Ünite 8: Meteorolojik Kartlar: Prognostik Kartlar ve Sabit Seviye Basınç Haritaları

Meteorolojik Kartlar

Meteorolojik kartlar, gözlem ve tahmin haritalarıdır. Gözlem haritaları, belirlenmiş alan üzerinde belli zamanlarda meteorolojik olguları gözlemektir. Bu sayede hava tahminlerinde bulunulur. Bu haritalar şu şekildedir:

• yer kartı,
• sabit seviye kartları ,
• kalınlık,
• maksimum rüzgâr,
• tropopoz,
• tandans ve
• ortalama spread haritalarıdır.

Tahmin kartları, belirli bir zaman diliminde meteorolojik elemanların kullanıldığı harita veya karttır. Bu kartların amacı analizde bulunmak ve doğru meteorolojik tahminlerde bulunmaktır. Havacılık sektöründe büyük önem taşımaktadır, doğru yapılan analiz ve tahminler kaza riskini düşürür ve güvenliği artırır. Maddi kayıpları önlemekte bize yardımcı olurlar.

Prognostik Kartlar

Bu kartlar yapılan tahminlerin gösterim şeklidir. Şu şekilde sıralayabiliriz:

• Yer kartı,
• Önemli hava olayları kartı
• Yüksek seviye sıcaklık ve rüzgâr kartı

Bu tahminler Kartlar, Dünya Saha Tahmin Merkezleri tarafından bizlere ulaştırılır. İki merkez bu görevi üslenmiştir, birincisi Amerika’da Washington’da ikincisi İngiltere’de Londra’dadır. Görevleri hava olaylarını ve tahminlerini dijital formatta sunmaktır. Bu kartlar ülkelere göre herhangi bir değişiklik yapılamamaktadır. Bu faaliyetlerin denetimi ve kural belirleyicisi Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu'dur. Kartların üretimi bilgisayar tarafından PNG formatında hazırlanmaktadır. Ülkemizin, önemli hava olayları kartı ile yüksek seviye sıcaklık ve rüzgâr kartı Londra WAFC tarafından üretilmektedir. Her bir kart farklı atmosfer tabakasını ilgilendirir.

Prognostik Yer Kartı (SFC Chart), yer seviyesindeki basınç ile ilgili tüm alanları ilgilendirir. Genel olarak günde 4 defa hazırlanır. Bölgelerin farklılıklarına göre hazırlanış zamanı değişebilir. Hazırlanış şekline göre bilgilenilmesi yapılmalıdır. Bu kartın üretimi bilgisayar yardımıyla hazırlanabildiği gibi elle ile çizilebilir. Kartın kapsadığı alanda atmosfer etkileri gözüktüğü için yağış durumu, rüzgarın şiddeti belirtilir. Kartın üzerinde bulanan geçerlilik saati ve izobar dağılımı dikkat edilmesi gereken unsurdur. İzobarlar, yer ve yere yakın seviyedeki rüzgâr şiddeti hakkında bilgi vermektedir. Soğuk Cephe, Sıcak Cephe, İstasyoner Cephe, Oklüzyon Cephe, Basınç Merkezi ve “H” veya “Y” Yüksek Basınç Merkezi ifadeler yer almaktadır.

Önemli Hava Olayları Kartı (SWC) , uçuş rotasının belirlenmesindeki yol gösterici karttır. Her bölge ve farklı yükseklikler için ayrı ayrı 24 saatlik süreçlerde hazırlanır. Tüm önemli unsurları içerisinde bulunduran bu kart, kolay ve anlaşılır okunabilmesi için şekil ve semboller taşır. 10 dakikalık ortalama rüzgâr hızı en az 34 knot olan tropikal siklon, şiddetli squal hattı, orta kuvvette veya şiddetli türbülans ve buzlanma, geniş alanlara yayılmış toz veya kum fırtınası, oraj hadisesi ile ilgili kümülonimbus bulutu, tropopoz seviyesi, jet stream, havacılık faaliyetlerini etkileyen volkan ve radyoaktif maddelerle ilgili bilgileri içermektedir. Kart geçerlilik süresi ve sembollerin belirttiği şiddet göz önünde bulundurulmalıdır. Dikkate alınmayan bilgiler havacılık sektöründe büyük kayıplara ve karmaşaya neden olabilir. Kartın üzerinde taşıdığı bazı anlamlar ise şunlardır;

• Soğuk cephe
• Sıcak cephe
• Oklüzyon cephe
• İstasyoner cephe
• Ok yönünde cephenin hareket yönü ve knot cinsinden hareket hızı.

Yüksek Seviye Sıcaklık ve Rüzgâr Kartı , günde 8 defa farklı bölge ve yüksekliklerdeki sıcaklık ve rüzgar değerlerinin analiz edilmesidir. Her kıta için ayrı ayrı hazırlanır. Kartın kapsadığı alan, süreç, sıcaklık ve rüzgar verileri belirtilir. Yayınlayan merkez, kapsadığı seviye, geçerlilik periyodu ve hangi saat verileri baz alınarak hazırlandığı, sıcaklık ve rüzgâr bilgilerinin birimi ile pozitif ve negatif sıcaklıklar kartta gösterilir. Bu ölçümlerde havacılık sektöründe önemli rol oynar.

Sabit Seviye Basınç Haritaları

Belli bir alandaki tüm verilerin haritaya yansımasıdır. Uçuş seviyelerine bağlı olarak basınç değerleri belirtilmiştir. Günde 2 defa olmak koşuluyla radyosonde ile yüksek atmosfer gözlemi yapılır. Bu gözlem ile, basınç nispi nem, sıcaklık ve rüzgâr gibi meteorolojik parametrelerin belirlenmesini sağlanır. Bir diagrama aktarılır ve bu verilerle hava tahminleri sağlanır.

850 hPa Sabit Seviye Basınç Haritası , 1500 m yükseklikte atmosfer gözlemlerinin yapıldığı ve 850 hPa basıncının görüldüğü yüksekliği kapsar. Sıcaklık ile işba sıcaklığı arasındaki fark bulunarak rüzgarın hızı ve yönü gösterilir. Bir izoterm haritası oluşturulup, enverziyon değeri hesaplanır. İzotermler harita üzerinde renkli çizgiler ile gösterilebilir.

700 hPa Sabit Seviye Basınç Haritası , 3000 m yüksekliğinde orta katmandaki basıncın belirlenmesi rüzgar yön ve şiddetini ölçmek amacıyla oluşturulur. Günde iki defa olmak koşuluyla havanın kararlı yapısı incelenir.

500 hPa Sabit Seviye Basınç Haritası , ortalama olarak 5500 m yüksekliğinde serbest atmosfer şartlarının değerlendirilmesi için hazırlanır. Günde iki defa 500 hPa basıncının dağılımı gözlemlenir. Bu haritada özellikle karşımıza troflar çıkmaktadır. Trof alçak merkezden yüksek merkeze doğru, sırt ise yüksek merkezden alçak merkeze doğru çizilen hayali bir hattır. -25 °C’lik izoterm rakıma ve coğrafi konuma da bağlı olarak kar yağışının sıcaklık sınırı olarak gösterilir.

300 hPa Sabit Seviye Basınç Haritası, 300 hPa basıncının rüzgar ve türbülans değerleri belirlenir. Yaklaşık 9000 m yüksekliğinde hesaplanır. Kuvvetli rüzgar akışları bu haritada gözükür. Bu akışın yönü ve şiddeti havacılık için büyük önem arz eder. Hava akışının şiddetine göre haritada renklendirme yapılır. Jet stream, tropopoz seviyesi yakınlarında, kuvvetli dikey ve yatay rüzgâr kesmesi ile karakterize edilen, bir veya daha fazla azami hız gösteren, yarı yatay bir eksen boyunca uzanan kuvvetli ve dar hava akımıdır. 300 hPa haritasının en önemli kısmını oluşturur. Jet stream'in oluşturacağı etkiler önceden bilindiği için rahat bir uçuş sağlanır.

Meteorolojik Bilgilerin Yayımlanması

Havacılık sektörünün belirleyici faktörlerinden birisi meteoroloji çıktılarıdır. Uçuşun güvenilirliğini doğrudan etkiler. Bu yüzden meteorolojik bilgiler güvenilir ve anlaşılır olmak zorundadır. Bu sebep ile sadece meteorolojik bilgilerin yer aldığı Volmet ve ATIS havacılık için büyük önem taşır.

VOLMET Yayın Sistemi

Uçuştaki araçlar için tasarlanan bu program sesli ve veri bağlantısı olarak belirli bir kanalda sürekli olarak yayın halindedir. Yayınlar yüksek frekans ve çok yüksek frekans olarak ikiye ayrılır. Sesli VOLMET ise METAR, SPECI, TAF, SIGMET, SIGMET mesajlarının tekrarlı şekilde sesli yayımlanmasıdır. Çok yüksek frekansta METAR, SPECI ve Trend Tipi Pist İniş Tahmini yayımlanırken, yüksek frekansta TAF ve SIGMET mesajları yayımlanır. Bu frekanslar ulusal ve uluslararası olarak belirlenir. 24 saat kesintisiz olarak yayımlanan bu yayın anlaşılması kolay İngilizce ile hizmet verir. Ülkemizde 8 noktadan VOLMET yayını gerçekleştirilir. Bu noktalar şunlardır;

• Ankara/Esenboğa
• İstanbul/Atatürk
• İzmir/Adnan Menderes
• Samsun/Çarşamba
• Adana
• Sivas
• Erzurum Havalimanları Meteoroloji Ofisleri
• Ankara/Meteoroloji Genel Müdürlüğü’dür.

Otomatik Terminal Bilgi Hizmeti

Meteorolojik ve operasyonel bilgileri verebilmek için genel olarak 24 saatlik periyotlarla çalışan otomatik bilgilendirme sistemidir. VOLMET gibi veri yolu veya ses yolu ile bu hizmeti gerçekleştirir. 30 saniye civarında kısa bilgiler ile İngilizce olarak yayımlanır. Bu yayımlarda meteorolojik bilgilerden ziyade pistin durumu, tehlikeli durumlar ve olabilecek gecikmeler gibi temel operasyonel bilgiler aktarılır.