Ünite5: Finansal Piyasa İşlemlerinde Çağdaş Uygulamalar

Giriş

İnternet üzerinden yatırım yapmaya olanak sağlayan sistemlerin geliştirilmesi ve piyasalara ilişkin bilgilerin sürekli güncellendiği web sitelerinin kurulması sonucunda yatırımcıların işi kolaylaşmıştır. İnternetin sermaye piyasası üzerindeki etkisiyle artık aracı kurumlara, brokerlere ve hatta borsalara olan ihtiyaçlar giderek azalmaktadır. İnternet ve küreselleşmenin etkisiyle artık dünya üzerinde tek bir borsaya doğru gidilmektedir.

Online Yatırım Kavramı

Online yatırım, en genel tanımıyla, sermaye piyasası araçlarına, internet, telefon ve bankamatik gibi elektronik iletişim araçları kullanılarak yatırım yapılmasını ifade etmektedir.Sermaye piyasası işlemlerini, internet üzerinden direkt olarak ve kendi başına yapan yatırımcı türü online yatırımcı, geleneksel yöntemlerle yatırım işlemlerini yürüten, diğer bir deyişle, emirlerini direkt bir aracı kurumdan veya telefon aracılığıyla veren yatırımcı türü ise offline yatırımcı olarak ifade edilebilir.Yapılan araştırmalarda online ve offline yatırımcılar arasındaki farklar şöyle özetlenmektedir:

·Online yatırımcıların, bilgi seviyesi diğer yatırımcılardan daha yüksektir. Bu durum, onlara bir rekabet avantajı sağlamaktadır.

·Online yatırımcılar, elektronik ve bilgi teknolojileri hakkında daha çok bilgiye sahiptir ve bunların kullanımına hâkim kişilerdir.

·Bilgi ve elektronik araçlara sahip online yatırımcılar, yüksek getiri düşük risk mantığına göre, daha iyi yatırım kararları alabilmektedir.

·Online yatırımcılar, internet üzerinden kendi işlemlerini online yapabilme imkânına sahiptir.

·Online yatırımcılar, internet üzerindeki kaynakları daha iyi kullanmakta ve daha disiplinli hareket etmektedirler.

Geleneksel aracılık faaliyetlerinin aksine, internet, piyasa ve işletme verileri gibi bilgilere birkaç düğmeye basarak topluca ulaşmayı mümkün kıldığından online yatırımcılar kendi portföylerinin yönetiminde daha aktif rol oynamakta ve bu sayede de online yatırımlarda geleneksel aracılık faaliyetlerinde ortaya çıkan emrin brokerlere iletilmesinin zaman kaybına sebebiyet vermesi ve brokerlerin tecrübesi gibi yatırımcı açısından olumsuz sonuçlar doğurabilen durumların önüne geçilebilmektedir.

Online Yatırımların Avantajları ve Dezavantajları

Teknolojik gelişmeler sermaye piyasalarındaki aracılık faaliyetlerini ve menkul kıymet borsalarını büyük ölçüde etkilemektedir.Geleneksel olarak sunulan aracılık hizmetleri binalarda gerçekleştirilirken, değişen koşullar sayesinde bilgisayarlar ve yazılımlar sermaye piyasası işlemlerinin yeni platformu olmaya başlamıştır.Online yatırım işlemlerinin avantajları kısaca şunlardır:

·Yatırım işlemlerinin online yapılması yatırımcılara maliyet ve zaman tasarrufu sağlamaktadır.

·Online yatırım işlemleri sayesinde yatırımcılar, online araştırma raporlarından ve birçok veriden yararlanabilmektedir.

·Online yatırım işlemlerinde kontrol yatırımcının elindedir. Doğru yatırım aracının seçilmesinden, emrin verilmesine kadar bütün süreçleri yatırımcı tarafından gerçekleştirilmektedir.

·Online yatırım işlemleri yatırımcıların sahip oldukları online hesaplar vasıtasıyla yatırımcılara verilere daha hızlı ulaşma imkanı sağlamaktadır.

Bütün bu avantajlarının yanında online yatırım işlemlerinin bazı dezavantajları bulunmaktadır. Online yatırım işlemlerinde yatırımcılar bilgiye çok rahat ulaşabilmekte ve kendi yatırım kararlarını kendileri alabilmektedir. Fakat online yatırımcılar genellikle tecrübesizdir ve bu şekilde riskli yatırımlara yönelmeleri piyasada spekülatif balonların oluşmasına sebebiyet verebilmektedir. Bu durum ise piyasada ki tüm yatırımcıları olumsuz etkileyebilmektedir. Ayrıca online yatırım işlemlerinde, yatırımcı tek başına olduğu için yatırımla ilgili araştırma, karar alma, sisteme emrin girilmesi vb. bütün işlemler yatırımcının yapması gereken işlemlerdir.

Online yatırım işlemlerinin bir dezavantajı da aynı zamanda avantajlarından olan teknolojidir. Online işlemlerde kullanılan ara yüzler veya teknolojik altyapıya bağlı olarak bazen işlemin gerçekleştirildiğinin yatırımcıya iletilmesi vb. konularda problemler çıkabilmektedir. Ayrıca bilgisayar, bilgisayar sistemleri ve ağlardankaynaklanan problemler, yatırımcıları zarara uğratabilmektedir. Bu tür problemler, özellikle piyasanın hareketli olduğu ve işlemlerin yoğunlaştığı dönemlerde yatırımcıları zarara uğratabilmekte veya bekledikleri kârı sağlamalarını engelleyebilmektedir.

Online Yatırımların Gelişimi

İnternet teknolojisi menkul kıymet alım satım işlemlerinin yatırımcılar açısından kolay, ucuz ve hızlı gerçekleşmesine imkân sağlamaktadır.Online yatırım işlemlerinin öncülüğünü Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde faaliyet gösteren aracı kurumlar yapmıştır. Menkul kıymet işlemleri için elektronik altyapının oluşturulduğu ilk borsa ise Nasdaqtezgahüstü hisse senedi piyasasıdır.Daha sonra ise Londra, Tokyo ve Frankfurt gibi Dünya’daki diğer birçok borsa da online yatırımlar için gerekli elektronik altyapıyı oluşturmuşlardır.

Ortaya çıkışının ilk yıllarında elbette ki bugün olduğu gibi online işlemler internet aracılığıyla yapılamamaktaydı. Dolayısıyla online yatırım işlemlerinin ilk uygulamalarını büyük ölçüde telefon vasıtasıyla yapılan işlemler oluşturmaktaydı. Daha sonra özellikle 1990’lı yılların son dönemlerinden itibaren internet kullanımının dünya genelinde yaygınlaşması ve internet teknolojilerinin hızla gelişmesiyle birlikte online işlemlerde telefonun ağırlığı giderek azalarak yerini internet ve cep telefonu gibi teknolojilere bırakmıştır. Online yatırım işlemelerindeki asıl atılım da bundan sonra gerçekleşmeye başlamıştır. Öyle ki özellikle 1997-1998 yıllarından sonra dünya genelinde gerçekleştirilen online işlemlerde çok ciddi artışlar gözlenmeye başlamıştır.

Sadece hisse senedi alım satımı değil sermaye piyasalarında işlem gören birçok menkul kıymet elektronik ortamda online olarak alınıp satılabilmektedir. Hatta ABD’de bugün artık future kontratlar, kredi temerrüt swapları (CDS) ve benzeri birçok menkul kıymet büyük ölçüde online olarak işlem görmektedir. Menkul kıymetlerin online olarak işlem görme oranları her geçen sene biraz daha artış göstermektedir.

Avrupa’da online işlemlerin başlaması ise Amerika’ya göre daha geç olmuştur. Dolayısıyla online yatırımların işlem hacimleri ve online yatırımcı sayıları Avrupa’da, ABD’ye göre oldukça düşüktür. Avrupa’da internet kullanımının artmasına rağmen, elektronik işlemlerin artış hızı yavaş gerçekleşmektedir.

Avrupa’ya benzer bir durum Türkiye için de geçerlidir.Türkiye’de online işlemler 1998 yılından sonra ve tüm dünyada olduğu gibi telefon vasıtasıyla gerçekleşmeye başlamıştır. Daha sonra ülkede internet kullanımının yaygınlaşmasına paralel olarak 2000’li yılların başlarından itibaren aracı kurumlar internet üzerinden online işlem hizmeti sunmaya başlamışlardır.

Piyasa Ortalamaları ve Endeksler

Piyasa ortalamaları ve endeksler hisse senedi fiyatlarının zaman içerisinde sergilediği genel davranışların ölçülmesi amacıyla kullanılan göstergelerdir.Ortalamalar genel olarak temsili bir hisse senedi grubunun spesifik bir zaman aralığı içerisinde gösterdiği fiyat davranışlarının aritmetik ortalamasını yansıtmaktayken, endeksler ise belirli bir hisse senedi grubunun geçmişteki fiyat hareketlerine bağlı olarak hisse senetlerinin bugünkü mevcut fiyat davranışlarını ölçmektedir.

Ortalamalar genel olarak endekslerin hesaplanmasında kullanılmaktayken, endeksler ise daha geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bu anlamda piyasa endekslerinin belli başlı kullanım alanları şu şekilde birkaç maddeyle özetlenebilir:

·Endeksler hisse senedi fiyatlarında zaman içerisinde meydana gelen toplu değişimi ortaya koymaktadır.

·Piyasa portföyü getiri oranının hesaplanmasında endekslerden yararlanılır.

·Endeksler, hisse senedi piyasasındaki gelişmeler ile genel ekonomik konjonktürdeki değişiklikler arasında karşılaştırma yapma imkanı sağlamaktadırlar.

·Sermaye piyasası analizlerinde, beta katsayılarının hesaplanmasında bir diğer ifadeyle sistematik riskin ölçülmesindepiyasa endekslerinden yararlanılmaktadır.

·Endekslerden yararlanarak endekse dayalı opsiyon ve vadeli işlem sözleşmeleri ile yatırım fonları gibi yatırım araçları geliştirilebilmektedir.

·Alternatif yatırım araçlarının getirilerinin karşılaştırılmasında piyasa endeksleri yatırımcılara faydalı bilgiler sağlamaktadır.

Piyasa endekslerinin hesaplanmasında genellikle üç tür ağırlık kullanılmakta ve endeks o adla anılmaktadır. Bunlar fiyat ağırlıklı endeksler, piyasa değeri ya da diğer bir ifadeyle kapitalizasyon ağırlıklı endeksler ve ağırlıksız yada eşit ağırlıklı endekslerdir. Endekslerin hesaplanmasında genel olarak bir baz dönem ve genellikle 100 olarak kabul edilen (1, 10, 50, 1.000 gibi başka sayılarda kullanılabilmektedir) bir baz değer kullanılır. Ayrıca endekslerin hesaplanmasında aritmetik ve geometrik ortalama olmak üzere iki tür ortalama kullanılır. Bu anlamda da endeksler aritmetik ortalamalı endeksler ve geometrik ortalamalı endeksler olmak üzere ikiye ayrılır.

Özellikle online yatırımlar açısından değerlendirildiğinde piyasa ortalamaları ve endeksleri son derece önem arz etmektedir. Bunun en büyük sebebi online yatırımlarda yatırımcıların brokerlere ihtiyaç duymaksızın yatırım kararlarını verebilmeleri ve kendi portföylerini yönetebilme imkânına sahip olabilmeleridir. Bu anlamda her gün yayınlanan söz konusu ortalama ve endeks verileri online yatırımcıların yatırım kararları açısından kilit bir rol oynamaktadır.

Ortalamalar ve endeksler borsa ve borsa dışı bağımsız kurum ve kuruluşlar tarafından hesaplanabilmektedir.Ulusal ve uluslararası bazda önemli piyasa ortalamaları ve endekslerinin bazıları şunlardır:

·Dow Jones ortalamaları:Dow JonesCompany tarafından hesaplanan ortalamalardır. En popüleri Dow Jones Sanayi Ortalaması (DJIA) olmakla birlikte, Dow Jones Ulaştırma Ortalaması (DJTA), Dow Jones Hizmetler Ortalaması (DJUA) ve Dow Jones Bileşik Ortalama (DJCA) olmak üzere değişik şekillerde hesaplanabilmektedir.

·Nikkei-Dow Jones ortalaması (NDJA):Japon hisse senedi piyasasında en iyi bilinen endekslerden biridir. Endeks, Tokyo Borsası’nın (TSE) birinci bölümünde yer alan hisse senetlerinin 255’inden oluşmaktadır.

·Standard andPoor’s endeksleri:Yayınladığı finansal göstergelere en çok güvenilen uluslararası kurumlardan birisi de Standart andPoor’s (S&P) şirketidir. Standard andPoor’skapitalizasyon ağırlıklı piyasa endeksini ilk kullanan şirkettir.S&P artık sekiz adet temel endeks hesaplamaktadır. Bunlar; S&P Sanayi Endeksi (SPI), S&P Ulaştırma Endeksi (SPT), S&P Hizmetler Endeksi (SPU), S&P Finans Endeksi (SPF), S&P Bileşik Endeks (SP500), S&P Orta Büyüklükteki İşletmeler Endeksi, S&P Küçük İşletmeler Endeksi ve S&P 1500 Endeksi (SP1500)’dir.

·NYSE, AMEX ve Nasdaq endeksleri:New York Borsası (NYSE), Amerikan Borsası (AMEX) ve Nasdaq borsalarının her biri kendilerine kote olan işletmelerin hisse senetlerinin hareketlerini yansıtan endeksler hesaplamaktadır. NYSE Bileşik endeks “Big Board” da işlem gören 3.000 adet hisse senedinden oluşmaktadır.AMEX bileşik endeksi,AMEX’de yer alan bütün hisse senetleri kullanılarak hesaplanan bir endekstir.Nasdaq endekslerinin en kapsamlısı ise OTC bileşik endeksidir. OTC bileşik endeksi Nasdaq’da işlem gören 6400 adet yerli işletmenin hisse senedi kullanılarak hesaplanmaktadır.

·Value Line endeksleri:Value Line Yatırım Araştırmaları (VLIS) şirketi tarafından, %80’den fazlası NYSE’de işlem gören Amerikan hisse senetlerinden oluşturulmuştur.

·Diğer ortalama ve endeksler: Dow Jones ve S&P tarafından hesaplanan ortalama ve endekslerin yanında yatırımcılar tarafından takip edilen Financial Times, New York Times, Russel ve Wilshire endeksleri gibi farklı ortalama ve endeksler de mevcuttur.

·Türkiye piyasa endeksleri:Türkiye’de hisse senedi piyasa endeksi ilk kez İstanbul Menkul Kıymetle Borsası (İMKB)’nın kurulmasıyla hesaplanmaya başlamıştır. Söz konusu bu ilk endeks bileşik endeks adıyla hisse sentlerinin kapanış fiyatları kullanılarak baz dönemi Ocak 1986 ve baz değeri 100 kabul edilerek hesaplanmıştır.5 Nisan 2013 tarihi itibariyle ise İMKB’nin adı Borsa İstanbul (BİST) olarak değiştirilmiş ve endeksler artık bu isimle adlandırılmaya başlanmıştır. Ulusal pazarda işlem gören, işlem hacmi ve piyasa değeri en yüksek sırasıyla 30, 50 ve 100 adet hisse senedi vasıtasıyla hesaplanan BİST-30, BİST-50, BİST-100 endeksleri, menkul kıymet yatırım ortaklıkları hariç ulusal pazarda işlem gören bütün hisse senetlerini kapsayan BİST Ulusal-Tüm Endeks, günümüzde BİST tarafından hesaplanan endekslerden bazılarıdır.

Menkul Kıymet Yatırımlarında Emir Türleri

Menkul kıymet alım-satım işlemleri ilgili piyasalarda yatırımcılar tarafından borsa üyesi aracı kurumlar nezdinde verdikleri emirler vasıtasıyla gerçekleştirilir.Emirler genel olarak, müşteri tarafından alım-satım emrinin aracı kuruma iletildiği “Müşteri Emirleri” ve müşteri tarafından aracı kuruma iletilen müşteri emrinin aracı kurum tarafından borsaya intikal ettirildiği “Borsa Emirleri” olmak üzere iki grupta değerlendirilmektedir.Borsada emirler “lot” şeklinde verilmektedir. 1 lot, 1 adet ya da 1 TL nominal değerli hisse senedini ifade etmektedir. Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu (SPL)’nun finansal piyasalara ilişkin yayınlarında bugün itibariyle BİST’de geçerli olan emir türleri şu şekilde belirtilmektedir:

·Limit fiyatlı emirler (LFE):Sisteme hem fiyatın hem de miktarın girildiği emir türüdür. Emrin gerçekleşmeyen bölümü işlem görmedikçe sistemde pasif olarak geçerlilik süresi sonuna kadar (kalanı iptal et şeklinde girilmediği sürece) bekletilir.

·Piyasa emirleri (market order):Sisteme fiyat olmaksızın sadece miktar belirtilerek girilen emirlerdir. Karşı taraftaki en iyi fiyatlı emirlerle eşleşerek işleme dönüşürler.

·Piyasadan limite emirler (market tolimit order):Piyasa emirleri gibi fiyatsız olarak sisteme girilen emirlerdir.

·Koşullu emirler:Sisteme girilen emrin aktif hâle gelmesi veya işleme dönüşebilmesi için bazı koşulların tanımlanabildiği emirlerdir. Koşullu emirler dört şekilde verilebilir; miktar koşullu emirler, fiyat koşullu emirler, zaman koşullu emirler ve kısmi görünme koşullu emirler.

·Kotasyon emirleri:Limit fiyatlı alış ve satış emrinden oluşan ve sadece piyasa yapıcı/likidite sağlayıcı üyeler tarafından sisteme girilebilen bir emir tipidir. Kotasyonu oluşturan alış ve satış emrine kotasyon emri denir.

·Orta nokta (mid-point) emirleri:Orta nokta (mid-point) emri, normal emir defterine kıyasla daha büyük miktarlı emirlerin kendi aralarında eşleşmesine imkân sağlayan ve piyasa katılımcılarına daha düşük işlem maliyeti sunan bir emir türüdür.

·Ağırlıklı ortalama fiyat (AOF) emirleri:Gün sonunda ilgili sırada oluşan AOF ya da kapanış fiyatı gibi bir fiyatı referans alarak işlem gerçekleştirilmesine imkân veren yeni bir emir/işlem türüdür. İşleme referans olarak AOF’nin kullanılması kararlaştırıldığından bu tür emir ve işlemler AOF’den işlemler olarak adlandırılmaktadır.

·Küsurat emirler:İşlem biriminin içerdiği miktardan daha az miktarda verilmiş emirlerdir. Küsurat emirlerde; sadece miktar girilir, fiyat yazılmaz ve küsurat işlemi o anda ilgili sermaye piyasası aracının “.E” sırasındaki son işlem fiyatından gerçekleştirilir.

·Açığa satış emirleri:Açığa satış emirleri, SPK ve Borsa düzenlemeleri uyarınca yapılan açığa satış işlemlerine ilişkin emirlerdir. Bu emirlerde SPK ve Borsa düzenlemeleri ile belirlenen fiyat sınırlamalarına uyulur.

Yatırımcı tarafından emirlerin sisteme girilmesinde önemli konulardan birisi de öncelik kuralıdır. Sisteme girilen emirler belirli bir öncelik kuralına göre işlem görmektedir. Bu anlamda fiyat, zaman ve müşteri önceliği olmak üzere üç adet öncelik kuralı söz konusudur.

1.Fiyat önceliği kuralı

2.Zaman önceliği kuralı

3.Müşteri önceliği kuralı

Emirlerle ilgili bir diğer hususta sisteme girilen emirler üzerinde bir değişiklik yapılıp yapılamayacağıdır. Bu anlamda sisteme girilen emirler belirli koşullar altında emrin iyileştirilmesi, emrin bölünmesi ve emrin iptali şeklinde değiştirilebilmektedir.Emir iyileştirilmesi, alış emri için fiyatı yükseltmek, satış emri için fiyatı düşürmek; emir kötüleştirilmesi ise alış emri için fiyatı düşürmek, satış emri için fiyatı yükseltmek anlamındadır. Ayrıca emirler geçerlilik süreleri açısından ise sadece sisteme girildiği seansta işlem yapılmak üzere bekletilmesine izin verilen günlük emir ve belirli bir süre için emrin sistemde kalması amacıyla verilen tarihli emir olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Online Yatırım Platformları ve Araçları

Finansal anlamda online yatırım platformu, yatırımcıların hisse senedi, tahvil, döviz ve türev araçlar gibi finansal ürünlere ilişkin emirlerini bir iletişim ağı üzerinden aracı kurumlara iletebildikleri bir bilgisayar yazılım programını ifade etmektedir.Online yatırım platformları, yatırımcılara bir kullanıcı adı ve bir şifre vasıtasıyla istenilen her yerden

sermaye piyasası işlemi yapabilme imkanı tanımaktadır.

Online işlem platformları, yatırımcılar açısından menkul kıymet alım satım işlemlerinin başarılı veya kârlı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için gerekli araştırma araçlarını (portföylerin, endekslerin ve menkul kıymetlerin izlenmesini ve takibini sağlayan günlük güncel bültenler, raporlar, çeşitli yatırım olanaklarının geçmiş dönemlerdeki performanslarını gösteren geçmişe dönük test ve analizler gibi) da ihtiva etmektedir. Söz konusu bu araçlar önceleri sadece profesyonel yatırım danışmanları tarafından kullanılmaktayken, bugün online aracı kurumlar tarafından müşterilere ücretsiz olarak sunulmaktadır.

Yatırımcıların yatırım amaçlarını ve planlarını belirlemelerinde, amaçlarına uygun menkul kıymetlerin seçiminde ve potansiyel yatırım imkanlarının analiz edilmesinde büyük öneme sahip olan ve özellikle online yatırım platformları vasıtasıyla kendi yatırım kararlarını kendileri veren online yatırımcılar tarafından sürekli olarak takip edilmesi gereken araçların bazıları şunlardır:·İnceleme araçları (Screening)

·Grafikler

·Hisse senedi fiyatları ve portföy izleme araçları

Aracı Kurumların Online Yatırım Hizmetleri

Online hizmet veren aracı kuruluşların, bilgisayar veya benzeri elektronik aletler yardımıyla internet üzerinden giriş sağlanabilen online yatırım veya işlem platformlarına sahip olmaları gerekmektedir.Yatırımcıların online yatırım hizmetlerinden faydalanabilmeleri için online hizmet veren bir aracı kuruma başvurarak kendilerine bir hesap açtırmaları gerekmektedir. Daha sonra yatırımcılar aracı kurum tarafından kendilerine verilen şifreler yardımıyla açtırdıkları bu hesabı kullanarak online yatırım işlemlerinde bulunabilmektedir.

Sunulan hizmetlerin içerikleri ve detayları aracı kurumdan aracı kuruma değişkenlik göstermekle birlikte aracı kurumların müşterilerine sundukları online hizmetler kısaca şu şekilde özetlenebilir:

·Yatırımcılar, aracı kurumların web siteleri aracılığıyla hisse senedi alım-satım emirlerini girebilmekte ve emirlerinin hangi aşamada olduğunu öğrenebilmektedir.

·Yatırımcılar günün 24 saati online aracı kurumların oluşturduğu çeşitli türdeki fonların (A ve B tipi fonlar, endeks fon, tahvil ve bono, likit fon vs.) online alım-satımını gerçekleştirebilmektedir.

·Yatırımcılar, online olarak, özel kesim tahvil, devlet tahvili, finansman bonosu ve hazine bonosu alım-satımı yapabilmektedir.

·Yatırımcılar, online olarak opsiyon, future gibi türev piyasa işlemleri yapabilmektedir.

·Yatırımcılar, hesap bakiyelerindeki atıl fonları kısa süreli değerlendirmek veya faiz geliri elde etmek amacıyla, repo ve ters repo işlemlerini online olarak yapabilmektedir.

·Yatırımcılar, aracı kurumlarının halka arza aracılık ettikleri veya konsorsiyumun bir üyesi olduğu durumlarda, halka arz edilecek hisse senetlerini online olarak talep edebilmekte ve satın alabilmektedir.

Online aracı kurumlar müşterilerine gerçekleştirdikleri online işlemlere ilişkin detaylı bildirim hizmetleri de sağlamaktadır.Online aracı kurumların sundukları yukarıda belirtilen hizmetler genel olarak pay piyasası, türev araç ve kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin hizmetler olmak üzere üç başlık altında değerlendirilebilir.

Yatırım Danışmanlığı ve Yatırım Kulüpleri

Yatırımcılar, yatırım kararına ilişkin zaman ve uzmanlık gerektiren süreci tek başlarına yerine getirmektense genellikle belirli bir ücret karşılığında yatırım tavsiyesi sağlayan bir yatırım danışmanına başvurmayı tercih etmektedirler.Yatırım danışmanı, yetkili kuruluşlarda müşterilere sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden şirket ve kuruluşlar, şirketlerin birleşme-devralma ve el değiştirmeleri ve benzeri konular hakkında yönlendirici nitelikte yorum ve yatırım tavsiyelerinde bulunulmasından ve SPK’nın yatırım danışmanlığı faaliyetine ilişkin düzenlemelerinde belirtilen faaliyetlerin kısmen veya tamamen yürütülmesinden sorumlu olan personeldir.

Yatırım danışmanlığı maliyetine katlanmak istemeyen yatırımcılar için yatırım tavsiyesi ve deneyimi elde etmenin yollarından biri yatırım kulüpleridir. Yatırım kulüpleri bir grup yatırımcıyı belirli bir amaç doğrultusunda birbirine bağlayan yasal bir ortaklıktır.Yatırım kulüplerinin amacı makul risk düzeyindeki yatırım araçlarını tespit edip yatırım yaparak, uzun vadede kabul edilebilir bir kazanç elde edilmesidir. Bireysel hedefleri benzer olan yatırımcılar genellikle kendi para ve bilgilerini kullanarak ortaklaşa sahip oldukları ve yönettikleri bir portföy oluşturmak amacıyla yatırım kulüpleri kurmaktadırlar.

Hem yatırım danışmanlığı hem de yatırım kulüpleri günümüzde artık online yatırımcıların da kullanabildikleri olanaklar arasındadır. Bugün online olarak yatırım danışmanlığı hizmeti veren birçok web sitesi bulunmaktadır. Söz konusu bu siteler belirli bir üyelik ücreti karşılığında yatırımcılara yatırım danışmanlığı hizmeti vermektedir.