Ünite 8: Çamaşırhane Yönetimi

Çamaşırhane Tanımı ve Organizasyonu

Otel işletmelerinde müşterilerin kullanımına sunulan havlular, çarşaflar, restoran takımları, çamaşırlar, üniformalar, mutfak bezleri, perdeler gibi çeşitli çamaşır grupları kullanılır. Çamaşırların temiz, hijyenik ve estetik olması müşterilerin önem verdiği durumdur. Çamaşırhanenin kaliteli çamaşırların satın alınması çalışanların yeterli bilgi ve becerilere sahip olması gerekir. Çamaşırhanelerde çalışanlar şu şekilde sıralanır:

• Çamaşırhane Şefi: Kat hizmetleri yöneticisine bağlı olarak, tüm çamaşırhane işlerin yönetmekten sorumludur.
• Yıkayıcılar: Çamaşırhanedeki tüm yıkama ve sıkma makinelerini kullanabilen, yıkama aşamasından ütüleme aşamasına kadar sorumlu personeldir.
• Markalayıcılar: Müşteri çamaşırlarının temizliği ile ilgilenen ve markalama yapan personeldir.
• Taşıyıcılar: Müşteri odaları ile çamaşırhane arasında kirli takım ve müşteri çamaşırları transferlerini yapan personeldir.
• Terziler: Çamaşırhanedeki tamir, bakım işlerini yürüten, gerekli hallerde otelin kullandığı çamaşırları (çarşaf, masa örtüsü) ve personel üniformalarını diken personeldir.

Çamaşırhane başlıca şu kısımlardan oluşur:

• Kirli sayım ve kayıt
• Tamir-bakım
• Yıkama-sıkma
• Kurutma-ütüleme
• Kuru temizleme
• Temiz çamaşır depolama.

Yıkama sonucunda çamaşırların şu özellikleri taşıması beklenir:

• Temiz ve lekesiz olması,
• Beyazlar parlak, renkliler solmamış,
• Hoş kokulu ve yumuşak,
• Sağlık açısından güvenli,
• Yırtık, sökük, delinme, çekme, elyaf zayıflaması gibi mekanik hasar görmemiş,
• Sertleşme, sararma, grileşme olmaması gibi özelliklerdir.

Çamaşır Envanteri

Otel işletmelerinde çamaşırların sayı ve kalite olarak kontrolünü yürütebilmek için envanter oluşturulur. Temizlikten hemen kullanıma sokulan çamaşırlar daha hızlı yıpranmaktadır. Bunu önlemek için çamaşırların yıkandıktan sonra en az 24 saat dinlendirilmesi önerilir. Otellerde çamaşırların istendiği zaman kullanıma hazır olması, hizmet sürecinin kesintisiz devam etmesi açısından son derece önemlidir. Çamaşır stokunun fazla olması kadar, düzenli envanter kontrolüne de önem verilmelidir.

Çamaşırhane Ekipmanı

Çamaşırhane ekipmanı seçilirken işletmenin ihtiyacına göre makine kapasitesi ve sayısı belirlenir.

Ekipman Türleri

Çamaşırhane ekipmanı yıkama makinesi, kurutma makinesi, ütüler ve yardımcı araç-gereçlerdir.

• Yıkama makinesi: Yükleme kapasiteleri 10 ile 500 kg dır.
• Kurutma makinesi: suyu sıkılmış çamaşırları sıcak hava verilen tamburda döndürerek kurutan makinelerdir.
• Ütüler: Çeşitli ütü ve presler kullanılır bunlar silindir, pres, manken ve el ütüsü ile kol-yakamanşet presidir.
• Yardımcı araç-gereçler: markalama makinesi, leke çıkarma araçları ve taşıma arabaları örnek verilebilir.

Çamaşırhane İşlemleri

Çamaşırhane faaliyeti, birbirini izleyen standartlaşması gereken planlı olarak düzenlenen çeşitli aşamalardan oluşur. Çamaşırların çamaşırhaneye ulaştırılmasından sonra sırayla aşağıdaki işlemler izlenir:

• Çamaşırların Gruplandırılması: Gruplandırma temizlik kalitesi açısından önemlidir. Çamaşırlar, yatak takımları, havlular, restoran takımları gibi kullanım alanlarına göre ve ağır lekeli olan çamaşırlar ise gerekli işlemler için ayrılmalıdır.
• Çamaşırların Yıkanması: Çamaşırların yıkanması belirli aşamalardan oluşur. Bu aşamalar çalkalama, ön yıkama, ana yıkama, ağartma, durulama, ara sıkma, yumuşatma, sıkma, açma şeklindedir.
• Çamaşırların Kurutulması ve Ütülenmesi: Yıkanıp sıkılan çamaşırlar, kırışıklıkların giderilmesi ve iyi bir görünüm verilmesi amacıyla ütülenir.
• Çamaşırların Katlanması ve Depolanması: Giysi türüne göre çamaşırlar, askılara alınabilir ya da katlanabilir. Müşterilerin isteğine ve çalışanların işlerini kolaylaştıracak şekilde katlanır ve depolanır.

Kumaş Yapısı

Çamaşır temizliğinde kullanılacak yöntemin belirlenmesinde, çamaşırların kumaş yapısı belirleyicidir. Kaliteli çamaşır olarak değerlendirilmesi için yoğun yıkama ve kullanma döngüsüne daha dayanıklı olmalıdır. Otel işletmelerinde temizleme kolaylığı açısından yatak takımlarının %100 pamuklu ya da pamuk/polyester karışımlı, havluların ise %100 pamuklu olması tercih edilir. Restoran takımları ise farklı elyaf türlerinden olabilir. Genellikle beyaz renk kullanılır. Üniforma seçiminde de kolay temizlenme ve ütülenme kolaylığı olan elyaf tercih edilir. Elyaf türleri doğal, yapay, doğal-yapay karışımı olmak üzere üçe ayrılır.

Doğal Elyaflar

Bitkisel (pamuk, keten) ve hayvansal kökenli (yün, ipek) olarak ikiye ayrılır.

Pamuk:

• Kuruma süresi uzundur.
• Kiri yüzeyinde tutar.
• Yıkanmaya ve yüksek sıcaklığa oldukça dayanıklıdır.
• Yaklaşık ilk 10 yıkamada toplamda %10 civarında çekme yapabilir.
• Ağartma işlemine dayanıklıdır. Sulandırılmadan kullanılan ağartıcılar zarar verir.
• Alkalilere karşı dayanıklıdır, fakat asitler pamuklulara kolayca zarar verir. Asitli leke ü oluştuğunda en kısa sürede soğuk suyla yıkanmalıdır.
• Boyalı ise, rengini kolay atmaz.

Keten

• Emicidir, pamuğa oranla daha çabuk kurur.
• Esnek değildir, çok çabuk ve fazla miktarda kırışır, ütüsü zordur.
• Pamuklular kadar tüylü olmadığından daha uzun süre temiz kalır, üzerindeki lekeler kolayca çıkarılır.
• Üzerindeki kirleri kolay bırakır, yıkanması kolaydır ve elyaf yıkandıkça yumuşar. Ütüsü zordur; elyaf tamamen nemli haldeyken veya buharlı ütü ile ütülenmelidir.
• Genellikle fazla çekme yapmaz, yıkandıkça yumuşar.
• Alkalilere karşı oldukça dayanıklıdır, asitlerden zarar görür.

Yün

• Dayanıksızdır, ıslak haldeyken daha da zayıflar.
• Oldukça emicidir, yavaş kurur.
• Esnektir, kolay kırışmaz, yumuşaktır. Kötü cins yün ise sert olur.
• Çok kolay kir tutmamakla birlikte, kokuyu tutar. Üzerindeki kirler, tamamen temizlenmediği takdirde yünde koku bırakır. Islak haldeyken sıkılmamalıdır.
• Serilerek kurutulmalıdır.

İpek

• Pahalı elyaf olduğundan lüksü temsil eder.
• Yumuşak, esnek, güçlü ve diğer liflerden hafif, bakımı ve temizlenmesi zordur.
• Kirlendiğinde hemen temizlenmesi gerekir. Ilık su ve çok yumuşak kimyasallarla temizlenir.

Yapay (Kimyasal) Elyaflar

Kimyasal elyaflar, yapılarında kullanılan kimyasal maddeler nedeniyle yüksek sıcaklıklara dayanıksızdır, renkliler renklerini kolay bırakmaz, kir tutmaz, ancak yağ bazlı lekelerin çıkarılması zor olabilir, hijyen sağlamak açısından elverişlidir. Kimyasal elyaflar Selüloz bazlı (viskoz, asetat) ve sentetikler (polyester, naylon vs.) şeklinde ikiye ayrılır.

Doğal / Yapay Karışım Elyaflar

Doğal ve yapay lifler, belli oranlarda karıştırılarak elde edilen ekonomik elyaflardır.

Su Kalitesi

Su elyafı ve kiri yumuşatır, kiri çözer, deterjanı çözer, kiri yüzeyden çıkarır. Su kalitesinin yetersiz olmasının çamaşırlarda önemli hasarlara ve makinelerde kireç birikimine neden olabilir. İyi bir yıkama suyunda bulunması gereken başlıca özellikler şunlardır:

• Renksiz ve berrak,
• Kokusuz,
• Tortusuz,
• Yumuşak,
• Bikarbonat sertliği düşük,
• 0.1 p p m’ den fazla demir içermeyen,
• 0.05 p p m’ den fazla mangan içermeyen,
• p H 7 civarında,
• Bakteriyolojik açıdan temiz.

Yıkama Kimyasalları

Çamaşır temizliği temelde kimyasal bir işlem olduğundan, yıkama kimyasallarının türü ve kullanımıyla ilgili bilgiler önemlidir.

Deterjanlar: Çamaşır yıkamada kullanılan temel maddelerdir. Yağ ve güçlü kir çıkarma özelliği olan temizleyicilerdir.

Ağartıcılar: Lekelerin giderilmesi ve genel olarak beyazlatma yapılmak için kullanılır. Ağartıcılar klorlu ve oksijenli olmak üzere ikiye ayrılır.

Yumuşatıcılar: Yıkama işlemleri özellikle pamuklu çamaşırların sertleşmesine neden olduğu için çamaşırların yumuşaması, kayganlaşması ve ütünün kolaylaşması için durulama sırasında çamaşırlara ilave edilir.

Yardımcı Yıkama Maddeleri: Ağır kir ve lekelerin giderilmesinde yağ çözücü, alkali güçlendirici, kireç çözücü gibi ilave maddeler kullanılır.

Çamaşırhanede Verimlilik ve Çevre Duyarlığı

Çamaşırhaneler, yüksek oranda elektrik-su gibi enerji ve kimyasal tüketiminin yanı sıra, çalışanların fiziksel gücünü de gerektirir. Verimlilik az kaynak kullanarak en iyi sonuca ulaşmaktır. Çamaşırhane verimliliğinin arttırılması için aydınlatma, ısı ve havalandırma sistemleri düzenlenerek çalışanlara uygun çalışma ortamı oluşturulmalıdır. Çamaşırhanede verimlilik için iyi bir kayıt ve envanter sisteminin olması, günlük olarak temizlenen çamaşırların kaydedilmesi ve envanter sayımlarına gösterilecek özenle iyi bir çamaşırhane kontrolü sağlanmalıdır. Çamaşırhanede kullanılan ekipmanın günlük ve periyodik bakımları yapılmalıdır. Çevre duyarlığını destekleyici önlemleri şu şekilde sıralayabiliriz: gereksiz kimyasal ve enerji kullanımının önlenmesi, Su ve elektrik tüketiminin azaltılması, geri dönüşümlü ambalajların kullanılmasıdır.