Ünite 9: Serada Sebze Yetiştiriciliği

Serada Domates Yetiştiriciliği

Seralarımızda yetiştirilen sebze türleri arasında ilk sırada yer alan domates, Solanaceae (Patlıcangiller) familyasındandır. Bilimsel olarak “Lycopersicon esculentum Mill. ( sinonim: Lycopersicon lycopersicum L. veya Solanum lycopersicum L.) olarak adlandırılmaktadır.

Botanik Özellikleri

Kök : Çimlenme sonucu ilk çıkan kökler uzayarak kazık kökü meydana getirir ve bu kökler etrafında derine giden saçak kökler oluşmaya başlar. Sera topraklarında düzenli sulama ve gübrelemenin de etkisiyle bitki köklerinin büyük bir kısmı toprağın ilk 30 cm’lik kısmında dağılır.

Yaprak : Tek tepeli bileşik yaprak formundadır, 7-9 yaprakçıktan oluşur. Sarmal diziliş gösterirler. Yaprak orta damardan kenarlara doğru hafif aşağı, dışa doğru kıvrılır. Yapraklar tüylüdür.

Gövde: Otsu gövde yapısına sahip olan bitkinin, başlangıçta yani fide devresinde yuvarlak, tüylü ve yumuşak olduğu; gelişme ilerledikçe gövdenin sert ve köşeli bir şekil aldığı görülmektedir.

Domates bitkisi gövde büyümesine göre “ Sınırlı büyüme gösteren (Bodur)” ve “ Sınırlı büyüme göstermeyen (Sırık)” olmak üzere ikiye ayrılır. Bodur domates çeşitlerinde bitki büyüme ucu çiçek salkımına döner ve büyüme durur. Seralarda sırık domates çeşitlerinin yetiştirilmesi tercih edilir.

Çiçek: Çiçekleri salkım şeklinde oluşur. İlk çiçek salkımları, çeşide bağlı olarak 5. veya 6. yapraktan sonra, diğerleri ise genelde gövde üzerinde 3 yaprakta bir ve üst yaprağa yakın bir yerde oluşur. Salkımlardaki çiçek sayısı çeşitlere göre değişmekle birlikte genelde 4-16 arasında değişir ve 30’a kadar çıkabilir. Domates çiçeği, biyolojik bakımdan “erselik” çiçek yapısına sahiptir. Erselik çiçek (Erdişi çiçek): Erkek ve dişi organın aynı çiçekte bulunması durumudur. Çiçekler açık olarak 1-2 gün kalırlar.

Meyve: Üzümsü meyve yapısına sahiptir. Başlangıçta renk yeşildir ve bu dönemde zehirli bir alkoloid olan solanin içerir. Meyve irileşip normal büyüklüğünü alınca yeşil renk açılır, karotenoidler likopene dönüşerek meyve esas rengi olan kırmızıya döner. Domates meyvesi kırmızı yanında, turuncu, pembe, sarı, siyahımsı kırmızı, kırmızı üstüne siyah çizgili renklerde olabilmektedir.

Tohum: Domateste tohumlar, meyve içinde karpel loplarında ve çimlenmesini engelleyen peltemsi bir sıvı içindedir. Tohumlar 1 mm kalınlığında, 2-4 mm çapında bir disk şeklindedir ve üzerleri tüylerle (hav) örtülüdür. Tohumlar uygun saklama koşullarında çimlenme güçlerini 4-5 yıl korur.

İklim İstekleri

Sıcak iklim sebzesi olan domatesin mevsimi dışında seralarda başarılı bir şekilde yetiştirilmesi için birbirleri ile ilişkili olan sıcaklık, nem, ışık, hava hareketi ve sera atmosferinin karbondioksit düzeyi gibi iklim faktörlerinin düzenlenmesi önem taşır.

Sıcaklık: Domates sıcaktan hoşlanan ancak aşırı sıcağı sevmeyen bir bitkidir. Gelişmesinin farklı evrelerinde farklı sıcaklıklara ihtiyaç duyar. Domates tohumlarının çimlenmesi için en uygun sıcaklık 16-29°C’dir. Fide döneminde hava sıcaklığı ışık yoğunluğuna bağlı olarak gece 12-15°C, gündüz 18-20°C arasında olmalıdır. Sıcaklığın alt ve üst sınırı gece 10-20, gündüz 18- 30°C’dir. Meyvede rengi oluşturan likopen 21-24°C’de oluşur.

Işık: Domates gün uzunluğuna duyarlı bir bitki değildir. Gereksinim duyulan ışık yoğunluğu 10000 lux dolayındadır. Işığın yetersiz olduğu durumlarda; ince zayıf bir gövde gelişmesi, soluk yapraklar, çiçek sayısı az zayıf salkımlar ve zayıf bir kök gelişmesi ile karşı karşıya kalınır.

Oransal Nem: Sera içerisindeki oransal nem domates bitkisinin gelişmesi, meyve bağlama ve meyve kalitesi, su ihtiyacı, hastalık ve zararlı çıkışı ile kontrolü üzerinde etkili bir faktördür. Sera oransal neminin domates yetiştiriciliğinde %50-60 olması istenir. Sera içi oransal nemi % 50’nin altında ise; çiçek tozları ve çiçeğin dişicik tepesi kurur, çiçek tozları çimlenemez, sonuçta tozlaşmameyve bağlama arzu edilen seviyede olmaz. Oransal nemin yüksek olması durumunda, hastalık etmenleri genelde yüksek nemde geliştiğinden çeşitli hastalıklar ortaya çıkar ve ciddi zararlara neden olur.

Sera İçi Hava Hareketi: Sera içi hava hareketinin 1-4 m/sn arasında olması istenir. Bu çok hafif hava hareketi bitkilerin hafifçe sallanmasına sebep olur ve çiçek tozlarının dişicik tepesi üzerine taşınmasını (tozlaşma) arttırır.

Karbondioksit (CO ₂ ) Gübrelemesi : CO ₂ gübrelemesi ilk gerçek yaprağın görülmesinden itibaren havalandırmaların sürekli açık kalması nedeniyle CO ₂ gübrelemesinin imkânsız hale geldiği döneme kadar sera atmosferinde CO ₂ düzeyi 1000 ppm olacak şekilde yapılabilir.

Toprak İstekleri

Domates toprak istekleri açısından seçici değildir, her türlü toprakta yetişebilmektedir. Toprak pH’sı 5.5-7 arasında olmalıdır. Kuvvetli bir bitki gelişimi için ideal toprak sıcaklığı 20°C’dir.

Üretim Takvimi

Sera domates yetiştiriciliğinde üretim takvimi; üretimin tek ürün veya çift ürün olmasına göre değişir (Sayfa 181, Çizelge 9.1).

Çeşit Seçimi

Domates yetiştiriciliğinde çeşit seçerken özellikle pazar talebi ve yetiştirme dönemi dikkate alınmalıdır. Bunların yanında kullanacağımız çeşidin hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığı/toleransı da önem taşımaktadır. Meyve iriliği bakımından da farklılıklar mevcuttur (Sayfa 181, Çizelge 9.2).

Fide Üretimi

Sera domates yetiştiriciliğinde üretime fide dikimi ile başlanır. Üreticiler kendi fidelerini kendileri yetiştirebilirler ya da özel fide firmalarından kontrollü koşullarda üretilmiş “hazır fide” alabilirler. Tohum ekiminden 30-45 gün sonra fideler dikime hazır hale gelir.

Dikim

Serada toprak hazırlama işlemi tamamlandıktan sonra toprak son bir kez sulanır, tava geldiğinde işlenir ve dikim yerlerinin hazırlanması işlemine geçilir. Dikim mesafesi olarak tek sıralı “dikimlerde sıra arası x sıra üzeri 100x50 cm, 80x40 cm veya 70x40 cm; çift sıra dikimlerde geniş sıra arası x dar sıra arası x sıra üzeri 100x50x50 cm, 90x50x40 veya 80x40x40 cm mesafeler önerilir.

Bakım İşlemleri

Askıya Alma ve Sardırma: Seraya dikimden 7-10 gün sonra bitkiler askıya alınır. Bitkiler dikim sıralarının üstünden paralel olarak geçirilen askı tellerine plastik iplerle bağlanarak askıya alınır. Askı iplerinin uzunluğu tek ürün ya da çift ürün yetiştiriciliği yapılmasına dolayısı ile bitki boyuna göre hesaplanır. Askı ipi, bitki gövdesine gerçek yaprakların altından ve ileride gövdenin kalınlaşacağı da göz önüne alınarak gövde ile ip arasına bir parmak girecek şekilde bol bağlanır veya askı klipsi yardımıyla gövdeye sabitlenir. Bitkiler askı ipine elle sardırılarak veya klipsler ile tutturularak ve daima saat yelkovanı yönünde sardırılır. Sardırma sırasında askı ipinin çiçek salkımlarına zarar vermemesine dikkat etmek gerekir ve haftada en az bir defa sardırma işlemi yapılmalıdır.

Budama: Sera domateslerinde yapılan budamalar şöyledir:

Sürgün Budaması: Bitki üzerinde ana gövdeden başka sürgün olmamalıdır. Vegetatif ve generatif gelişmenin dengeli olması amacıyla yaprak koltuklarından, çiçek salkımlarından, yaprak ayalarından ve kök boğazından çıkmış sürgünler temizlenmedir. Bu sürgünler içerisinde en çok görüneni koltuk sürgünleridir. Koltuk sürgünü: Yaprakların gövdeye birleştiği yerden çıkan sürgünlerdir. Domates bitkilerinde koltuk adı verilen yan sürgünlerden başka dip sürgünleri de çıkabilir. Bazen nemli şartlarda, kuvvetli gelişen bitkilerde salkım ucunda sürgünler gözükür (Sayfa 183, Fotoğraf 9.2). Bu sürgünlerin de uzamasına fırsat verilmeden temizlenmesi gerekir.

Yaprak Budaması: Domates bitkileri yaklaşık 120 cm boylandığında toplam yaprak alanı, transpirasyon ve fotosentez bakımından en yüksek etkinliğe ulaşmış olur. Bu boydan sonra alttaki yaşlı ve ışıktan yararlanamayan yaprakların temizlenmesi fotosentezi olumsuz yönde etkilemeyeceği için; ayrıca olgunlaşan meyvelerin kızarmasını hızlandırmak ve hava hareketini sağlamak için düzenli olarak temizlenmesi gerekir.

Salkım (Çiçek ve Meyve) Budaması: Çiçek-meyve budaması salkımlar üzerindeki meyve sayısını azaltarak pazarlanabilir meyve sayısını arttırmak amacıyla yapılır. Bu işlem meyve bağlama aşamasında (meyveler fındık büyüklüğünü aldığında) yapılır ve salkım üzerinde bırakılmak istenen meyveler dışındaki meyveler kesilerek çıkarılır.

Uç (Tepe) Alma: Domates bitkisinin büyüme ucunun kesilip büyümenin durdurulmasına uç alma denir. Domates yetiştiriciliğinde uç alma üretimi sonlandırmak ve birim alanda istenen salkım sayısını sağlamak amacıyla yapılmaktadır.

Meyve Tutumuna Yardım: Domates çiçekleri erselik çiçek yapısına sahiptir. Doğal şartlarda kendine döllenen bir yapıya sahip olmasına rağmen; seranın kapalı bir ortam olması, böcek faaliyetinin olmaması nedeniyle tozlaşma ve döllenme yetersiz olmaktadır. Bu nedenle sera şartlarında yetişen domateslerde tozlaşmaya yardım etmek gerekir. Bu amaçla;

Vibrasyon yapılabilir: Vibrasyon elle veya "vibratör" adı verilen, pille çalışan titreşimli bir aletle yapılabilir. Vibrasyon bitkileri sarsarak, askı iplerini sallayarak ya da bir sopa yardımı ile askı tellerini sarsarak yapılabilir.

Bombus Arısı (Bombus terrestris) kullanılır: En etkili çözümdür. Bombus arıları özel firmalar tarafından üretilip, 24x30x20 cm boyutlarındaki, üzerinde arıların giriş çıkışlarını sağlayan delikleri bulunan sertleştirilmiş karton kutulu kovanlarla pazarlanır.

İklim kontrolü yapılmayan seralarda özellikle kış döneminde düşük sıcaklıklar ve yaz aylarında yüksek sıcaklıklar nedeni ile yeterli sayıda ve canlılıkta çiçek tozu oluşamadığından, çiçekleri meyveye dönüştürmek için "bitki büyüme düzenleyicileri" kullanılır. Bitki büyüme düzenleyicileri kullanımı uygulamada yer bulmasına rağmen, meyve kalitesini olumsuz etkilemesi ve çevreye olası riskleri nedeniyle önerilen bir uygulama değildir.

Gübreleme ve Sulama

Uygulanacak gübre miktarları toprak analiz sonuçlarına göre belirlenmelidir. Üretim döneminin uzunluğuna göre hedeflenen verim düzeyi dikkate alınarak gübreleme programı oluşturulmalıdır. Sulama yöntemi olarak damla sulama yöntemi kullanılmalıdır.

Hasat, Verim ve Muhafaza

Sera domateslerinde hasat ideal şartlarda tohum ekiminden yaklaşık 4.5-5 ay sonra başlar. Elde edilen verim değerleri yetiştirme döneminin uzunluğu, çeşit, iklim koşulları ve ısıtma yapılıp yapılmamasına bağlı olarak 10-25 ton/da arasında değişir. Açık yeşil olumda hasat edilmiş meyveler 12.5-15.0°C sıcaklıkta olgunlaşmadan 2 hafta kadar saklanabilirler. Pembe olumda hasat edilenler ise 10.0-12.5°C sıcaklıkta 10 gün kadar olgunlaşma olmaksızın depolanabilmektedirler. Oysa tam olgun domateslerde depolama süresi, 7-10°C sıcaklıkta 3-5 gündür.

Fizyolojik Bozukluklar

Fizyolojik Bozukluk: Bitki gelişimi sırasında görülen, hastalık ve zararlıların neden olduğu bozukluklar dışında, kültürel işlemler ve çevre şartlarının etkisiyle meydana gelen; pazarlanabilir meyve verimi ve kalitesini azaltan problemlerdir.

Çiçek Burnu Çürüklüğü: Çiçek burnu çürüklüğü meyvenin uç kısmında meydana gelen başlangıçta beyazımsı sarı renkte köşeli halka biçiminde, daha sonra kahverengisiyah renginde görülen kuru ve basık çürümedir.

Kedi Yüzü: Özelikle iri meyveli domates çeşitlerinde, meyve tutumu sırasında sıcaklıkta meydana gelen ani değişiklikler, özellikle düşük sıcaklıklar nedeniyle meyvelerin çiçek burnu kısmında yara dokuları ve mantarımsı yapıda delikler oluşur.

Lekeli Olgunlaşma: Gelişen yeşil meyvede lekeli, kahverengimsi gri, yassılaşmış alanlar görülür. Meyve olgunlaştıkça bu alanlar gri kalır veya sararır, ancak olgunlaşmazlar.

Güneş Yanıklığı: Bitkinin güneşe bakan, yapraklar ile korunmayan tarafında ve doğrudan güneş ışığı ile temas eden bölgelerinde olgun veya yeşil domates meyvelerinin üzerinde, derimsi bir yapı şeklinde ölü dokulardan oluşmuş güneş yanıkları meydana gelebilir.

Boylamasına (Radyal) Meyve Çatlaması: Genelde sıcak mevsimlerde ortaya çıkar. Meyve, sapından çiçek burnuna doğru boylamasına çatlar.

Meyve Sapı Tarafında Dairesel Çatlamalar: Düzensiz sulamalar, ani sıcaklık değişimleri, gece ve gündüz sıcaklık farkının fazla olması, yüksek sıcaklık ve nemde aşırı hızlı meyve gelişimi ve çeşit özelliğine göre görülebilen dairesel çatlamalar boyuna, çatlamanın giderilmesinde alınabilecek önlemler ile giderilebilir.

Salkım Kırılması: Bazı çeşitlerde vegetatif gelişme devresinde yüksek sıcaklık ve düşük ışık şiddetinin nedeni ile bazen meyve salkımlarının sap kısmında, salkımın gövdeye bağlandığı yerin hemen önünden kırılmalar görülür.

Hastalık ve Zararlılar

Sera domates yetiştiriciliğinde görülen en önemli hastalıklar kurşuni küf, solgunluk, kök çürüklüğü, bakteriyel solgunluk, bakteriyel kanser, mildiyö, külleme, yaprak küfü ve erken yaprak yanıklığıdır. Zararlılar ise kırmızı örümcek, beyazsinek, yaprak bitleri ve ülkemizde son 1-2 yıldır görülen domates güvesidir.

Serada Hıyar Yetiştiriciliği

Ülkemizde seralarda domatesten sonra en çok üretimi yapılan tür olan hıyar, Cucurbitaceae (Kabakgiller) familyasındandır. Bilimsel adı Cucumis sativus alan hıyarın anavatanının Hindistan olduğu düşünülmektedir.

Botanik Özellikleri

Kök: Hıyar küçük ve yüzeysel bir kök yapısına sahiptir.

5-10 cm civarında kazık köke sahip olan hıyar bitkisinin normalde 30-50 cm kadar derinliğe ve 20-50 cm yanlara giden saçak kökleri vardır.

Gövde: Toprak üzerinde yayılıcı, tırmanıcı veya sarılıcı özellik gösteren hıyar gövdesi kendi haline bırakıldığında dik duramaz. Gövde boğum ve boğum aralarından oluşur.

Yaprak: Yapraklar basit yaprak formundadır, 3-5 lobludur. Yaprak kenarları düz veya dişlidir.

Çiçek: Günümüzde seralarda yetiştirilen hıyar çeşitleri ginoik veya yoğun dişi çiçekli çeşitlerdir. Ginoik çeşitlerde bitkinin üzerinde sadece dişi çiçekler bulunur, yoğun dişi çiçekli çeşitlerde ise bitkinin üzerinde genelde dişi çiçekler ancak az sayıda erkek çiçek bulunur.

Meyve: Hıyar meyvesi üzümsü meyve yapısındadır. Meyve büyüklüğü çeşitlere göre farklılık gösterir. Meyve rengi koyu yeşil, yeşil, açık yeşil veya sarı olabilir. Serada yetiştirilen çeşitler partenokarp çeşitlerdir. Partenokarpi: Döllenme olmadan tohumsuz meyve oluşumunun gerçekleşmesidir.

Tohum: Bir gramdaki tohum sayısı 25-38 arasında değişir. 1000 dane ağırlığı ortalama 28 gram civarındadır.

İklim İstekleri

Sıcaklık: Hıyar yetiştiriciliğinde hava sıcaklığı vejetatif gelişmeyi, çiçek oluşumunu, meyve gelişmesi ve kalitesini etkileyen çevresel faktörlerin en önemlisidir. Sıcağı seven bir bitki olan hıyar, 0.5°C ile 5°C arasında üşür, -2°Cde donar.

Işık: Optimal ışık gereksinimi 15000 lux'dur ve ışıklanma ihtiyacı 14 saattir.

Oransal Nem: Hıyar bitkileri geniş yaprak alanına ve bunun tersi küçük kök yapısına sahip oldukları için oransal nem ihtiyaçları fazladır.

Sera İçi Hava Hareketi: Sera içerisinde 0.5 m/saniye'lik hava hareketi, bitkinin üzerinden fazla nemin uzaklaştırılması açısından faydalıdır.

Karbondioksit (CO ₂ ) Gübrelemesi: Optimum CO ₂ dozu 1000 ppm'dir. CO ₂ gübrelemesi yapılarak sera atmosferinde CO ₂ seviyesi arttırılabilir.

Toprak İstekleri

Hıyar bitkisi organik maddece zengin, iyi drene edilmiş, su tutma kapasitesi yüksek sıcak ve havadar toprakları sever. Asitliğe duyarlı olan hıyar bitkisi nötr ya da hafif alkali yapıdaki topraklardan hoşlanır.

Üretim Takvimi

Hıyar yetiştiriciliği ülkemiz seracılığında; sonbahar, ilkbahar, tek ürün, geç sonbahar, erken ilkbahar veya yaz yetiştiriciliği şeklinde seranın bulunduğu bölgenin iklim yapısına, seranın yapısına ve ısıtılmasına göre değişik dönemlerde yapılmaktadır (Sayfa 189, Çizelge 9.4). Ülkemiz seracılığında son yıllarda yazları çok sıcak olmayan bölgelerde, gölgeleme önlemleri de alınarak yaz yetiştiriciliği de gündeme girmiştir.

Çeşit Seçimi

Serada hıyar yetiştiriciliğinde çeşit seçerken yetiştirme dönemi yanında çeşitlerin verimlilik, erkencilik, hastalık ve zararlılara dayanıklılık durumları ve pazar istekleri de etkili olur. Sera hıyar yetiştiriciliğinde sadece dişi çiçek oluşturan partenokarp çeşitlerin kullanımı uygundur.

Gelişme ve meyve verme özelliğine göre hıyar çeşitleri 3'e ayrılır: Tekli meyve veren çeşitler: Boğumdan 1 meyve verir. Bu çeşitler kuvvetli gelişme özelliğine sahiptir. Yarı multi çeşitler: Boğumdan 2-3 meyve verir. Bitki gelişimi tekli meyve verenler ile multi çeşitler arasındadır. Multi çeşitler: Boğumdan 2-3 veya daha fazla meyve verir. Genelde az koltuk sürgünü meydana getirirler.

Meyve uzunluğuna göre çeşitler aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır: Uzun meyveli çeşitler (Langa): Meyve uzunluğu 25-40 cmdir. İhracata yönelik yetiştiriciliği vardır. Kısa meyveli çeşitler (Mini hıyarlar): Meyve uzunluğu 8-12 cmdir. Orta uzunlukta meyveli çeşitler (Beith Alpha tipi): Meyve uzunluğu 15-20 cmdir.

Fide Üretimi ve Dikim

Üreticiler ya ticari fide firmasından hazır fide alabilirler ya da fidelerini kendileri üretebilirler. Eğer üreticiler çok gözlü plastik/köpük tepsilerde (viyol) fidelerini kendileri üretmişlerse, fideler 2 gerçek yaprağa sahip olunca bekletilmeden dikilmelidir. Hıyar yetiştiriciliğinde dikim, zeminden 15-20 cm yüksekliğinde hazırlanan toprak setlerin üzerine yapılırsa daha iyi bir bitki gelişmesi gözlenir. Dikimler tek sıra veya çift sıra dikim şeklinde yapılabilir.

Bakım İşlemleri

Askıya Alma ve Sardırma: Dikimden yaklaşık bir hafta sonra gövde üzerindeki sülükler uzamaya başlar ve sarılacak bir yer aramaya başlar. Bitki artık toprağa kök salmaya başlamıştır. Bu aşamada hakiki yapraklar da çıktığı için kotiledon yapraklarının görevi bitmiştir ve yapraklar tırnak ile kopartılarak temizlenir. Askıya alma işlemi için UV katkılı naylon ipler kullanılır. Hıyarın gövdesi oldukça gevrek ve kırılmaya meyilli olduğu için askıya almada dikkatli olmak gerekir. Hıyar bitkisi büyüdükçe sülükleri vasıtası ile askı ipine tutunsa da bu yeterli değildir, bitki büyüdükçe sardırma işlemi gerekir. Hıyar bitkisinin gövdesinin uzaması hızlı olduğu için domatese göre daha çok sardırma iş gücü gerektirir.

Budama: Budama işlemlerinde dikkat edilecek noktalar ve işlemlerin yapılışı şöyledir:

• Hıyar yetiştiriciliğinde sürgün ve meyve budamasında amaç kuvvetli bir bitki gelişimi, dolayısı ile çok, kaliteli ve düzenli meyve almaktır. İlk 30 cm'de yapılan budamada yan sürgünler, çiçekler ve meyveler alınırken yapraklar bitkinin üzerinde bırakılmalıdır.
• Eğer kullanılan çeşit yan sürgün oluşturan bir çeşit ise; çıkan yan sürgünlerin ucu 2 meyve üzerinde bir yaprak bırakılarak veya 1 meyve üzerinde 1 yaprak bırakılarak alınır.
• Yukarıda askı iplerinin bağlandığı tele ulaşan bitkinin ucu aşağıya sarkıtılıp, yine aynı şekilde budamaya devam edilir.
• Avrupa pazarı için üretilen uzun tipli meyvelere sahip çeşitlerde ise sürgün budaması farklı olup, 60-70 cm kadar ana gövde üzerindeki meyveler ve gövde üzerindeki tüm yan sürgünler askı teline kadar temizlenir.
• Hıyarda yaprak budaması sadece hastalıklı, zarar görmüş, yaşlı ve sararmış yaprakların alınması şeklinde yapılır.
• Yan sürgün veren çeşitlerde meyveler toplandıktan sonra, ana gövde üzerinde boşalan yan sürgünler yine dipten kesilip temizlenmelidir.
• Pazar değeri olmayan meyveler (çeşitli nedenlerle ortaya çıkan eğri meyveler, birleşik meyveler) görüldüğü zaman hemen toplanmalıdır.
• Seralarda yetiştirilen hıyar çeşitleri sadece dişi çiçek veren çeşitlerdir ve meyve gelişimi için döllenme gerekli değildir.

Gübreleme ve Sulama

Hıyar gübrelemesi için mutlaka toprak analizi yapılıp, buna göre taban gübresi ve üst gübreleme programı hazırlanmalıdır. Hıyar bitkisinin su ihtiyacı oldukça fazladır, yüksek sıcaklık ve ışık şartlarında metrekareden 2.5-4 litre su tüketir.

Hasat, Verim ve Muhafaza

Hıyar meyveleri çeşide özgü irilik-uzunluk ve rengi aldıklarında derhal toplanmalıdır. Meyve gelişimi çok hızlı olduğundan hasatta gecikme bu meyvelerin pazar değerini düşüreceği gibi aynı bitki üzerindeki diğer meyvelerin gelişimini de geciktirir. Plastik serada tek ürün yetiştiriciliğinde 1 dekar seradan 14-25 ton, çift ürün yetiştiriciliğinde ilkbahar döneminde 11-20 ton, sonbahar döneminde 8-10 ton ürün alınabilmektedir. Meyvelerin raf ömrü üzerine etkili faktörlerin başında sıcaklık gelmektedir. 25°C'nin üzerindeki sıcaklıklarda saklanan meyveler hızlı bir şekilde bozulmaktadır.

Fizyolojik Bozukluklar

Meyve Dökümü (Silkme): Üreticiler arasında "meyve silkmesi", “meyve boğulması” diye tanımlanan bu durumun sebebi besin maddesi dengesizliği (aşırı azot) veya çok düşük/çok yüksek sıcaklıklardır.

Meyve Yarılmaları (Mantarlaşma): Sera şartlarında yetiştirilen hıyar meyvelerinde sıcaklık stresinden kaynaklanan eğri şekilli veya boyuna uzanan açık kahverengi ve meyvenin tümü veya bir yüzeyinde gelişen mantarlaşmış yarıklar görülür.

Hastalık ve Zararlılar

Sera hıyar yetiştiriciliğinde görülen en önemli hastalıklar mildiyö ve küllemedir. Kök ur nematodları ile üst aksamda kırmızı örümcek, beyazsinek, yaprak bitleri, yaprak galeri sineği ve trips gibi zararlılar önemli sorunlara yol açmaktadır.