Ünite 8: Lojistik Sektöründe Teknoloji Uygulamaları

Akıllı Depolar

Depo; belirli bir dönem süresince içinde malzemeleri tutmak veya stoklamak için kullanılan özel amaçlı yapılardır.

Günümüzde, birkaç operatörün işletebildiği, klasik raf ve elleçleme ekipmanlarının kullanıldığı depolardan, gelişmiş teknolojik uygulamalara sahip akıllı depolara doğru bir geçiş söz konusudur.

Akıllı depo sistemi genel olarak aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

• Otomatik Stoklama / Erişim Sistemi
• RFID Sistemi
• Ayrıştırmalı konveyör sistemi ya da otomatik yönlendirmeli araç sistemi
• Depo yönetim sistemi yazılımı

İşletme ne kadar etkin bir sipariş, satın alma ve sevkiyat modeli yaratmış olsa da akıllı depo sistemi ile donatılmamış ise; ürün sevkiyat problemi, ürünün yerinin tespit edilememesi, parti/lot karmaşası, alınacak ürünün üstünde başkaca bir ürün yığının oluşması, envanter sayımı, mallarının depoda eskimeye başlaması gibi bir yığın problemle karşılaşacak ve işte gerçek problemler o zaman ortaya çıkacaktır.

Otomatik Stoklama / Erişim Sistemleri

Otomatik Stoklama / Erişim Sistemleri (OS/ES); tanımlamış bir otomasyon derecesinde, tam, doğru ve hızlı bir şekilde malzemeleri alan, stoklayan ve erişen ekipman ve kontrollerin bir bileşenidir.

OS/ES’leri her bir farklı uygulama için özel olarak planları ve karmaşıklığı, kontrolü otomatik olmayan, göreceli olarak küçük, mekanik sistemlerden; fabrika veya ambar işlemleri ile tam olarak bütünleşmiş çok güçlü bilgisayar kontrollü sistemlere kadar uzanır. Otomatik yönlendirmeli araç sistemi ve otomatik stoklama / erişim sisteminin oluşturduğu bütünleşik bir sistem olan Esnek Üretim Sistemi düşük – orta hacimde ve orta – yüksek çeşitlilikte ürünler üretmek için etkili bir üretim sistemidir.

OS / ES şu bileşenlerden oluşur :

• Bir depolama aracı
• Depolama araçlarını uygulayan depolama ve yükleme makineleri
• İç besleme ve dış besleme sistemleri ( örneğin ; çatal kaldıraçlı ekipmanlar, taşıyıcılar, AGV’ler)
• Ekipman kontrol yazılımı

Avantajlar: Daha az malzeme işleyici, daha iyi malzeme kontrolü ( emniyet dahil), daha etkili depolama alanı kullanımı.

Dezavantajları: Yüksek sermaye ve bakım maliyetlerinin yanında değiştirilmesi zor olmalarıdır.

OS/ES Türleri

OS/ES’lerin kullanım amaçları ve kullandıkları yerlere göre farklı türleri bulunmaktadır. OS/ES seçimi ve uygulaması yaparken, aşağıdaki maddeler mutlaka dikkate alınmalıdır:

• Ürünün özellikleri
• Ürün adedi
• Ortalama ürün devir hızı
• Ürün projesi
• Mevcut depolama alanı

Birim Yük OS/ES

Birim yük OS/ES, paletler veya diğer standart taşıyıcılar üzerinde stoklanan birim yükleri saklamak üzere tasarlanmış, tipik olarak büyük bir otomatik sistemdir.

Küçük Yük OS/ES

Küçük yük OS/ES, çekmeceler veya kutularda bulunan, araç ve gereçler ile tek parçalar gibi küçük yükleri saklamak için tasarlanmıştır.

Kişi Kontrollü OS/ES

Kişi kontrollü OS/ES, sistemdeki tek parçaları stoklamak ve bu parçalara erişmek için alternatif bir yaklaşım sunar.

Otomatik Parça Erişim Sistemleri

Otomatik parça erişim sistemleri, ise tek parçaların veya küçük birim yüklerin erişim için tasarlanmıştır.

Derin Geçit OS/ES

Derin Geçit OS/ES, büyük miktarlar stoklandığında; ancak farklı tipte malzeme sayısının göreceli olarak küçük olduğu durumda kullanılan yüksek yoğunluklu birim yük stoklama sistemidir.

Kutu Bölüştürme Sipariş Toplama Sistemi

AS/RS’ye benzemeyen kutu bölüştürme sipariş toplama sistemi; parçaların tamamen otomatik bireysel toplanmasını sağlar.

OS/ES Siteminin Avantajları

• Tüm işlemlerin seri şekilde yapılmasını sağlar.
• Aşırı veya yetersiz depolama riskini sıfıra indirir.
• Maksimum yer kullanımı sağlar.
• İşçi maliyetini düşürür.
• Gelişmiş güvenlik sayesinde iş kazalarını azaltır.
• Ürün çeşitliliğinde esnekliği artırır.
• Kusursuz bir envanter kontrolü ve yönetimini sağlar.
• Seri depolama ve boşaltma imkanı sağlar.
• Hurda miktarını azaltır.
• Işık, güç ve ısı maliyetlerinde azaltır.
• Doğru parça, alet ve paletin doğru yerde ve doğru zamanda olmasını sağlayarak JIT a yardımcı olur.
• Diğer sistemlerle (AGV,FMS…) entegre bir şekilde çalışır.
• İşletmenin üretim, depolama ve lojistik ayağında etkin bir verimliliğe ulaştırır.
• Fabrikalarda, imalathanelerde, depolarda kullanılmak üzere her türlü yedek parçanın, aletlerin ve takımların, dosyaların, cihazların kontrollü bir biçimde depolanabilmesini sağlar.
• Kuruldukları alanı, 3 boyutlu ve efektif bir biçimde değerlendirme özelliği vasıtasıyla, azami yer tasarrufu sağlar.
• Özellikle elektronik devre elemanlarının güvenli bir şekilde depolanmasını sağlamak amacıyla tamamıyla antistatik bir yapı içermektedir.
• Otomatik Depolama Sistemi ile eş zamanlı çalışabilen Lojistik Denetim Yazılımı, depolanan malzemeler hakkında her türlü bilgiyi bulundurup kullanıcıların bu verilere istedikleri an ulaşabilmesine imkan sağlar.

OS/ES Sisteminin Dezavantajları

• Kurucuların sistemin maliyeti oldukça yüksektir.
• Sisteme tam uygun gösterebilecek yazılım geliştirmek güçtür.
• Sistemde çalışacak personel bulma ve bunları eğitme güçlüğü vardır.
• Otomasyon sonucu personel miktarında azalma olacaktır. Bu personeli tekrar istihdamında zorluklarla karşılaşılabilinir.
• Sermayesi yeterli olmadığından sistemi kuramayan işletmeler rekabet gücünü kaybedebilir.
• Teknolojik gelişmeler işletmeyi sık sık revizyona girmek durumunda bırabilir.

Otomatik Yönlendirmeli Araç ( Oya )

Otomatik yönlendirmeli araçlar elektrik ile çalışan sürücüsüz bilgisayarla kontrol edilebilen araçlardır. Konveyörler gibi sistemler için birer kontrol sistemidirler. Tipik uygulamaları mal kabul alanından stok alanına veya ayrım sahasına taşıma işlemidir.

OYA’lar operatöre ihtiyaç duymaz. OYA’lar az ve orta boşluklu alanlarda kullanılır ayrıca uzun mesafeli malzeme taşımada da yararlanılır. OYA sistemleri için iki farklı kontrol sistemi mevcuttur ;

Önceden belirlenmiş yol: Fiziksel kontrollü yol ( örneğin ; kablo, bant, boya )yere konularak kontrol edilebilir.

Serbest-Yol: Fiziksel kontrolün kullanılmadığı yol

Otomatik Yönlendirilen Araç Türleri

OYA’lar, farklı ihtiyaçlara, depo tipine ya da ürün tipine göre değişiklik göstermektedir. Bunlar :

Çekici OYA

Arka arkaya birkaç aleti çekmede kullanılır. Normal çekicinin otomatik versiyonudur.

Birim Yükleme OYA

Manuel ya da otomatik olarak yükleme yapılabilen platformu vardır.

Montaj Amaçlı OYA

Montaj platformları olarak kullanılır. ( Örneğin; araba iskeletleri, motorlar, araç gereçler)

Hafif Yük OYA

Hafif yükler için kullanılır.( Örneğin; parçalar, aletler…)

Çatallı OYA

Karşı dengeli dar koridor eyerli ve yandan yüklemeli versiyonları mevcuttur. Genellikle çatallar palet ara yüzeyleri için sensörlüdür.

Otomatik Yönlendirilen Araçların Bileşenleri

• Araç
• Yönlenme yolu
• Kontrol ünitesi
• Bilgisayar ara yüzü
• Yönlendirme sistemi

Otomatik Yönlendirilen Araçlar ve Güvenlik

OYA’lar güvenliği sağlamak son derece önemlidir. En yaygın kullanılan güvenlik önlemleri;

• Aracın önüne ve arkasına sarı ışıklar yerleştirilir. Araç harekete hazır olunca ve hareket ederken bu ışıklar yanar.
• Araç hareket halindeyken sesli uyarı yapılır.
• Aracın altına herhangi bir yabancı cisim kaçmaması ya da bir insana çarpması durumunda, el, kol gibi uzuvların aracın altına girmemesi için yanlarında süpürgelikler bulunur.
• Her araçta emniyet frenleri vardır.
• Aracın üzerinde acil durdurma düğmeleri vardır.
• Aracın bataryası zayıfladığında sistem yöneticisinin bilgisayarına uyarı mesajı gönderilir.
• Aracın altında yolu temiz tutmak ve çipleri korumak için fırça ve silindirler bulunur.
• Aracın seyir güzergahı, zemine çizilir, güzergah üzerine görsel uyarıcılar konur.

Otomatik Yönledirilen Araçların Avantajları

OYA’lar diğer malzeme aktarma sistemlerine pek çok avantaja sahiptir. Bunlar;

• İzlenecek yol esnektir.
• Yüksek güvenilirlik söz konusudur.
• Diğer sistemlerle kolay bağlantı kurar.
• Kaynaktan faydalanma yüksektir.
• Malzeme akışı ve üzerindeki kontrol fazladır.
• Malzeme taşınması daha az gürültülüdür.

Lojistikte Teknoloji Kullanımına Örnekler

Lojistiğin en temel karakteristiklerinden bir tanesi, sabit ya da dar bir parkurda giden bir çalışma alanından ziyade, çok geniş yelpazede ihtiyaçlara çözüm üretebilmesidir.

Lojistiğin doğasında, karşılaşılan farklı durumlara uygun çözümler üretmek vardır.

Hacim ve Ağırlık Ölçüm Sistemleri

Hacim ve Ağırlık Ölçüm Sistemleri’nin temelinde lazer sensörler vardır. Bu sensörler, hedefteki koliyi hızlı bir şekilde tarayarak boyutlarını belirler ve hacmini hesaplar. Kolinin üstüne konulduğu alan aslında bir tartıdır ve anında kolinin ağırlığını ölçerek kayıt eder.

Ürün Teslimat Sistemleri

Ürün teslimat sistemleri, son kullanıcıya yapılan bir kargo teslimatından sonra, alıcının kargoyu teslim aldığının kayıt altına alınması ve bu bilginin göndericiye iletilmesi sürecini içerir.

Günümüz kargo şirketleri teslimatlarda kablosuz el terminali ya da bilgisayarı kullanmaktadır.

Sayısal Arşiv ve Doküman Yönetim Sistemleri

Gelişen teknoloji ile birlikte, sayısal arşiv ve doküman yönetim sistemleri ortaya çıkmıştır. Bu sistemler, kağıtsız ofis ortamında dökümanların hızlı, kolay ve güvenli şekilde organizasyonu, yönetim ve erişimini mümkün hale getirir. Amaç, doğru bilgiyi ve belgeyi, doğru zamanda, en az maliyetle iletebilmektir.

Sesli Yönetilen Depolar

Sesli yönetilen depolar, ilk olarak 1990’ların başında geliştirildi. Bu depoların işleyişi için her bir operatöre, ses tanıma ve ses çıkış(kulaklık) özelliği olan bir kablosuz cihaz verilir. Bu cihazlarda ekran ya da klavye olmaz, operatörler cihazları kulaklık ve mikrofon yardımıyla kullanılır.

Işıklı Yönlendirilen Depolar

Işıkla yönlendirilen depoların çalışma prensibi, sesli yönetilen depolara çok benzer. Amaç, operatörü hatasız bir şekilde ürün toplamaya yönlendirmektedir.

Depo içerisinde her rafa bir görsel uyarı cihazı yerleştirilir. Bu uyarı cihazları üzerinde çeşitli karakterler gösteren dijital cihazlar olabileceği gibi, sarı, kırmızı, mavi gibi farklı renklerde yanan lambalar da olabilir.

Depo yönetim sisteminden operatöre bir iş emri aktarıldığında, sistem otomatik olarak iş emrindeki rafta bulunan görsel uyarı cihazını çalıştırır. Operatör bu şekilde hızlıca doğru rafa gidebilir.