Ünite 4: Trop Adcılığı

Trop Adcılığının Genel Çerçevesi

Bu ünitede iki Trop Adcılığı kuramını ele alınmaktadır.

• Sıkı Trop Adcılığı kuramı
• Trop Kümesi Adcılığı kuramı; Doğal Trop Kümesi Adcılığı ve Trop-Benzerliği Kümesi Adcılığı

Trop Nedir?

• Yinelenemez tikel özellik; Her trop bir ve yalnız bir tek somut nesne tarafından dolaysız olarak taşınan, yinelenemez belirlenmiş özelliktir.
• Aristoteles’in Kategoriler ’inde bir şeyin içinde olup hiçbir şey için söylenemeyen şeylerin iki farklı biçimde yorumlanmasıdır

Troplara örnek verilecek olunursa; belirlenmiş özellik olan kırmızı elmanın kendine özgü renk tonun trop olması için yalnız bu elmanın özelliği olup başka hiçbir şeyin özelliği olmaması gerekir.

Troplar, yer ve zaman içinde somut ya da yarı somut şeyler olmalıdır. Örneğin elmanın kendine özgü renk tonunun kapladığı yer elmanın kabuğunun dış yüzeyinin o anda kapladığı uzay bölgesidir. Bu nedenle sözü edilen renk tonu özelliği somuttur. Ancak uzay ve zamana ilişkin olmayan diğer tüm özellikleri o elmadan soyutlandığı için, bu özellik tam somut değil yarı-somuttur.

Aslında bu elmanın kabuğunun dış yüzeyinin her bölgesi aynı renk tonunda değildir. Az da olsa değişik renk tonlarındadırlar. Ayrıca bu renk tonları zaman içinde, az da olsa değişirler. Bir renk tonunun trop olması için var olduğu sürece kapladığı bölgenin her yerinde tam aynı tonda olması gerekir.

Troplar, tekli trop ve çoklu trop olmak üzere ikiye ayrılır. Tekli tropa nitelik tropu, çoklu tropa bağıntı tropu denir. Her nitelik tropunun bir ve yalnız bir taşıyıcısı olmasına karşılık, her bağıntı tropunun birden fazla sayıda taşıyıcısı vardır. Bağıntı tropuna, taşıyıcı sayısı, 1 olduğundan 1-li trop veya tekli trop, taşıyıcı sayısı n (n ? 2) olduğunda, n’li bağıntı tropu denir.

Tekli nitelik troplarına örnek verilirse; elimdeki karanfilin pembeliği veya Sokrates’in bilgeliği ifadesi, 2-li bağıntı troplarına örnek verilirse de Aslı ile Kerem’in aşkı, Behçet’in Ayşe’ye yardım etmesi ifadesi söylenebilir.

Trop Kuramları;

• Gerçekçi Trop Kuramları
• Adcı Trop Kuramları

Trop Türleri;

• Tekli trop (Nitelik); Kırmızılık, Çalışkanlık, Renk Erdemlik vb. Nitelik bildiren bu tür sıfatlara nitelik yüklemi denir.
• Çoklu trop, (Bağıntı); çiftler arası Aşk, birinin başka birisine Yardım Etmesi vb. ikili bağıntılar. Her ikili bağıntı adının karşılığında bir bağıntı yüklemi bulunur. Örneğin, ‘aşk’ ikili bağıntı adının yüklemi ‘aşık’tır.

Sıkı Trop Adcılığı

Sıkı Trop adcılığının temel kategorisi somut nesne ile trop arası, temel ontolojik ilişkisi ise somut nesne ile trop arasındaki dolaysız taşıma ilişkisidir.

Sıkı Trop Adcılığı’nda nitelik adları ve nitelik yüklemleri genel olarak trop türü adları ile onların karşılığı olan yüklemler elenir. Bu, her özne-yüklem önermesinin yüklemi kapsamayan ama ona eşdeğer bir önermeye dönüşmesi demektir.

Örneğin Bir bardak için ‘bu bardak renklidir’ önermesinin eşdeğeri ‘bardağın rengi ile özdeş olan bir şey vardır. Önermenin mantık dilinde karşılığı ‘x gibi öyle bir şey vardır ki, bu bardağın rengi x ile özdeştir’ denir. Önermenin açıklaması ise; ‘Bu bardağın bir rengi vardır.’ olacaktır.

Sıkı Trop Adcılığı’nın Metafizik Aksiyomu

1. a) “A” bir somut nesne adı, “B” bir tekli yüklem ise, “A, B dir” ve dolayısıyla “A’nın Blik’i vardır” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı; “A somut nesnesi, A’nın Blik’i tropunu dolaysız olarak taşır” önermesidir.
   b) “A1”, ..., “An” somut nesne adları, Bn , n-li (n ?2) bir yüklem ise, “(A1,... An), Bn dir” ve dolayısıyla “(A1,...An)’nin Bnlik’i vardır.” Önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “(A1,...An) somut nesneler nlisi, (A1,... An )’nin Bn -lik ’i tropunu dolaysız olarak taşır” önermesidir.
2. a) “A” bir nitelik adı, “B” bir tekli yüklem ise, “A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “Her Alık ’ı var olan şeyin Alık ’ı B’dir” önermesidir. b) “A _n -lik ” bir n-li (n ?2) bağıntı adı ve “B” bir 1-li yüklem ise, “A _n lik B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “Her A _n lik’i var olan şeyin A _n lik ’i B dir” önermesidir.

Aksiyom 1 (a)’ya dayanan birinci tür dönüştürme sonucundaki bir önerme salt troplardan söz eder. Örneğin, “Ahmet çalışkandır” önermesinin dönüştürmesi “Ahmet’in çalışkanlığı vardır” önermesi salt Ahmet’in çalışkanlığı tropundan söz eder.

Aksiyom 2 (b)’ye dayanan bir dönüştürme de ise “Çalışkanlık bir erdemdir” önermesi için, “Ahmet’in çalışkanlığı var ise, Ahmet’in çalışkanlığı bir erdemdir” önermesini elde ederiz. Ancak bu önermede Ahmet’in çalışkanlığı tropuna uygulanan henüz elenmemiş “erdem” tekli yüklemi vardır.

Trop Kümesi Adcılığı

Trop Kümesi Adcılığı’nın iki çeşidi vardır.

A) Doğal Trop Kümesi Adcılığı;

Temel kategorileri, somut nesne, trop, küme, doğal nesne kümesi ve doğal trop-kümesi kategorileridir. Ontolojik ilişki ya da türetilmiş kategori yoktur. “Ahmet bir insandır” ya da “At omurgalıdır” gibi önermelerin metafizik açıklayıcıları Doğal Küme Adcılığı’ndaki gibidir. Yani, “Ahmet bir insandır” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “Ahmet, tüm insanlardan oluşan doğal kümenin bir öğesidir” önermesi ya da “At omurgalıdır” önermesinin metafizik açıklayıcısı, “Tüm atlardan oluşan doğal kümenin, tüm omurgalılardan oluşan doğal kümenin alt kümesidir” önermesidir. Bu örneklerde “insan” ve “omurgalı” yüklemlerinin birer nesne türü yüklemi, “At” adı da nesne türü adıdır. Öte yandan bu kuramda her nitelik yüklemi ya da adı o niteliğin örnekleyeni olan tekli troplardan oluşan bir doğal trop kümesi, her bağıntı yüklemi ya da adı o bağıntının örnekleyenleri olan çoklu troplardan oluşan bir doğal trop kümesini gösterir. Her trop adı ise bir tropu gösterir.

Doğal Trop Kümesi Adcılığı’nın Metafizik Aksiyomu;

1. “A” bir somut nesne adı, “B” bir nitelik yüklemi ise, “A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “A’nın taşıdığı bir trop B doğal trop kümesinin öğesidir” önermesidir.
2. “A” bir nitelik adı, “B” bir nitelik yüklemi ise, “A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “A doğal trop kümesi, B doğal trop kümesinin alt kümesidir” önermesidir.
3. “A” bir trop adı ise, “A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “A tropu, B doğal trop kümesinin öğesidir” önermesidir.

B) Trop Benzerliği Kümesi Adcılığı;

Temel kategorileri; somut nesne, trop, küme Doğal nesne kümesi; kategorileri, temel ontolojik ilişkileri ise dereceli trop benzerliği ilişkileridir. Bu kuram da bir bakıma Benzerlik Adcılığının bir uzantısı sayılabilir. Örneğin, “Ahmet bir insandır” ya da “At omurgalıdır” önermelerinin metafizik açıklayıcıları Benzerlik Adcılığındaki gibidir. Yani, “Ahmet bir insandır” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “Ahmet, tüm insanlardan oluşan benzerlik kümesinin öğesidir” önermesidir. “At omurgalıdır” önermesinin metafizik açıklayıcısı ise, “Tüm atlardan oluşan benzerlik kümesinin, tüm omurgalılardan oluşan benzerlik kümesinin alt kümesidir” önermesidir.

Bu örneklerde “insan” ve “omurgalı” yüklemleri nesne türü yüklemidir. “At” adının da bir nesne türü adıdır.

Trop-Benzerliği Kümesi Adcılığında, tümel olan bir özelliğin işlevini bu özelliğin örnekleyenlerinden oluşan bir trop benzerliği kümesi görür.

Buna göre her nitelik yüklemi ya da adı o niteliğin örnekleyenleri olan tekli troplardan oluşan bir tropbenzerliği kümesi gösterir. Bu tekli troplar niteliğin her bağıntı yüklemi ya da adı o bağıntının örnekleyenleri olan çoklu troplardan oluşan bir trop benzerliği kümesi gösterir.

Her trop adı ise bir tropu gösterir.

Trop Benzerliği Kümesi Adcılığı’nın Metafizik Aksiyomu;

1. “ A ” bir somut nesne adı ise, “ A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “ A somut nesnesi, ‘ B ’ yükleminin gösterdiği trop benzerliği kümesinin öğesi olan bir tropu taşır” önermesidir.
2. “ A ” bir trop adı ise, “ A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “ A tropu, ‘ B ’ yükleminin gösterdiği trop benzerliği kümesi’nin öğesidir” önermesidir.
3. “ A ” bir nitelik adı ise, “ A, B dir” önermesinin doğruluğunun metafizik açıklayıcısı, “ ‘ A ’ nitelik adının gösterdiği trop benzerliği kümesi, ‘ B ’ yükleminin gösterdiği trop benzerliği kümesinin alt kümesidir” önermesidir.
4. “ A 1 ” ve “ A 2 ” iki somut nesne adı ise, “ A 1 ve A 2 ’nin B-lik’i aynıdır” önermesinin metafizik açıklayıcısı, “ A 1 ’in B-lik’i ve A 2 ’in B-lik’i , tam benzer troplardır” önermesidir.