Ünite 2: Metin Okuma ve Anlama: Matbu Metinler-II

Giriş

Metin Unitesini işlerken şu sıralamayı gozonunde bulundurunuz. Once Arap alfabesiyle yazılı olan metni kendi kendinize bir kağıda veya bilgisayar sayfasına yazarak okumaya calışınız. Okumanızı kolaylaştırmak ve sağlıklı olmasını sağlamak icin Osmanlıca’dan Osmanlıca’ya veya Osmanlıca’dan bugunku Turkceye hazırlanmış bir veya birkac sozluk kullanmalısınız. Metin icinde gecen yabancı kokenli ve eski Turkce kelimeler ünitenin muhtelif yerlerinde sozluk şeklinde verilmiştir. Ancak bunlara direk muracaat etmek yerine elinizde mevcut sozluğu kullanmayı tercih etmeniz oğrenme acısından daha faydalıdır. Bulamadığınız kelimeler icin hazırlanmış sozluğe bakmanız tavsiye edilir. İkinci olarak, kendi kendinize yapmış olduğunuz okumanızı, kitabınızda verilmiş olan metin okuması ile karşılaştırınız. Okuma yanlışlarınızı veya doğrularınızı bir kez daha gozden gecirmeniz acısından faydalı olacaktır. Daha sonra hem kendi bulduğunuz kelimeleri hem de unite icerisinde size verilmiş olan kelimeleri kullanarak metnin bugünkü dilde anlamını oluşturmaya calışınız. Eski metinlerde noktalama işaretleri kullanılmadığı icin uzun gorunen cumleleri kısa cumlelere donuşturerek daha kolay bir yontem takip edebilirsiniz.

I. Metin: Okunuş, Çeviri ve Anlama

Örnek Metnin Transkripsiyonu

Giridde Hanya Fethinden Sonra Vâkı‘ Olan Deryâ Seferleridir Sefer-i Mûsâ Paşa ve Mehmed Paşa Zilhiccede Yusuf Paşa katlinden sonra Vezir Musa Paşa kapudan olup Vezir-i a‘zam Mehmed Paşa’dan muhr-i humayun alınup donanma serdarlığı ile Girid’e varmak emr olunmuş idi. Bin ellialtı baharında cıkup boğaza vardıklarında mukaddema Safer’in yirmiyedinci gunu yirmi kıt‘a kalyonla kuffar gelup Bozcaada Hisarını muhasara eylemişler idi. Der-i devletden yirmi kıt‘a kadırga dahi gonderilup imdada irişmek ferman olundukda hisarın barutu ve muhimmatı hazır bulunmayup limanda bulunan yolcu gemileri barutı ile bir iki gun cenk ederek Rumili Beylerbeyisi Kucuk Hasan Paşa beş kadırga ve serdengecdi ile varup cezireye er dokup ale’l-gafle hucum idicek kuffar hisarı bırakup gemilerine firar eyledi. Ve demir koparup Anadolu kenarlarına gitdiler. Hisar bu tarikla küffar elinden kurtuldu.

Örnek Metnin Kelimeleri

Örnek Metnin Sadeleştirilmiş Hali

Girit Adasında Hanya’nın Fethinden Sonra Olan Derya Seferleridir Musa Paşa’nın ve Mehmet Paşa’nın Seferi Zilhicce ayında (Ocak 1646) Yusuf Paşa öldürüldükten sonra Vezir Musa Paşa kapudan oldu. Veziriazam Mehmet Paşa’dan sadaret mührü alınıp donanma serdarlığına tayin edilerek Girit’e geçmesi emr edilmişti. Bin ellialtı bahar aylarında (m. 1646) çıkıp Çanakkale Boğazı’na vardılar. Onlar gelmeden önce, safer ayının yirmiyedinci günü (25 Nisan 1646) yirmi parça kalyonla kafirler gelip Bozcaada Hisarını kuşatmışlardı. İstanbul tarafından yirmi parça kadırga gönderilip yardıma erişmek ferman olunduğu zaman hisarda barut ve silah kalmamıştı. Limanda bulunan yolcu gemilerinin barutu ile bir iki gün düşmanı oyaladılar. Rumeli Beylerbeyi Küçük Hasan Paşa beş adet kadırga ve bir miktar serdengeçti askeri ile varıp adaya asker çıkarıp ansızın saldırınca düşman askeri hisar kuşatmasından vazgeçip gemilere kaçtı. Hemen demir alıp gemileriyle Anadolu kıyılarına gittiler. Böylece hisar düşman eline geçmekten kurtulmuş oldu.

II. Metin: Okunuş, Çeviri ve Anlama

Örnek Metnin Transkripsiyonu

Altıncı Fasıl Zeamet ve timar tevcihlerinde olan kanun-ı mukarreri bildirir: Ze‘amet def‘-i a‘da icun ta‘yin olunan mukatele malı olup asker bunları tasarruf idenlerdir denilmiş-idi. Ol ecilden bu ta’ifeye tabl u alem sahibleri başbuğ olup alaybeyleri ve ceribaşıları ve cerisurucileri ta‘yin olunup ze‘amet ve timarı oldığı mahalde mutavattın olmak kanun vaz‘ olunmuşdur. Ta ki bir mahalde hıdmet iktiza ider ise alaybeyisi derneğe cıktıkda cumlesi üzerinde cem‘iyyet idup lazım gelurse sancağıbeyi ile beylerbeyisine varup hıdmetinde bulunalar. Bir timar mahlul olsa

Örnek Metnin Kelimeleri

Örnek Metnin Sadeleştirilmiş Hali

Zeamet ve timar verilmesinde her zaman uyulması gereken kanunu bildirir: Zeamet, düşmanın ortadan kaldırılması için tayin edilmiş, savaşa gitme karşılığı askeri sınıfa verilen bedeldir denilmişti. O sebepten bu askeri sınıfın başına devletin hâkimiyet sembollerini taşıyan kişilerden, kumandanlardan alaybeyleri ve çeribaşıları ve çerisürücüleri tayin olunmuştur. Aynı zamanda bu zeamet tasarruf eden askeri sınıfın zeamet ve tımarları hangi bölgede ise orada yerleşmiş olmaları kanun olarak eskiden beri konulmuştur. Ne zaman ki bir bölgede hizmet gerekli olursa (sefer hizmeti) alaybeyileri bunları toplamaya çıktıklarında hepsi onun yanına toplanıp, yine gerekirse sancakbeyi ile beylerbeyilerinin komutasına girip onların hizmetinde bulunalar.

III: Metin Okunuş, Çeviri ve Anlama

Örnek Metnin Transkripsiyonu

Maktuli-i Vali-i Silistre Fazlı Paşa: Mukaddema zikr olundığı uzre Eflak ve Boğdan voyvodalarını nasb idup sabık voyvodaları ele getürmek ve ol bilada nizam virmek uzre serdar ta‘yin olunan Fazlı Paşa te’enni vu ihmal uzre hareket idup su’-i tedbirinden naşi asker kendiden dilgir olup Tatar elinde olan esirleri aldığı icun dahi ba‘zı esbab ile Kalgay Sultan ile beynlerine burudet düşüp kendüye hıl‘at ve seyf getüren Haseki İbrahim Ağa’ya dahi adem-i ri‘ayet sebebiyle mukedderu’l-hatır olup askerden istima‘

Örnek Metnin Sadeleştirilmiş Hali

Silistre Valisi Fazlı Paşa’nın Öldürülmesi. Daha önce bahsedildiği üzere Eflak ve Boğdan voyvodalarını makamlarına oturtmak ve eski voyvodayı ele gecirerek o bölgeye düzen vermek için başkumandan tayin olunan Fazlı Paşa işleri ağırdan almıştı. Görevine dair hoş olmayan davranışlarından dolayı asker kendisinden hoşnut olmamıştı. Kırım Tatar askerinin ele geçirdiği esirleri kendisine aldığı için ve bazı başka sebeplerle Kalgay Sultan ile aralarına soğukluk girmişti. Kendisine görev tayininden dolayı kurk ve kılıç getiren Haseki İbrahim Ağa’ya da gereken ilgiyi göstermediğinden kalbini kırmıştı. O da asker arasında konuşulanlardan işittiği