemleri de çok geniş yelpazede özelliklere sahiptir. Bir firma için önemli olan bir özellik, başka bir firma için önemsiz bir hale gelebilir. Örneğin, ilaç depoları için, ürünlerin kullanımını belirleyen son kullanma tarihi son derece önemlidir. Buna karşılık, kâğıt ya da kumaş gibi ürünlerde bu bilgi hayati bir önem arz etmez.

Bir Depo Yönetim Sisteminin;

• Stok doğruluğunu garanti eden,
• Maliyeti düşürücü / verimliliği arttırıcı,
• İnsana bağımlılığı en aza indiren,
• Çalışanların, ekipmanların, süreçlerin performanslarını ölçebilen,
• Doğru ve hızlı şekilde rapor üretebilen özelliklere sahip olması beklenir.

Entegrasyon

Tedarik zincirinde ara bir noktada olan Depo Yönetim Sistemlerinin farklı sistemler ile entegre şekilde çalışması beklenir. Entegrasyon ile kritik bilgiler hatasız, sürekli olarak ve insan müdahalesine gerek kalmadan bir sistemden diğer bir sisteme aktarılabilir.