Ünite 7: Medya Girişimciliği ve e-Belge

Belge ve e-Belge

Belge, Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından “Bir gerçeğe tanıklık eden yazı, fotoğraf, resim, film vb., vesika, doküman” olarak tanımlanmaktadır. Belge, geleneksel belge anlayışı incelendiğinde şekil itibarıyla; (I) kağıt üzerine yazılma, (II) sonradan değiştirilemeyecek bir kalemle yazılma ve (III) imzalı olma özelliklerine sahip olmalıdır. Hukuki olarak incelendiğinde birçok belge türü ile karşılaşılabilir. Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde ticari faaliyetlerini başlaması ve sürdürmesi için gerekli belgeler; (I) Vergi Usül Kanunu’nda yer alan belgeler, (II) Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan belgeler, (III) Diğer önemli belgeler olarak sıralanabilir. Vergi Usul Kanunu’nda yer alan belgeler şunlardır:

1. Fatura
2. Sevk İrsaliyesi
3. İrsaliyeli Fatura
4. Müstahsil Makbuzu
5. Gider Pusulası
6. Yazarkasa Fişi
7. Serbest Meslek Makbuzu
8. Döviz Alım-Satım Belgesi
9. Yolcu Listesi
10. Perakende Satış Fişi

Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan belgeler aşağıdaki gibidir:

Kambiyo Senetleri

1.1. Bono (Emre muharrer senet)
1.2. Poliçe
1.3. Çek

Menkul Kıymetler

2.1. Hisse Senedi
2.2. Tahvil
2.3. Hazine Bonosu
2.4. Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler
2.5. Finansman Bonosu

Bunların dışında girişimcinin bilmesi ve alması zorunlu olan önemli belgeler ise:

1. Vergi Levhası
2. Ödeme Kaydedici Cihazlara Ait levha
3. “Fiyatlarımıza KDV Dahildir” Levhası
4. Aylık Prim ve Hizmet Belgesi

Belgeler içerisinde ticari hayatta çok kullanılan belgeler ise fatura, ve sevk irsaliyesidir. Fatura, Vergi Usul Kanunu 229. maddesinde “satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır” şeklinde tanımlanmıştır. Faturanın oluşması için mal veya hizmetin satışına ihtiyaç duyulmaktadır. Ticari olarak satışın takip edilmesi ve devletin bu süreçten haberdar olması için faturalandırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nda bir faturada bulunması gereken asgari bilgiler şöyledir;

• Satışın yapıldığı süreyi gösteren faturanın düzenlenme tarihi ve o andaki fatura sırasını gösterir fatura seri ve sıra numarası,
• Satışı gerçekleştiren tüccarın adı ve soyadı varsa ticari unvanı, tüccara ait iş adresi bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi numarası,
• Satışta mal alan kişinin adı ve soyadı varsa ticari unvanı, müşteriye ait adres varsa vergi dairesi ve vergi numarası,
• Satışa konu olan malın veya hizmetin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı,
• Satılan malın nakliyesi satıcı tarafından yapılacak ise teslim tarihi ve varsa irsaliye numarası yer almalıdır.

Diğer bir önemli belge olan sevk irsaliyesi ise, satılmış veya satılmak üzere olan bir malın, iş yerinden taşınacağı adrese nakliyesinde veya kişi/ işletmeye ait iş yerlerine taşınmasında düzenlenen belgeye verilen isimdir. İrsaliyesi olan malda fatura aranmaz. Fakat irsaliyesi kesilmiş bir malın 7 gün içerisinde faturası kesilmesi gerekmektedir.

Günümüzde, uluslararası ticaret yapmak yapan şirketlerin önündeki en büyük engel belge kavramıdır. Ancak küresel çaplı dijitalleşme uluslararası ticarete ilişkin çözümler sunmaktadır. Her sürecin dijitalleşme aşamasından geçtiği kabul edildiğinde, her türlü belgenin de dijitalleşme süresinden geçmesi doğal ve normal bir süreçtir. Her türlü bilgi akışını elektronik ortamda oluşturulan ve internet üzerinden bu bilgilerin anlık olarak yönetilmesini sağlayan, bilgisayar ortamında irade beyanında olan kişiye ait olduğu elektronik olarak işaretlenmiş, dijital sistemlere elektronik belge denilmektedir.

Devlet ve e-Devlet

Türk Dil Kurumundaki yapılan tanıma göre devlet “Toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık” olarak geçmektedir. Devlet kuralsız yani hukuksuz olmaz. Bu kurallar sosyal hayatı ve nasıl yaşanılması gerektiğini şeklî olarak ifade etmektedir. Değişimin kaçınılmaz olduğu hayatta, hayatı düzenleyen kuralların değişmesi de doğal bir süreçtir.

Küresel anlamda güçlü olmak isteyen devletler anayasal anlamda güçlü olmaları yanında gelişen ve değişen teknolojileri yakından takip etmeleri gerekmektedir. Devletler güncel güçleri kadar dijital güçleri ile de yarışır duruma gelmişlerdir. Birçok ülke gibi Türkiye’de de ülke yönetimindeki birçok kamu kuruluşu, devlet organı ve toplum hayatında yer alan bazı özel kuruluşlar elektronik devlet sistemine dâhil olmuşlardır.

Sisteme dâhil olmak isteyen kamu ve özel kurumlar, e-Devlet teknik politikalarına uygun olarak alt yapılarını hazırlamakta ve sisteme entegrasyonunu tamamlamaktadır. Tüm hizmetler tek çatı altında, www.turkiye.gov.tr veya www.türkiye.gov.tr adresi üzerinden sunulmaktadır. Sisteme dâhil olmak isteyen vatandaşlar ise şifre, e-İmza mobil imza, elektronik kimlik kartı veya internet bankacılığı ile sisteme giriş yaparak iş süreçlerini başlatma, takip etme ya da sonlandırma iradeleri ile işlem yapmaktadırlar. e-Devlet uygulamalarını kullanabilen, dijital olarak iletişime geçebilen, dijital alışveriş yapabilen, dijital ortamda eğitim alabilen ve dijital ortamda üretim yapabilen ve bu davranışları yaparken etik kurallara uyan, hak sorumluluklarının bilincinde olan kişilere e-Vatandaş denmektedir.

Vatandaşlar PTT aracılığı ile elde edeceği şifre ile sisteme girebilir. Kişi e-Devlet sistemine giriş için kullanılacak olduğu şifre bilgilerini içeren şifre zarfını teslim alır ve zarfta bulunan 5 haneli nümerik şifre vatandaşın tek kullanımlık ilk şifresi olarak kendisine tanımlanır. Vatandaş e-Devlet kapısına ilk defa girdiğinde bu şifreyi kullanmak zorundadır. Başka hiçbir ek donanım ya da ek yazılıma ihtiyaç duymaz. PTT’den alınan tek kullanımlık ilk giriş için verilen şifre zarfındaki şifresi ile sisteme giriş yapan kullanıcı bu şifresini değiştirmek zorundadır. Şifrenin güvenlik nedeniyle üç ayda bir değiştirilmesi gerekmektedir. Kullanıcı “Eski Şifremle Devam Etmek İstiyorum” seçeneğini tıklarsa aynı şifresiyle devam edebilir. Kullanıcı şifrenin unutulması ya da kaybedilmesi durumunda cep telefonu ve e-Posta bilgilerini e-Devlet kapısı profiline girmiş ve doğrulamış kişiler şifre yenilemesi yapabilir. Bunun dışında, vatandaş elektronik imza (e-İmza) veya mobil imza (m-İmza) ile giriş yaparak da sistemde aktif kullanıcı olabilir. Bu durumda, kendisine atanmış bir şifre bulunmaz. Her girişinde e-İmza veya m-İmza kullanmak durumundadır.

Ülkemiz özellikle kendi vatandaşlarına sistemi daha kolaylaştırmak, yaygınlaştırmak ve güvenlikle ilgili çekincelerini azaltmak için Ekim 2018’de T.C. Kimlik Kartı Projesi çalışmalarını başlatmıştır. T.C. Nüfus Cüzdanı yerine kullanılacak olan e-Kimlik kartları kişisel bilgilerin bir çip aracılığı ile taşınıp elektronik sistemlere kişi entegrasyonunu daha hızlı ve güvenli hâle getiren bir yapıdır.

e-İmza

İmza kavramı “bir kimsenin herhangi bir belgeyi yazdığını veya onayladığını belirtmek için her zaman aynı biçimde kullandığı işaret” şeklinde tanımlanmaktadır. Elektronik imza ise “başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veri” olarak tanımlanmaktadır. Elektronik imza (e-İmza) 5 Ocak 2004 tarih ve 5070 numaralı Elektronik İmza Kanunu çıkarılmış, elektronik imza konusunda temel yasal düzenlemiştir. Kanun’a göre Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu elektronik imza konusunda düzenleyici kurum olarak gösterilmiştir. Başbakanlık Genelgesi gereği kamu çalışanları elektronik imzalarını TÜBİTAK-Kamu Sertifikasyon Merkezi aracılığı ile alabilirler. 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu ve ilgili mevzuata uygun olarak Mobil İmza, cep telefonu ve GSM SIM kart kullanılarak ıslak imza niteliğinde güvenli bir biçimde elektronik imza işlemi yapılmasına imkân sağlayan uygulamadır.

Dijital Ticari Usuller ve Uygulamaları

Gelir İdaresi Başkanlığı http://www.efatura.gov.tr web sitesi altında Elektronik Fatura (e-Fatura), Elektronik İrsaliye (e-İrsaliye), Elektronik Arşiv (e-Arşiv), Elektronik Serbest Meslek Makbuzu (e-Smm), Elektronik Müstahsil Makbuzu (e-Mm), Elektronik Bilet (e-Bilet) gibi uygulamaları hayata geçirmiştir.

Elektronik Fatura

Elektronik fatura veri format ve standardı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından belirlenen, Vergi Usul Kanunu (VUK) gereği bir faturada yer alması gereken bilgilerin içerisinde yer aldığı 397 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu tebliği ile hayata geçirilen ve 5 Mart 2010 tarihinden itibaren uygulamada olan, satıcı ve alıcı arasındaki iletiminin merkezî bir platform marifeti ile Gelir İdaresi Başkanlığı üzerinden gerçekleştirildiği elektronik bir belgedir. e-Fatura uygulamasında amaç tek format ve standarda göre satıcı ve alıcı arasında güvenli, zaman ve maliyet tasarrufu sağlayan bir sistem oluşturmaktır. e-Fatura Vergi Usul Kanunu’nda istenilen temel bilgilerin (Alıcı, Satıcı, Malın Cinsi, miktarı, Vergi Oranı vb.) bir mesajlaşma platformu üzerinden kişiler arasında veri alışverişidir.

Medya girişimcisi Gelir İdaresi Başkanlığının elektronik fatura hizmetlerinden 3 yöntem ile faydalanılabilir;

1. Özel Entegrasyon
2. Entegrasyon
3. e-Fatura Portalı

Özel Entegrasyon

Özel entegratörler bilişim firmalarını temsil etmektedir. 397 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu ile tüzel kişiler sistemden faydalanabilirken 416 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu tebliği ile gerçek kişilere de e-Fatura uygulamasına dâhil olma hakkı tanınmıştır.

Entegrasyon Yöntemi

e-Fatura uygulamasına başvuru yapan entegrasyon yöntemini kullanan medya girişimcisi TÜBİTAKKamuSM tarafından üretilen bir adet mali mühür sertifikası ve şifresini aldıktan sonra entegrasyon işlemleri bölümünden Bilgi İşlem Sistemi (BİS) raporu ve test tanımı formunu doldurarak sisteme başvuru süreci tamamlanacaktır. Gelir İdaresi Başkanlığınca yapılan incelemede ve yapılan test sonuçlarında girişimcinin dahil olmak istediği sisteminde bir eksiklik görülmezse girişimci sisteme dahil olur.

e-Fatura Portalı

Kullanıcı hesabını aktive eden kullanıcılar e-Fatura portalına giriş yaparak e-Fatura göndermeye ve/veya almaya başlayabilecektir. Bu yöntem ile faturalarınızı Gelir İdaresi Başkanlığı Portal üzerinden manuel olarak oluşturabilir veya kendi bilgi işlem sisteminizde Başkanlığın belirlediği formatta oluşturup Portal hesabınıza yükleyebilirsiniz.

e-Fatura Uygulaması

Bütün kişiler (gerçek veya tüzel) elektronik fatura ve defterlerinde kullanılmak üzere ihtiyaç duydukları mali mühürler için https://mportal. kamusm.gov.tr/bp/edf.go adresi üzerinden TÜBİTAK KamuSM birimine başvuru yaparak mali mühür elde ederler. Burada dikkat edilmesi gerek bu adres üzerinden sadece mali mühür üzerinden başvuru yapılır. Kişi mali mühür edindikten sonra e-Fatura için https://portal.efatura.gov.tr/efaturabasvuru/ adresine, e-Defter başvurusu için ise https://uyg.edefter.gov.tr/edefterbasvuru/ adresine başvuru yapmak zorundadır.

e-Defter

e-Defter, Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu hükümleri gereğince tutulması zorunlu olan defterlerin http://www.edefter.gov.tr web sitesinde duyurulan format ve standartlara uygun biçimde, elektronik dosya formatında hazırlanması, bastırılmaksızın kaydedilmesi, değişmezliğinin, bütünlüğünün ve kaynağının doğruluğunun garanti altına alınması ve ilgililer nezdinde ispat aracı olarak kullanılabilmesine imkân tanımayı hedefleyen hukuki ve teknik düzenlemeler bütünüdür.

e-Arşiv

433 Seri Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe giren elektronik arşiv (e-Arşiv) Uygulaması, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun olarak faturanın elektronik ortamda oluşturulması, elektronik ortamda muhafazası, ibrazı ve raporlamasını kapsayan bir uygulamadır. Tanıma dikkat ederseniz fatura oluşturma, muhafaza ve ibrazı kapsamaktadır.

e-İrsaliye

487 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe giren e-İrsaliye Uygulaması, yaygın olarak kullanılan belgelerden biri olan irsaliyenin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun olarak elektronik belge olarak düzenlenmesi, elektronik ortamda iletilmesi, muhafaza ve ibraz edilmesini kapsayan uygulamadır.

Kayıtlı Elektronik Posta (KEP)

Kayıtlı Elektronik Posta (KEP), “resmî yazışmaların elektronik ortamda mevzuata uygun, uluslararası standartlarda ve teknik olarak güvenli bir şekilde yapılmasına imkan sağlayan bir sistemdir.”