Ünite 7: Temizlik Ekipmanı

Giriş

Otel hizmetlerinde yürütülen temizlik işlerinde kullanılan her türlü araç-gereç ve makinelere genel olarak temizlik ekipmanı denilmektedir. Temizlik ekipmanları sayesinde temizlik işleri daha hızlı, daha kaliteli ve daha az enerji harcanarak yapılabilmektedir. Gelişen teknoloji ile yeni ekipmanlar temizliğin daha verimli ve etkili olabilmesini sağlamaktadır.

Otel işletmelerinde temizlik yapılırken; süngerler, moplar, temizlik bezleri, kat arabaları, formülatör makineleri, zemin yıkama makineleri, cila makineleri gibi hem evsel hem de endüstriyel temizlikte kullanılan çok çeşitli araç yer almaktadır. Bu ekipmanlardan en iyi faydanın sağlanması, doğru şekilde seçilmesi, talimatlarına uygun kullanılması, bakımı ve onarımının yapılmasına bağlıdır.

Temizlik Ekipmanları

Temizlik faaliyetlerinde gerekli olan mekânik kuvvet çalışanların beden gücüyle, makinelerle veya her ikisini de kullanarak sağlanmaktadır. Temizlikte gerekli mekânik gücün sağlanmasına yardımcı olan araç-gereç ve makinalara genel anlamda temizlik ekipmanı denmektedir. Bu ekipmanlar sayesinde temizlik işleri daha hızlı ve verimli, daha düzenli ve daha az emekle yapılmaktadır. Otelin türüne göre ekipman sayısı ve türü değişmekte, gelişen teknoloji ile bu ekipmanlar gelişmektedir. Kat hizmetlerinde yürütülen temizlik işlemleri sırasında kullanılan başlıca araç-gereç, makineler aşağıdaki gibidir:

Süpürgeler, bahçelerin ve dış mekânların temizliğinde kullanılmakta ve ot, çalı ya da plastikten yapılabilmektedir. El süpürgesi şeklinde ya da uzun saplı olabilen süpürgeler ıslak veya kuru olarak kullanılabilmektedir. Temizlik sırasında çıkacak toz nedeniyle dış alanlarda kullanılması uygun olmaktadır.

Temizlik kovaları, pek çok temizlik türünde kullanılmakta farklı şekillerde olabilmektedir. Plastik olan kovalar taşıma ve temizleme kolaylığı nedeniyle tercih edilmekte, yapılan iş bitince sıcak sodalı su ile yıkanıp ters şekilde kurutulmalıdır. Bunun dışında presli kovalar ıslak veya nemli moplarla sert zemin temizliğinde kullanılmaktadır. Pres sayesinde moplar sıkılabilmekte, çift kovalı presli kovalarda temiz temiz su ve pis su ayrılabilmektedir.

Lastikli silecekler, fazla suların çekilmesi amacıyla beton, mozaik, taş, mermer, cam vb. yerlerin temizliğinde kullanılmaktadır. Metal, ahşap veya plastik bir ağza lastik yerleştirilmesi ile olan araç bu kullanım alanına göre kısa, uzun ya da teleskobik saplı olabilmektedir. Kullanım yapılacak alan ilk önce gerekli sıvı ile ıslatılmalı sonra lastikle silinmelidir. Temizliğin iyi yapılabilmesi için lastik pürüzsüz olmalı ve kullanıldıktan sonra yıkanarak kurutulmalıdır.

Fırçalar, kullanıldıkları yere göre adlandırılmakta, her fırça farklı amaçlarla kullanılmaktadır. Doğal lif, plastik, at kılı ya da tel fırçalar bulunmaktadır. Mobilya döşemesi veya tekstil yüzeylerde at kılı fırça, lavabo ve ya tuvalet temizliğinde plastik fırça, taş, beton veya mermer yüzeylerde tel fırça kullanılabilmektedir.

Faraş, süpürge veya fırça ile süpürülen çöp ve tozları toplarken kullanılmaktadır. Ucuz, hafif ve temizliğinin kolay olması nedeniyle plastikleri tercih edilmektedir. Her kullanımdan sonra yıkanması gerekmektedir.

Toz bezleri, farklı kumaş türlerinden yapılabilmekte, nemli ya da kuru olarak kullanılabilmektedir. Tüy ve hav bırakmayan, uygun boyutta ve suyu emen bezler tercih edilmelidir. Toz bezleri kullanıldıktan sonra deterjanlı veya dezenfektanlı su ile yıkanmalı açık havada kurutulmalı, temiz ve kuru yerde depolanmalıdır. Kir ve bakterilerin başka yerlere bulaşmaması için farklı yerlerde farklı bezler kullanılmalıdır. Bu amaçla bezlerde renk kodları uygulanmaktadır. Yaygın kullanılan renk koduna göre;

• Mavi ve beyaz bezler; ofis, oda, duvar, mobilya ve cam temizliğinde,
• Yeşil bezler; mutfak alanlarında,
• Sarı bezler; lavabo, fayans, duş, sauna gibi sıhhi alanlarda,
• Kırmızı bezler; klozet, pisuar ve bide temizliğinde kullanılmalıdır.

Pamuklu bezlerin yanında mikrofiber ve nonwoven bezler de kullanılmaktadır. Mikrofiber bezler kir çıkarma, tozu toplama ve ya daha çok nem tutma özelliğinden dolayı tercih edilmekte bu bezlerde deterjana ihtiyaç duyulmamaktadır. Nonwoven toz bezi ise dokusuz kumaştan üretildiği için iz bırakmadan ıslak veya kuru olarak kullanılabilmektedir.

Süngerler, gözenekli, su emme özelliği olan esnek malzemelerdir ve ıslak zeminlerin temizlenmesinde ovarak temizlemeye uygundur. Yeşil, mavi, beyaz olmak üzere üç renkten üretilen süngerler tabi ve selüloz süngerler olmak üzere iki çeşittir.

Süngerlerden;

• Yeşil ve mavi süngerler, mutfak malzemelerindeki yemek artıkları ve lekeleri çıkarmak için kullanılırken;
• Beyaz süngerler ise sıhhi tesisat vb. yüzeylerin temizliğinde ve genel temizlikte kullanılır.

Bir yüzlerine çok ince alüminyum tel olan süngerler su toplama, köpük alma yanında, ovalama amacıyla da kullanılmaktadır.

Moplar, pamuklu ya da mikrofiber kalın lifleri olan püskül şeklindeki paspaslardır. Cila ve temizlik işleri için süngerli moplar da bulunmaktadır. Moplar ıslak, nemli ya da kuru olarak kullanılabilmektedir. Kuru temizlikte orlon ya da sentetik moplar, nemli temizlik için elyaf karışımlı ya da mikrofiber moplar, ıslak veya kimyasal madde çözeltili zemin temizliğinde ise pamuklu moplar daha uygundur. Sünger moplar ise zeminde biriken suyun çekilmesinde etkilidir. Farklı mekânlar için moplarda renk kodlaması yapılması önemlidir. Mopların mop kovası yada presli kova ile kullanımı daha etkili bir temizlik sağlamakta, moplar kullanıldıktan sonra yıkanıp kurutulmalıdır.

Kişisel güvenlik malzemeleri ve uyarı levhaları, kaza ve tehlikelerden korunmak için işin özelliğine uygun olarak kullanılmaktadır. Eldiven, maske, gözlük, bone, çizme veya merdiven çalışanların güvenliğini sağlarken alanı kullanan diğer kişilerin güveliği de uyarı levhaları ile sağlanmaktadır.

Kat arabası, otellerin her katında bulundurulmalı, temizlik yapılan tüm kimyasallar, temizlik araç-gereçleri ve oda yapım malzemeleri bu araç içinde taşınmalıdır. Bu sayede zaman ve emekte tasarruf sağlanmaktadır. Malzemeler kat arabası içinde belirli bir düzende bulunmalı, oda malzemeleri ve kimyasallar aynı rafta olmamalıdır. Bu amaçla kullanılan temizlik kutuları düzenli halde tutulmalıdır. Genel alanların temizliğinde de bu arabalara farklı malzemeler koyularak kullanıl maktadır. Temizlik bittiğinde araba temizlenip, eksik malzemeler tamamlanarak depoya bırakılmalıdır.

Buharlı temizlik makineleri, suyu 150°C’de kuru buhara dönüştürerek, kimyasala gerek kalmadan bakterileri öldürerek dezenfeksiyon sağlayan araçlardır. Çevre dostu olması, alerjen içermemesi, zor alanlara ulaşması gibi nedenlerden dolayı tercih edilmektedir.

Cila makineleri ile yapılan cila sayesinde koruyucu bir tabaka oluşturarak tozlanma, kirlenme ve lekelenmeyi geciktirmekte, zeminin parlak ve estetik görünmesini sağlamaktadır. Bu makinelerle yüzey temizleme, yıkama, fırçalama, parlatma ve cilalama işleri yapılmaktadır.

150-200 devirle çalışan, siyah, kahverengi ve çelik yünlü üç tür pedi olan ve deterjan tankı, ovma fırçası ve sprey şişesi gibi aparatlarına sahip makineler düşük devirli cila makineleri olarak adlandırılmaktadır.

1000 ve üzeri devirde çalışan, siyah, kırmızı, beyaz ped ve sprey şişesi aparatları bulunan makineler ise yüksek devirlilerdir. Bunların dışında dar alanlar için küçük cila makineleri bulunmaktadır. Beyaz pedler, ıslak ve kuru olarak otomatik yer temizleme/cilalama makinelerinde parlatma amacıyla kullanılmaktadır. Yeşil pedler, yerin cilalanmasından önce yapılması gereken ovma işlemi için kullanılır. Mavi pedler, ıslak veya köpüklü ovma işlemlerinin yanında kuvvetli spreyle temizlemede kullanılır. Kırmızı pedler, sprey temizliğinde kullanılır. Siyah pedler ise en sert ve aşındırıcı ped türü olup cila sökmek ya da taş yüzeylerde etkin temizlik amacıyla kullanılmaktadır.

Formülatör makineleri, genel temizlik, deterjan, sıvı sabun vb. istenen türde temizlik maddesini, istenen miktarda karıştıracak şekilde programlanan makinelerdir. Bu araç sayesinde temizlik kimyasalları daha ekonomik, daha hızlı ve daha kaliteli olarak kullanılmaktadır.

Vakumlu makineler, elektrik enerjisi kullanarak zemin veya dikey yüzeylerdeki kiri, tozu ve çeşitli parçacıkları emerek temizleyen makinelerdir. Kuru, ıslak-kuru ve halı temizleme makineleri olmak üzere üç türü bulunmaktadır. Kuru vakum makinelerinin en bilinen türü elektrikli süpürgelerdir. Bu makineler toz kaldırmadan iç mekânlarda kullanılabilmektedir.

Kuru vakum makineleri alınırken emdiği hava miktarı, yaptığı gürültü miktarı, kablo uzunluğu ve kullandığı filtrelere dikkat edilmelidir. Bu makinelerin daha iyi vakumlama yapabilmesi için toz torbalarının ya da toz depolarının ve filtrelerinin temiz olması gerekmektedir. Islak-kuru vakum makineleri, kuru vakum makinelerine ek olarak sıvıların vakumlanmasında da kullanılabilmektedir. Halı temizleme makineleri ise kuru temizlemenin derinlemesine yapamadığı temizliği yapabilmekte yani halı üzerindeki yağ, leke, kum, toz, vb. kirleri sökmekte, halıları temizlerken dokularını korumakta ve böylece halının ömrünü uzatmaktadır. Kuru köpüklü, vakumlu, tek fırçalı ve iki fırçalı modelleri bulunan halı yıkama makineleri her kullanımdan sonra tankı boşaltılmalı, hortum ve fırçaları temizlenerek kurutulmalı, fiş ve kabloları kontrol edilerek temiz halde depolanmalıdır.

Kombine zemin yıkama makineleri, geniş alanların temizliğinde kullanılan, zeminin ovalanması, fırçalanması, ıslak/kuru temizliğinin yapılması, şampuanlanması, cilalanması ve kirli suyun toplanması işlemlerini yapabilen çok yönlü makinelerdir. Tek seferde yıkama ve vakumlama yapan bu makineler elektrikli veya bataryalı olabilmektedir. Bu makinelerle iş gücü ve zamandan tasarruf edilmesini sağlamaktadır.

Ekipman Satın Alımında Dikkat Edilmesi Gereken Konular

Temizliğin başarılı olması için ekipman seçimi ve bilinçli kullanımı son derece önemlidir. Çalışanın daha az zaman harcayacağı, kolay kullanacağı, elektrik, su ve kimyasal tüketimi verimli ekipman seçilmelidir. Bu sayede çalışanın işi kolaylaşırken otelin bütçesine katkı yapılmaktadır. Temizlik ekipmanı satın alırken dikkate alınması gereken faktörler; kullanım kolaylığı, temizleme ve bakım kolaylığı, garanti süresi ve kapsamı, servis ve yedek parça, emniyet, fiyat, kalitedir.

Kullanım kolaylığı açısından doğru malzemenin satın alınması, temizlik çalışanlarının zaman ve enerji tüketimini azaltmakta ve temizlik kalitesini arttırmaktadır. Fiyatlar değerlendirilirken uzun vadede sağlanacak fayda göz önünde bulundurulmalıdır. Kullanımı kolay, hızlı hazırlanabilen ve karışık olmayan ekipmanlar tercih edilmelidir. Temizlik ekipmanı alınırken işletmenin temizlik ihtiyacı, çalışanların sayısı, bilgi ve becerileri göz önüne alınarak karar verilmelidir.

Temizleme ve bakımı kolay olan ekipmanların tercih edilmesi zaman ve işgücünü olumlu yönde etkilemektedir. Malzeme seçiminde toz ve leke tutmayan, kolay temizlenen, yıkanabilen malzemeden yapılmış olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca bakım mümkünse temizlik görevlileri tarafından yapılabilir olmalıdır.

Garanti süresi ve kapsamı, temizlik ekipmanı alırken dikkat edilecek en önemli konulardan birisidir. Uzun süreli ve her türlü parça değişimlerini ve hatta malzeme değişimini öneren garantiler tercih edilmelidir. Satın alma yapılırken güvenilir işletmeler tercih edilmeli, yeni teknoloji ürünlerde kullanım eğitiminin verilmesine dikkat edilmelidir.

Servis ve yedek parça, temizlik ekipmanının kullanımı sırasında oluşabilecek arızaların giderilmesi ya da çeşitli bakımlarının yapılmasında gerekmektedir. Bu durumlarda servis kolay erişilebilir ve yedek parça kolayca temin edilebilir olmalıdır. Bu sayede arızalar hızlı ve kolay bir şekilde giderilebilmektedir. Satın alma yapılırken bu konular iyi bir şekilde araştırılmalıdır.

Emniyet ve güvenlik, temizlik ekipmanı alırken üzerinde durulması gereken ve çalışanların sağlığını doğrudan ilgilendiren bir konudur. Alınacak ekipmanlar belirli emniyet önlemlerine sahip olmalı ve bu emniyet önlemleri kolay anlaşılır ve uygulanabilir olmalıdır. Ayrıca ekipmanların kalite standartlarına sahip olmasına özen gösterilmelidir.

Fiyat açısından piyasada çok farklı çeşitte ve özellikte ürünler bulunmaktadır. Bu nedenle fiyat-fayda analizi doğru yapılmalı, gereksiz maliyetlerden kaçınılmalıdır. Temizlik ekipmanı fiyatı değerlendirilirken uzun vadede iş gücü ve kimyasallardan yapılacak tasarruflara da dikkat edilmelidir.

Kalite, ekipman alırken değerlendirilen bir diğer önemli faktördür. Kalite, kısaca beklentilere uygunluk olarak tanımlanabilmektedir. Kalite garantisi olarak ürünlerin TSE ve ISO gibi standartlarla tescilli olup olmadığında dikkat edilmelidir. Bazı ürünlerde aynı standartlar olsa da kalite farkı görülebilmektedir. Bu yüzden piyasa araştırması yapılırken işletmenin ihtiyaçları, ekipmanın özellikleri ve üreticilerin yaklaşımları doğrultusunda bir karar vermek gerekmektedir.

Temizlik Ekipmanı Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Konular

Temizlik araç-gereç ve makinelerinden yararlanırken doğru, amacına uygun ve talimatlar doğrultusunda kullanım ile çalışanlar daha az yorulmakta ve kazalar önlenmektedir. Ekipmanın doğru kullanımı, ekipmanların ömrünün uzamasına, temizlik ve bakımının daha kolay yürütülmesine neden olmaktadır. Bunun dışında çalışanların ekipman kullanımına azami özen göstermesi sağlanmalı ve ekipman kullanımı yada acil durumlarla ilgili talimatlar panolarda bulundurulmalıdır. Ekipman kullanımı sırasında dikkat edilmesi gereken başlıca konular şu şekilde sıralanabilir:

• Elektrikli araçlar, kullanma eğitimi alındıktan sonra kullanılmalı ve eğitim uygulamalı olarak yapılmalıdır.
• Ekipman üreticilerinin tüm sözlü ve yazılı uyarılarına dikkat edilmelidir.
• Temizlik araç-gereçlerinin kullanılırken mümkün olduğu kadar kuru zemin üzerine basılmalı ve elektrik kabloları ile makineler ıslak alanlardan uzak tutulmalıdır.
• Elektrikle çalışan makinelerde uygun elektrik uzatma kablosu kullanılmalı ve prizler kontrol edilmelidir.
• Elektrikli makinelerin fişleri prizden çekilmeden önce alet kapatılmalıdır. Prizden çekerken dikkat edilmelidir. Makinelerde kapalı haldeyken fişi prize takılmalı, sonra çalıştırılmalıdır.
• Elektrikli araçların kullanılacağı mekânlarda yer alan diğer TV, buzdolabı ya da aydınlatma gibi elektrikli cihazlarda arıza yada kaçak olup olmadığı kontrol edilmelidir.
• Elektrikli araçların kordonlarının mobilya ve kapı altına kaçmasına izin verilmemeli, sivri köşelere sıkıştığında çekilmemelidir.
• Sorunlu ya da arızalı araçlar kullanılmamalı ve tamiratına girişilmemelidir. İlgili görevliye haber verilerek bakımının ve tamirinin yapılması sağlanmalıdır. Arızalara yetkili servis dışında yapılan çeşitli müdahalelerin garanti kapsamı dışında kaldığı bilinmelidir.
• Kullanımı bilinmeyen araç-gereç ve makineler kullanılmamalıdır.
• Elektrikli süpürge gibi makinelerin haznesinin 2/3'ünden fazlası doldurulmamalı, filtresi kontrol edilmeli ve iş bittikten sonra temizlenmelidir.
• Her bir temizlik için uygun temizlik araçgereçleri kullanılmalı, renk kodlama sistemi kurulmalıdır.
• Koruyucu malzemelerle çalışılmasına özen gösterilmelidir.
• Çalışırken meydana gelen bir arıza halinde rapor tutulmalı ve ilgililere bildirilmelidir.
• Kullanılan bütün temizlik araç-gereçler ortalıkta ve dağınık bırakılmamalı, malzemenin özelliğine göre temizliği yapılarak depoya yerleştirilmelidir.
• İyi bir envanter sistemi kurularak, tüm araç-gereç ve makinelerin kullanımı kontrol altında tutulmalıdır.
• Çevreye verilen zararların en aza indirilmesi için, gereksiz makine kullanımı, makinelerde gereksiz su ve kimyasal kullanımı önlenmiş olmalıdır.
• Su, elektrik ve kimyasal kullanımını en aza indiren ekipman türleri tercih edilerek hem çevreye duyarlı hem daha ekonomik temizlik sağlanmalıdır.