Ünite 1: Radyo ve Televizyon İşletmelerinde Yönetim ve Organizasyon

Radyo ve Televizyon İşletmeciliğinde Yayın ve Yönetim Sistemleri

Radyo-televizyon işletmeciliğinde yayın ve yönetim sistemlerini temel olarak beş grup altında inceleyebiliriz. Bu sistemleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Ticari (özel, girişimci) Sistem (Commercial System)
• Hükümet Yönetimi Sistemi (Government System)
• Ulusal Sistem (National System)
• Ulusal Tecimsel Yöntemi (National Commercial System)
• Kurumsal Yayın Yöntemi (Institutional Broadcasting System)

Diğer taraftan, radyo kanallarının örgüt yapıları ise farklı ölçütler dikkate alınarak şu dört temel grupta toplanabilir:

• Ulusal radyolar
• Bölgesel radyolar
• Yerel radyolar
• Uluslararası radyolar

Radyo ve Televizyon İşletmelerinin Örgüt Yapısı

Yönetimin Tanımı ve Yönetim İşlevleri

İşletmelerde yönetim, ortak bir amacı gerçekleştirmek için bireysel ve grupsal çabaların koordinasyonunun sağlanmasıdır. Diğer bir deyişle, başkalarına iş gördürerek işletme amaçlara ulaşmaktır. Yönetim işlevinin unsurlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Planlama: Ulaşılmak istenen hedefleri ve hedefe ulaştıracak faaliyetleri belirleme işidir.
• Politika: Çeşitli konularda verilecek kararları kolaylaştıran kılavuz veya ilkeleri gösterir. Genelde yöneticiler tarafından belirlenir.
• Örgütleme: İşletmenin amaçlarına ulaşabilmek için işletmenin hangi işlevleri yapması gerektiğine, bu işleri yapacak kısımların birbirleriyle uyumlu çalışacak şekilde oluşturulmasına ve bu organlarda çalıştırılmak üzere gerekli olan beşeri ve maddi sermaye unsurlarının sağlanması ve uyumlu hale getirilmesine ilişkin süreçleri içerir.
• Yöneltme (yürütme): Yöneticilerin astlara - işbirliğini de dikkate alacak şekilde - emrederek yapıyı harekete geçirmesidir.
• Eşgüdüm: Bir işletmenin düzenli ve sürekli çalışabilmesi için amaçlar, araçlar, uğraşlar, organlar ve kişiler arasında uyum ve işbirliği sağlanması anlamına gelir.
• Denetleme: Belirlenen standartlara uyulup uyulmadığının saptanmasıdır.

Organizasyon Kavramı

Örgüt yapısı, bir organizasyon içinde var olan temel ilişkileri ifade eder. Örgüt yapısını oluşturan unsurları; işletmenin fiziki yapısı ile ilgili olanlar ve sosyal yapısı ile ilgili olanlar olmak üzere iki grupta ele alınabilir. Çalışma kapsamı içinde işletmenin sosyal unsurları ele alınmaktadır. Sosyal unsurları olarak; işletme ölçeği, işbölümü ve uzmanlık derecesi, bölümlendirme, emirkomuta ve kurmay ilişkiler yapısı, kontrol alanı, merkezileşme derecesi, formalizasyon derecesi, kademe sayısı, komite ve gruplar, haberleşme kanalı ve çapraşıklık derecesi kabul edilmektedir.

Tecimsel (Özel) Radyo Televizyon Kuruluşları Örgüt Şeması

Örgüt şeması, bir örgütün yapısını ve tipini göstermek amacıyla çizilir. Özel radyo ve televizyon kuruluşlarının örgüt şemalarını şu dört grupta inceleyebiliriz.

1. Merkezi örgüt şeması (kitabın 8. sayfasındaki Şekil 1.1’de gösterildiği gibi),
2. Fonksiyonel örgüt şeması (televizyon kuruluşları için kitabın 9. sayfasındaki Şekil 1.2’de ve büyük radyo kuruluşları için kitabın 11. sayfasındaki Şekil 1.3’te gösterildiği gibi),
3. Matriks örgüt şeması (kitabın 12. sayfasındaki Şekil 1.4’de gösterildiği gibi)
4. Yapım ekibi örgüt şeması (kitabın 13. sayfasındaki Şekil 1.5’te gösterildiği gibi).

Kamu Radyo ve Televizyon Kuruluşları Örgüt Şeması

Ülkemizin Kamu Radyo ve Televizyon Kuruluşu olan TRT’nin yönetim organları; Yönetim Kurulu, Genel Müdürlük ve Koordinasyon Kurulu’dur. TRT Genel müdürü, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından teklif edilen üç aday arasından Cumhurbaşkanlığı tarafından görev süresi 4 yıl olmak üzere atanmaktadır. Kurumun, yayın ve program, idari, teknik, mali olmak üzere dört genel müdür yardımcısı ve 24 Daire ve Kurul Başkanlığı ile taşra teşkilatları (kitabın 15. sayfasındaki Şekil 1.6’da gösterildiği gibi) vardır.

TRT’nin teşkilat yapısı ise şu şekildedir:

a. Merkez teşkilatı: Ana hizmet, danışma ve denetim ile yardımcı hizmet birimlerinden oluşur.
b. Taşra teşkilatı: Genel Müdürlüğe bağlı müdürlükler ve haber bürolarından oluşur.
c. Yurt dışı teşkilatı: Bürolardan oluşur.
d. Yönetim Kurulu Bürosu Koordinatörlüğü: Televizyon Kanal Koordinatörlükleri, Yeni Medya Kanal Koordinatörlüğü, İç Yapımlar Koordinatörlüğü ve TRT Medya Eğitim Koordinatörlüğü birimlerinden oluşur.

İş Grupları

Televizyonların örgüt şemaları incelendiğinde, bir televizyon ekibini üç ana grupta toplayabiliriz:

1. Yaratıcı ekip
2. Teknik ekip
3. İdari ekip (veya işletme personeli)

Yaratıcı ekip, bir yapımın hemen başında ekibe dahil olup yapımın sonuna değin görevli olan çalışanlar; yapımcı, yönetmen, yapım yardımcıları, yönetmen yardımcıları ve görüntü yönetmenidir. Yaratıcı ekip, program yapımına sanatsal yeteneklerini kullanarak katkı veren kişilerden oluşur.

Teknik ekip, bilgi işlem, uydu haberleşme, vericiler, ölçü bakım ve kameramanların yer aldığı bölümdür. Bu ekip; teknik yönetmen, ses teknisyeni, ışık yönetmeni, sahne/dekor tasarımcısı, stüdyo şefi, kameraman, kayıt teknisyeni ve kurgu teknisyeni gibi çalışanlardan oluşur.

İdari ekip, genel işletmecilik işlevlerini yerine getirmektedirler. Bu ekip; finans, muhasebe, reklam, satın alma, insan kaynakları, depo, arşiv, ulaştırma ve santral işlevlerini yerine getirir. Genellikle doğrudan genel müdüre bağlı olarak çalışırlar.

Hizmet Üretim Süreci

Bir program yaratmanın dört aşaması vardır:

1. Yapım öncesi aşaması (pre-production)
2. Hazırlık ve provalar aşaması (set up and rehearsal)
3. Yapım aşaması (production)
4. Yapım sonrası aşaması (post-production)

Yapım öncesi aşaması, programın yapımcının kafasında fikir olarak belirlenmesinden başlayıp, içeriği, yaklaşımı ve yapım özelliklerinin belirlenmesi süreçlerini kapsamaktadır.

Teknik hazırlık ve provalar aşamasında, dekorun kurulması, ses ve ışık donanımının hazırlanması, programda yer alacak önceden hazırlanmış kayıtların kontrol edilmesi, stüdyo ve kontrol odalarında düzenlemeler yapılması ve çeşitli bağlantıların kontrol edilmesi gibi işlemler gerçekleştirilir.

Yapım-çekim/yayın aşaması, programın canlı olarak çekilip yayınlandığı veya film / videobant / sayısal medyaya çekildiği aşamadır. Yönetmenin, programı görüntü ve ses olarak düzenlediği ve program fikrinin yazılı metinden görüntü ve ses ortamına aktarıldığı aşamadır.

Yapım-çekim sonrası aşaması , programın yayın bandının hazırlandığı aşamadır. Canlı yayınlanmayan ya da canlı kaydedilmeyen, sonradan kurgulanacak, ses, grafik, görüntü, animasyon, fotoğraf vb. eklenecek programlarda çekim sonrasında programın kurgu ve tamamlanma işlemleri yapılır.

TRT’de Program Yapım Süreci

TRT kanallarında yayınlanacak programlar, kurumda üretilerek, dışarıya ısmarlanarak, satın alınarak ya da ortak yapım olarak gerçekleştirilerek dört şekilde temin edilir.

TRT program temininde kullandığı kurum içi yapımların üretim süreci bürokratik bir işleyişin sonucudur. Televizyon Dairesi Başkanlığınca bildirilen siparişleri alan yapımcı üniteler bunları yapımcılara bildirir. Diğer taraftan, yapımcılar, Televizyon Daire Başkanlığı’nın belirlediği zamanlarda sipariş dışı öneri verme hakkına da sahiptir. Fakat bu program öneri formlarında, programın bütçesi ayrıntılı, gerçekçi ve eksiksiz olarak sunulmalıdır. Çünkü Televizyon Daire Başkanlığı tarafından oluşturan komisyonlar için bu önerilerin kabulünde ya da reddinde bütçe önemli bir kıstas olarak görülmektedir.

Radyo ve Televizyon Yayıncılığında Yeni Örgüt Yaklaşımları

Günümüzde işletmeler, küreselleşmenin etkilerine ayak uydurmak için pek çok yeni yönetim ve örgüt modeli geliştirmişlerdir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Toplam kalite yönetim anlayışı
• Kıyaslama
• Küçülme ve kademe azaltma
• Stratejik ortaklıklar
• Temel yetenek
• Dış kaynak kullanımı
• Şebeke organizasyon

Toplam kalite yönetimi, işletmenin faaliyetlerinin her aşamasında çalışanlarının gönüllü olarak katılım ve sorumluluk alması yolu ile devamlı olarak iyileştirilmesini sağlayan yaşam felsefesidir. Böylelikle işletme sürekli olarak yeteneklerini geliştirecek ve rekabet üstünlüğünü koruyacaktır.

Kıyaslama, bir işletmenin etkinliğini arttırabilmek için üstün performansa sahip diğer işletmeleri incelemesi, bu işletmelerin iş yapma yöntemleri ile kendi iş yapma yöntemlerini karşılaştırması ve bu karşılaştırmadan çıkan sonuçları uygulamasıdır.

Küçülme ve kademe azaltma, örgütsel etkinliğe katkısı olmayan örgütsel unsurların ortadan kaldırılmasıdır.

Temel yetenek , bir işletmeyi diğer işletmelerden farklılaştıran, işletmenin vizyonunu gerçekleştirmede temel rol oynayan, rakipleri tarafından kolayca taklit edilemeyen bilgi, beceri ve yeteneği ifade etmektedir.

Stratejik ortaklık, iki veya daha fazla işletmenin kendi öz yetenekleri doğrultusunda faaliyetlerini birleştirerek kendileri dışında ayrı bir kimliği olan başka bir işletme yaratmalarıdır.

Dış kaynak kullanımı, değişik mekanlardaki işletmelerin bir malın üretiminin çeşitli aşamalarında birbirini tamamlayıcı şekilde ve sürekli olarak işbirliği yapmalarıdır. İşletmenin kendi iyileştiremediği ve geliştiremediği önemli yeteneklerini bu konuda uzman olan başka bir işletmeden satın alması veya onun aracılığı ile kullanabilmesi durumunda dış kaynak kullanımı söz konusudur.

Şebeke organizasyonlar, birbirinden bağımsız, karşılıklı ilişkilerde bulunan, aralarında bir hiyerarşik üstünlük olmayan ancak belirli anlaşmalar ile kendi aralarında işbölümüne giderek mal ve hizmet üretimi ve satışı yapan işletmeler topluluğuna denir. Diğer bir deyişle, bir şebeke organizasyonundan bahsedebilmek için bir ürün ya da hizmetin üretilmesi için yapılacak olan iş ve faaliyetler ile kaynaklar tek bir işletmede toplanmak yerine farklı işletmelere dağıtılmış olmalıdır.