Ünite 8: Yapım Sonrası

Giriş

Televizyon program yapım sürecinin son aşaması yapım sonrası sürecine kurgu aşaması denir. Yapım sonrası süreç, farklı zaman ve mekânlarda çekilen analog ya da sayısal olarak kaydedilen ses ve görüntülerin, senaryodaki sıraya göre dizilerek, yönetmenin anlatım dili ve tarzını gerçekleştirmek için yapılması gereken tüm işlemlerdir.

Yapımcı ve Yönetmenin Rolü

Yapım sonunda yapımcı ve yönetmenin en önemli rolü kurgudur. Bu süreçteki en önemli görevleri ise deneyimli bir kurgu ekibi belirlemektir. Yapım sürecine başlamadan önce kurgu ekibiyle işbirliği içinde olarak öneriler almalı böylece yapım sonrası kurgu aşaması kolaylaşır. Yapım sonrası çalışmalara başlamadan önce iyi bir hazırlık çalışması süreci yapılmalıdır. Yapımcı ya da yönetmen hazırlık aşamasında tüm çekimle ilgili bütün materyalleri bir araya getirmelidir. Görüntü kasetlerini kurguya hazırlamak, bant kayıt formlarını toplamak, görüntüleri izlemek ve dökümünü yapmak yapımcının ve yönetmenin sırasıyla izlediği basamaklardır. Son aşamada bir kurgu listesi hazırlanır bu listede Çekimlerle ilgili kurgu karar listesinin yanında ses, animasyon ve grafikler içinde bir döküm listesi hazırlanır. Hazırlanan bu liste, yapımcı ya da yönetmen tarafından yapım sonrası süreçte görev alacak kişilere gönderilir. Bu döküm listesinde şu unsurlara yer verilir:

• Stüdyo ya da stüdyo dışı çekimler (bant numaraları, gün mekân v.s)
• Stok görüntüler (satılmak için profesyonel çekilmiş görüntüler)
• Arşiv görüntüler (tarihi filmler ya da fotoğraflar)
• Grafikler (Program adı, oyuncu listesi, krediler alt yazılar v.s)
• Animasyon ( iki ya da üç boyutlu animasyonlar)
• Ses kayıtları (çekimden ayrı kaydedilen sesler)
• Doğal ses öğeleri (müzik, özel efekt v.s)

Kurgucu ve Ses Yönetmeninin Görevleri

Kurgucu, çekimlerin tamamlanmasından sonra yönetmenle birlikte programın amacına ve süresine göre senaryoya bağlı kalarak görüntüleri ve sesleri seçen, teknik ve sanatsal açıdan onları birbirine ekleyerek kurgulayan kişidir. Bu nedenle kurgucu televizyonun ve kullandığı kurgu teknolojisinin tüm teknik özelliklerini çok iyi bilmeli, teknik olarak ortaya çıkabilecek sorunları çözme becerisine sahip olmalıdır. Yönetmen kurgucuya iyi bir çalışma ortamı sağlamalıdır. Usta bir kurgucu hem yaratıcı bir sanatçı hem de teknik kurgu bilgilerine hakim olmalıdır. Yönetmen kurgucuya iyi bir çalışma ortamı sağlamalıdır.

Ses Yönetmeninin Görevleri

Kurgucu nasıl görüntüleri anlamlı bir şekilde bir araya getirerek programın etkisini arttırmaya çalışıyorsa, ses yönetmeni de, ses öğelerini kullanarak programın daha etkili bir hale gelmesini sağlar. Ses yönetmeni diyalogları, doğal sesleri, müziği ve ses efektlerini bir anlatım aracı gibi kullanarak bunu gerçekleştirmeye çalışır. Ses yönetmeninin görevi, ses miksini yaparken diyaloglar ile diğer seslerin düzey ve şiddetlerini eşitlemeye, müzik ve efektler gibi programa zenginlik ve derinlik sağlayacak öğeleri eklemeye çalışmaktır.

Teknik Olarak Kurgu Süreci

Hangi teknik kullanılırsa kullanılsın genel olarak televizyon programlarında kurgu işleminin basamakları;

• Görüntülerin izlenmesi, kütüklenmesi ve aktarılması
• Senaryodaki sıraya göre çekimlerin arka arkaya eklenmesi
• Kaba kurgunun yapılması
• Ses kurgusu ve eşlemesinin yapılması
• ince kurgunun yapılması
• Yayın kopyasının çıkarılması

Analog Kurgu

Analog kurgu, banttan banda yapılan kurgudur. Analog kurgu çekimlerin ardışık işlendiği, bir çekimden sonra onu diğer çekimin izlediği bir süreçtir. Analog kurgu, bir oynatıcı (playback) ile kayıt cihazından (recorder) oluşan bir sistemdir. Video band üzerinde yapılan analog kurgu iki şekilde gerçekleştirilir. Birincisi, görüntü ve seslerin arka arkaya eklenerek yapıldığı “assemble kurgu”dur. ikincisi ise, görüntülerin ve seslerin arasına yeni ses ve görüntülerin eklenmesi ile yapılan “insert kurgu”dur.

Assemble kurgu, görüntü ve seslerin oynatıcıdan kayıt cihazına istenilen sırada kopyalanması işlemine dayanır. Kurgu kontrol cihazı yardımı ile, oynatıcıda kurgulanacak görüntü seçilir, görüntü üzerinde kurguya giriş noktası belirlenir, aynı işlem kayıt cihazında da gerçekleştirildikten sonra kurgu işlemi tamamlanır. Teknik olarak bu tür kurguda, geriye dönülerek kurgusu tamamlanmış görüntü ve sesler üzerinde yeni kurgu yapılamaz.

İnsert Kurgu: Bu kurgu tekniğinde, kurguya başlamadan önce, kayıt bandı üzerine siyah video sinyalinin kesintisiz olarak kaydedilmesi gerekir. Assemble kurguda oynatıcıdan kayıt cihazına görüntü ve ses kaydı yapılırken sync sinyali de kaydedilir. İnsert kurgu görüntü ve ses üzerine yeni görüntü ve sesin kurgulanması işlemidir. Bu nedenle kurgu bandı üzerine kaydedilen siyah sinyalin bozulmaması için oynatıcıda seçilen görüntünün kurguya giriş ve çıkış noktalarının kayıt kontrol cihazı tarafından belirlenmesi, ön izlemesinin yapılması, daha sonra da kayıt işleminin gerçekleşmesi gerekir. İnsert kurguda, kurgulanmış bant üzerinde hoşa gitmeyen görüntü ve seslerin çıkartılıp yerlerine yeni görüntü ve seslerin yerleştirilmesi mümkündür.

Sayısal Kurgu

Görüntü ve sesler farklı formatlarda sayısal ortamlara kayıt edilebilmektedir. Sayısal okuma cihazları kullanarak bu görüntü ve sesler, gerekli donanımlara sahip bir bilgisayarın hard diskine kayıt edilir. Bilgisayara yüklenmiş kurgu programları kullanılarak, görüntü ve seslerin senaryoda belirlenen sıralamaya göre kurgusu gerçekleştirilir ve böylece alışma zamanını azaltır ve programın kurgu maliyetini düşürür.

Sayısal Kurgunun Basamakları

Görüntülerin aktarılması ve depolanması ilk basamaktır bu basamakta sayısal kurgu sistemine aktarılan görüntüler gerçek zamanda sayısallaştırılır. Bu işlem FireWire diye adlandırılan bir program aracılığıyla olur. FireWire, istenilen çekimin bulunabilmesi için bandın hızla ileri geri sarılmasının sağlar böylece videoyu bozan ileri geri sarma işlemi kolaylaşır.

İkinci basamak ise kaba kurgudur. Kaba kurgu bitmiş çalışmanın özünü ya da çekirdeğini oluşturur. Zaman içinde gelişir ve değişir. Ancak bu ilk kurgu projeye şeklini verir. Sekansa zaman hattının sol ucuna ilk çekimin yerleştirilmesi ile başlar. İzleyen çekimler ise zaman hattının sağına ardışık olarak yerleştirilir.

Zaman hattındaki aralıklar kare (frame) ile ölçülendirilir. Ölçülendirme çekilen materyalin çekilme oranına bağlı olarak yayılır. Zaman hattı (time line) dikey olarak düzenlenmiş katmanlardan oluşur. Bu kurgucuya katmanlardan yararlanarak zaman hattının aynı bölümüne birden fazla, görüntü ya da ses birimi (clip) yerleştirme olanağı sağlar. Kurgucular birden fazla ses kullanarak bir kompozisyon yaratmak istediklerinde sesleri zaman hattındaki farklı katmanlara döşeyerek bunu gerçekleştirmeye çalışırlar. Film yapımcıları kurguyu bir “kesme” işlemi olarak görürler. Sayısal kurgu sistemlerinde kurgu yapmak istenildiğinde bilgisayarın belleğine aktarılmış depolanmış gerçek görüntüler kurgulanmaz. Yapılan işlem tanımlanmış görüntülerin hangi sırada, hangi uzunlukta ardı ardına dizileceğini bilgisayara söyleyen bir dizi direktifin yaratılması ve verilmesidir.

Üçüncü basamak ise zaman kodudur. Zaman kodu, kurguda kaydedilen ses ve görüntünün kesin yerini belirleyen ve ses ile görüntünün senkronlaşmasını sağlayan sistemdir. Zaman kodu, görüntünün yerini saat, dakika, saniye ve kare olarak belirtir ve bir anlamda, çekimin her bir karesini zaman açısından damgalar (e code)dur. Zaman kodunun rastgele girişe olanak tanıması, sayısal kurgunun yapılabilmesine olanak sağlar.

Kaba ses miksi dördüncü basamaktır. Kurgu sırasında kurgucu, ses kurgusu ile de ilgilenir. Diyaloglar, senkronsuz sesler, müzik ve ses efekleri için ayrı ayrı ses kuşakları belirler ve görüntüye bağlı olarak zaman hattında bu sesleri ilgili yerlerine yerleştirir. Yerleştirdiği seslerin, ses düzeylerini ayarlar ve mikse hazır hale getirir.

Son Kurgu son basamaktır. Kurgu son halini aldığında, kurgucu kurgu karar listesini hazırlar. Bu listede, kaset numaraları, çekimlerin zaman kodları, ve kullanılan görsel geçiş yöntemleri vardır. Kurgucu bu listeden yararlanarak yüksek kalitedeki orijinal görüntülerden son kurguyu yapar. Son kurgu yapılırken, kurguda ince ayarlar gerçekleştirilir. Çekimler, kısaltılır, uzatılır, değiştirilir, grafikler eklenir, renk düzeltmeleri yapılır, ses düzeyleri ayarlanır. Tüm bu ince ayarlar tamamlandıktan sonra proje, sayısal olarak sıkıştırılarak kaydedilecek ortama aktarılır. Televizyon programında yer alan çeşitli başlık, yazılar ve krediler de son kurgu aşamasında yerlerine yerleştirilir.

Kurgu Türleri

Kurgu işlemi bittikten sonra kurguda çekimler yönetmen yardımıyla nasıl bir araya getirileceğine ilişkin sanatsal kararlar verir ve bazı teknikler kullanılır. Paralel Kurgu da iki ayrı ancak birbiriyle ilişkili olayların aynı zamanda gerçekleşmesidir. Montaj Kurgu ile az bir süre içinde seyirciye birçok bilgi vermek mümkündür. Akıcı Kurgu: Çekimler arasında sürekliliğin sağlandığı bir kurgu tekniğidir. Bu kurgu tekniği, dizilerde, durum komedilerinde ve sinema filmlerinde kullanılır. Ritmik Kurgu tekniğinde kısa çekimler, geçiş türü olarak kesmeler ve özel efektler kullanılır. Görüntülerin müziğin ritmine göre kurgulandığı bir. Çapraz Kurgu tekniğinde ise, farklı olaylar, karakterler ya da mekanlar arasında yapılan ve kesmelerle geliştirilen bir anlatım tarzıdır. Çapraz kurgu, kovalama sahnesi gibi aksiyonun yoğun olduğu sahnelerde kullanılır. Atlamalı Kurgu tekniğinde belirgin bir şekilde zamanda ileri atlanarak yapılan bir kurgu tekniğidir.

Kurguda Zamanın Kullanımı ve Görsel Geçişler

Kurguda Zamanın Kullanımı

Çok az televizyon programı canlı yayınlanır. Seyircinin izlediği program gerçek zaman süresi içinde gerçekleşir ve bu süre ekran zamanı olarak bilinir. Bir saat, bir gün v.s Kurgucunun zamanın geçtiğini hissettirecek çeşitli araçları vardır. Bunlar; Sıkıştırılmış Zaman, Eşzamanlı Durumlar, Uzun Süreli Çekim, Yavaşlatılmış Hareket, Hızlandırılmış Hareket, Tersine Hareket, Görüntünün Tekrarı, Donmuş Kare ve Geriye Dönüştür

Kurguda Görsel Geçişler

Kurgu işleminde senaryoya göre çekilen görüntülerin peş peşe eklenmesi sırasında, bir görüntüden diğer görüntüye geçerken çeşitli geçiş türleri kullanılır. Bu geçiş türleri en genel anlamda, kesme, zincirleme, silme, bindirme ve açılma-kararma olarak sıralanabilir.

Ses Kurgusu

Ses Kurgusunun Tasarımı

Tıpkı görüntü kurgusunda olduğu gibi ses kanallarının miksi için de yeni bir ses kanalının yaratılması gerekir.

Ses kurgusu yapılırken öncelikle ses öğeleri, ses miski için farklı ses kanallarına yerleştirilir. Daha sonra farklı kanallardaki bu sesler görüntüye bağlı olarak miks aşamasında tek bir ses kanalına kaydedilir. Ses kurgusu yapılırken kullanılan ses öğeleri;

• Senkronlu sesler (Diyaloglar),
• Senkronsuz sesler (Ses efektleri, doğal sesler),
• Dublaj,
• Görüntü üstü ses ya da anlatım ve • Müzikten oluşur.

Ses Kurgusunun Basamakları

Görüntü kurgusu yapılırken, kurgucu diyalogları, müzikleri, efektleri ve diğer ses öğelerini ayrı ayrı ses kanallarına döşer. Sesleri görüntü ile eşleştirirken kurgucu, her ses kanalı için bir uyarı çizelgesi hazırlar. Bu çizelgede her sesin nerede girip nerede çıkacağı, kesin süreleri, ses köprüsü yapılacak yerler, hangi seslerin baskın ya da seçici olacağı ve üst üste bindirilecek diyalogların yerleri gösterilir. Ses köprüsü, ses öğelerinin çekimler arasında bağlantı ve geçiş sağlamak için kullanıldığı durumlardır. Programın yapısına bağlı olarak, ses miskini ya kurgucu yapar ya da işlem, özel ses olanaklarının bulunduğu bir ses stüdyosunda tamamlanır. Miks sırasında tüm ses öğeleri karıştırılarak ayrı bir ses kanalına görüntü ile senkronlu bir şekilde kaydedilir.