Ünite 4: Boş Zaman Hizmetlerinde ve Rekreasyon Yönetim Fonksiyonları

Yönetim Kavramı ve Yönetim Kuramları

Yönetimin tanımı pek çok yönetim bilimci ve sosyolog tarafından farklı şekilde tanımlanmaktadır. Genel anlamda yönetim belirli bir amaç için gerekli olan fonksiyonları kapsar. Bu fonksiyonlar;

• planlama,
• örgütleme,
• yöneltme,
• koordinasyon ve
• kontroldür.

Yönetim sürecinin özellikleri şu şekilde belirtilebilir;

• Yönetim, amaçları gerçekleştirmeye yönelik rasyonel bir süreçtir.
• Yönetim, beşerî ve maddi kaynakları serbestçe kullanabilme yetkisini gerekli kılmakta ve bu kaynaklar arasında optimum bir uyumu gerektirmektedir.
• Yönetim, sosyal ve grupsal bir süreçtir. Bununla birlikte her insanın bilgi, yetenek ve tecrübesi doğrultusunda en iyi yapacağı işleri yapmasını ve uzmanlaşmasını gerekli kılar.
• Yönetim, yönetici ve yönetilenler arasında ahenk, uyum ve haberleşmeyi gerektirmektedir ve yöneticilerin otorite kurmasını zorunlu kılar.
• Yönetim, zamanın ekonomik ve dikkatli şekilde kullanılmasını gerektir.

Tarih boyunca ortaya çıkmış yönetim kuramları şunlardır:

• Klasik yönetim anlayışı
• Neo-klasik yönetim anlayışı
• Çağdaş yönetim anlayışı

Çağdaş yönetim anlayışı sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımını da içerir.

Sistem yaklaşımı, yönetimin planlama, örgütleme, yöneltme, koordinasyon ve denetleme fonksiyonlarını ortadan kaldırmamakta, bu fonksiyonların, amaçlarını daha etkin bir biçimde gerçekleştirecek bir sistemin düzenlenmesi için bir çerçeve içinde birbirleri ile ilişkilendirilmesini sağlamaktadır.

Durumsallık yaklaşımı ise organizasyonları bir sistem olarak ele almaktadır. Yaklaşıma göre; organizasyonlar için bir tane en iyi yol yoktur, kullanılan her bir yolun etki ve verimliği farklı olacaktır ve organizasyon çevre koşullarına bağlı olarak oluşacaktır.

Rekreasyon Yönetimi

Boş zaman değerlendirmeyle ilgili etkinliklerin;

• planlaması,
• organizasyonu,
• yönlendirilmesi,
• koordinasyonu ve
• denetimi olarak rekreasyon yönetimini tanımlamak mümkündür.

Rekreasyon ve turizm hizmetlerinin yönetimi temel olarak beş unsurdan oluşmaktadır (Veal, 2003);

• İnsanlar; bireyler, aileler ve toplumlar
• Organizasyonlar; kamu sektörü organizasyonları, özel sektör organizasyonları ve gönüllü organizasyonlar
• Rekreasyon ve turizm hizmetleri ve tesisleri; tesisler, etkinlikler, yöneticiler ve diğer çalışanlar
• Çevre; doğal ve inşa edilmiş fiziksel çevre
• Süreçler; sosyo-politik, sosyo-ekonomik ve yönetimsel süreçlerdir

Rekreasyon Yönetiminin Tarihsel Gelişimi

1800’lerin sonu ve 1900’lerin başında rekreasyon yönetimi; şehirleşme, sosyo-ekonomik farklılıklar, etnik ve ırksal ayrım, göç sorunu ve sanayileşmenin günlük yaşantı üzerinde yarattığı olumsuzlukları gidermeye yönelik olarak bireysel refah düzeyini arttırmayı amaçlamıştır (Torkildsen, 1999).

Büyük Buhran gibi ciddi ekonomik krizler atlatmaya çalışıldığı dönemde rekreasyon avcılık, balık tutma ve doğa gezileri gibi etkinliklerin yaygınlaşması ile insanlara adeta psikolojik destek olarak yaygınlaşmıştır.

1980’lerden sonra hayat daha yorucu, iş yeri ve özel hayat daha çok stres verici ve yorucu hal alırken gelir düzeyindeki artış kentleşmedeki yoğunluk gibi etmenlerden dolayı rekreasyona olan ilgi artmıştır.

Rekreasyon Yöneticisi

Rekreasyon yöneticileri

• üst düzey (başkan, genel müdür),
• orta düzey(Satış müdürü, Spor koordinatörü),
• alan yöneticileri (Eğitmenler, aktivite liderleri) olmak üzere üç gruba ayrılır. Rekreasyon yöneticisinin temel görevleri:
• Rekreasyon merkezlerini yönetmek ve yönlendirmek,
• Rekreasyon merkezleri faaliyetlerin devamlılığını sağlamak,
• Memnuniyetini sağlamak görüşmeler yapmak,
• Durum raporları hazırlamak,
• Tesislerin gelişimini ve birbiriyle ilişkili projeleri denetlemek,
• Yönetim fonksiyonlarının gelişimini denetlemek,
• Resmî ve gayri resmî şikâyetleri değerlendirmek,
• Çalışanları disipline etmek ve gerektiğinde alt düzey yöneticilere yardım etmek,
• Bütçe hazırlamak ve fonları belirlenen hedeflere uygun olarak bütçe dâhilinde dağıtmak,
• Öncelikleri, amaç ve hedefleri belirlemek,
• Üst yönetim tarafından belirlenen prosedür ve politikaları değerlendirmek ve uygulamak ( http://www.denvergov.org )

Rekreasyon Yönetiminde Karar Verme

Karar verme en doğru hareketin seçilmesidir. Bir örgütün başarısı yöneticilerinin doğru kararlar almasına bağlıdır. Kararlar, üç grup olabilir:

• Kurumsal ve kişisel kararlar (Şahsi kararlardır- devredilemez)
• Temel ve rutin kararlar ( Temel kararlar uzun süreli yükümlülükleri, rutin kararlar ise günlük işleri ilgilendirir)
• Programlanmış ve programlanmamış kararlardır (programlanabilen kararlar rutin, tekrarlanan, karar süreci içinde prosedürleri belirlenebilen, sistemi vurgulayan özelliktedir.

Programlanamayan kararlar kişiye bağlı olan, prosedürlere bağlanması zor olan, yaratıcılık içeren, bilinmeyenlerle dolu bir ortamda stratejik nitelikteki seçim işlem ile ilgilidir Koçel, 2010)

Rekreasyon Yönetiminde Planlama

Planlama süreci dört aşamadan oluşmaktadır:

• Misyon ve vizyonun belirlenmesi,
• Amaç ve hedeflerin belirlenmesi,
• Amaçlara ulaştıracak alternatiflerin belirlenmesi ve karşılaştırılması,
• Alternatifler arasından en uygun olanın seçilmesi ve planın yapılmasıdır.

Rekreasyon Yönetiminde Örgütleme

Örgütleme bireylerin tek başlarına yapamayacakları işleri birlikte yapmak için başka insanlarla yapacakları faaliyetler için planlı davranmalarını sağlamaktır.

Örgütleme süreci hedef ve amaçların belirlenmesi süreci ile ilgilidir ve bu süreç aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

• Belirleme, gruplandırma ve yapılandırma faaliyetleri,
• Grup faaliyetlerinden kaynaklanan rollerin oluşturulması ve dağıtılması,
• Grupların ve bireylerin sonuçlar için hesap verebilirliği,
• Çalışma sistemleri, detaylı kurallar ve sistem oluşturma (iletişim, karar verme ve çatışma çözümü dâhil olmak üzere).

Organizasyonun formal yapısı, büyüklüğü ile yakından ilişkilidir. Rekreasyon yönetiminde bir örgütün başarılı olması, etkili bir ekibin kurulması ile mümkündür. Ekibin etkili olmasını belirleyen başlıca faktörler aşağıda sıralanmıştır:

• Liderlik,
• Gerekli faaliyetlerin niteliği,
• Ekip üyelerinin bilgi, beceri ve motivasyonu,
• Grup boyutu,
• Grubun gelişim evresi,
• Grup yapışıklığı (grup ne derece birbirine yapışıyor),
• Grup ve örgütsel normlar,
• Bireyler tarafından oynanan roller,
• Grubun çalıştığı çevre.

Rekreasyon Yönetimi ve Organizasyon İlişkisi

Yönetim faaliyetinde amaçların gerçekleştirilmesi için, insan ve malzeme kaynaklarının koordine edilmesi gerektirmektedir. Organizasyon, birden fazla kişi veya grubun, ortak bir çalışma düzeni ile belirlenmiş amaçlara ulaşmak üzere oluşturdukları yapılanma şekli olarak ifade edilebilir. Rekreasyon yönetim sürecinin sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için düzgün bir organizasyonun oluşturulması gerekmektedir.

Rekreasyon yönetiminde örgütler açık sosyal sistemler olarak görülebilir ve bir rekreasyon deneyimine (yönetim süreci ile) dönüştürülür. Açık sistemlerde, bu aşamaların her biri için girdi, süreç ve çıktı çevreden etkilenir.

Rekreasyon yönetimi için “hedeflere göre yönetim” sistemleri belki de en uygunudur. Bromley (1990’dan akt.; Goodhead ve Johnson, 2005), böyle bir sistemin

yöneticilere sağlayacaklarını şu başlıklar altında toplamıştır;

• Hedeflere yönelik çalışmak için uygun bir çerçeve sağlamak
• Açık tartışma ve karşılıklı güven, uygun bir yönetim kültürünü geliştirmek
• Değişimi yönetmek ve ekip çalışmalarına yardım etmek
• Bağlılık oluşturmak

Rekreasyon endüstrisi oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Ancak bu yapı içerisinde, rekreasyon alanlarının ve rekreasyon aktivitelerinin teminini sağlayan üç tip organizasyondan bahsedilebilir:

• Kamu sektörü organizasyonları: Kamu sektörü organizasyonları, genellikle devlet tarafından fon sağlanan organizasyon ve tesisleri kapsamaktadır.
  • Yerel Yönetim Organizasyonları: Belediyeler gibi yerel yönetimlerin rekreasyonel hizmetleri, yüzme havuzları, kütüphaneler, sanat merkezleri, park ve bahçeler ve müzeleri içinde barındıran rekreasyonel merkezlerdir.
  • Kamu kuruluşları ve hükûmet kuruluşları olmak üzere farklı gruplara ayrılabilirler.
• Özel Sektör Kuruluşları: Hükûmetten bağımsız olan kuruluşlar olmakla birlikte bu organizasyonların genel amacı yüksek kâr elde etmektir. Özel sektör kuruluşları basit bir şekilde şahıs şirketleri , limitet şirketler ve anonim şirketler olmak üzere 3 farklı grupta sınıflandırılmaktadır.
• Gönüllü Organizasyonlar: Rekreasyon etkinliklerinde, farklı hizmetleri gerçekleştiren dört tip gönüllü grubu vardır. Bu gruplardan ikisi üst, ikisi alt kademe olarak nitelendirilebilir. Üst kademede yer alan gruplar yürütücü ve yönetici gönüllüler olarak isimlendirilirken, alt kademede yer alan gruplar ise organizatör ve etkinlik gönüllüleri olarak isimlendirilirler.

Rekreasyon Yönetiminde Yöneltme

Yöneltme (yürütme), yöneticinin astlarının faaliyetlerini etkilemesi ve onlara ne yapmaları gerektiğini bildirmesiyle ilgili bir yönetsel faaliyettir. Yöneltme süreci baz faaliyetlerden oluşmaktadır. Etkin bir yöneltme sürecinden bahsedebilmek için ise aşağıdaki şartların yerine getirilmesi gerekmektedir:

• Takım ruhunu gerçekleştirmek,
• Personeli iyi tanımak,
• Görev kişiliği gelişmemiş kişileri örgütten uzaklaştırmak,
• Personel ile kurum arasındaki ilişkileri yakından tanımak,
• Yöneticinin çevresine iyi bir örnek teşkil etmesi,
• Personeli devamlı teftiş ve denetim altında tutmak,
• Yönetimde danışma sistemini kurmak, • Yöneticinin ayrıntı içinde boğulmamasıdır.

Rekreasyon Yönetiminde Koordinasyon

Koordinasyon (eş güdümleme), işletmenin bölümleri arasında, bu bölümlerin kendi içinde ve işletmenin içinde çevreyle uyumun sağlanmasına yöneliktir (Akat vd., 1994).

Rekreasyon sistemleri için ileri sürülen koordinasyon yöntemleri şunlardır (Köktaş, 2004):

• Etkili koordinasyon
• Gönüllü koordinasyon • Personel bağlantıları
• Komitelerin kullanımı
• Personel toplantıları

Rekreasyon Yönetiminde Kontrol

Yönetim sürecinin son aşamasını kontrol (denetim) fonksiyonu oluşturmaktadır. Kontrol, hazırlanan plan çerçevesinde alınan kararların ne ölçüde başarıya ulaştığını göstermektedir. Bu açıdan kontrol, ne yaptığımızı, nereye ulaştığımızı ve nerede bulunduğumuzu belirlemeye yarayan bir fonksiyondur.

Kontrol çalışmaları (Köktaş, 2004):

• Raporlar
• Ölçümler
• Doğrudan gözlem
• Personel konferansları
• Bağımsız araştırmalar

gibi bileşenlerden oluşmaktadır.