Ünite 8: Sağlık Araştırmalarında Raporlama

Giriş

Bilimsel araştırmalar problem çözmeyi amaçlayarak ortaya konan hipotezlerin doğrulanması ve kanıt oluşturulmasını sağlarlar. Temel bilim araştırmalarındaki kanıtlar bazen çığır açacak düzeyde etkili olabilse de çoğunlukla konuyla ilişkili bilim çevrelerinin bilgisiyle sınırlı kalmaktadır. Araştırma sonuçlarının toplum tarafından farkındalığı, hayatımızda değişiklik yapan uygulamalara kaynaklık etmesiyle ortaya çıkmaktadır. Araştırma sonuçlarının uygulamaya aktarılması oranında toplumsal destek ve kabullenme söz konusu olmaktadır.

Araştırma Sonuçlarının Kullanımı

Karar verme, yapılacak işler konusunda durum değerlendirmesiyle mevcut seçenekler arasından bir seçim, sıralama ya da sınıflandırma yaparak belirsizlikleri yok edecek bir sonuca yönelmek demektir. Yönetim işlevi, “karar verme”ler sürecidir; isabetli kararlarla iyi sonuçlara ulaşma becerisidir. Basit kararlar doğrudan verilebilir ancak zor kararlar, belirsizlik, karmaşıklık, riskli sonuçları olma, farklı alternatiflerin varlığı gibi birçok faktörü birlikte taşır

Yöneticinin karar verme rolü, bilgiyi karar sürecinde kullanabilme gücüne bağlıdır. Sağlık hizmetlerinin yönetimi sırasında önemli konularda doğru kararlar vermenin başlıca yolları, önceki deneyimlerden, enformasyon sistemlerinden, yapılan araştırma sonuçlarının yer aldığı çeşitli kaynaklardan yararlanma olduğu gibi, araştırma planlayıp veri toplayarak yeni kanıtların oluşturulmasıdır. Bu kaynaklardan elde edilen kanıtlar ve yapılan araştırma sonuçlarından elde edilen bulgular karar oluşturmak için kullanılır.

Araştırmadan elde edilen sonuçlar değerlendirilirken beklentilerimizle, daha önceki bilgilerimizle ve benzer başka araştırmalardan elde edilen sonuçlarla ne ölçüde uyumlu ya da uyumsuz olduğu açıklanmalı, sonuçların araştırma amaçları açısından ne ifade ettiği net olarak ortaya konmalıdır.

Sonuçların Duyurulması ve Yaygınlaştırılması

Bir araştırmanın sonuçlarının toplum yararına kullanılması için öncelikle onun ilgili ve yetkili taraflarca benimsenmesi gerekmektedir. Araştırma sonuçlarının topluma duyurulmasının etik bir gereklilik olduğu söylenebilir, zira araştırma sonuçları, sağlık politika değişiklikleri ve mevzuatlardan etkilenen taraflar ile politika belirleyiciler için önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Araştırma sonuçlarının uygulamayı etkileme sürecini kolaylaştıran ve zorlaştıran bazı faktörler vardır (Bakınız sayfa 190). Bilgiyi hedef kitlelere ulaştırma yani yaygınlaştırma stratejisi, başlangıçtan itibaren araştırma projesinin bir parçası olarak kabul edilmelidir. Araştırmacıların öncelikle araştırmayla ilgili bir bilgilendirme belgesini oluşturmaları gerekir. Araştırmanın hedef kitlesi ve içinde bulunulan ortam dikkate alınarak çeşitli iletişim stratejileri geliştirilebilir.

Hazırlanan belgenin farklı gözlerle incelenmesi ve geri bildirimler, bilginin kolay anlaşılır ve doğru olmasını sağlar. Araştırma sonuçlarının duyurulması ve yaygınlaştırılmasında;

• Araştırma Bülteni
• Araştırmanın Özet Dokümanı
• El İlanları, Poster, Broşür ve Duyurular
• Basın Bildirisi
• Kurumsal Web Sayfaları
• Yerel Etkinlikler, Bilgilendirme Toplantıları, Seminer ve Konferanslar
• Politika Özeti
• Araştırma Makalesi
• Araştırma Raporları

kullanılmaktadır.

Rapor Hazırlama

Bazen araştırmalar, bir şekilde araştırma sonuçlarını kullanmak isteyen kişi ya da kurumların talebi üzerine yapılıp raporlanmaktadır. Neticede yapılan araştırmanın topluma mal olması, sonuçlarının başkaları tarafından paylaşılması ve gerekirse bu sonuçların karar süreçlerinde kullanılması için araştırmanın somut bir şekle büründürülmesi, yani yazıya dökülmesi ve paylaşılmasıyla mümkündür.

Araştırma sonuçları, duyuru ve paylaşımın yapılacağı hedef gruplara göre raporlanmalıdır. Raporlamanın başlıca hedef grupları şunlardır:

1. Araştırma konusuyla ilgili kişiler, tüm paydaşlar: Bu gruba yönelik raporların amacı, sonuçları duyurma, yaygınlaştırma, paylaşma, farkındalık oluşturma, eğitim ve doğru kararlar alınmasına katkı sağlama olarak özetlenebilir.
2. Yetkili makamlar: Bu gruba yönelik raporların amacı, sonuçları duyurma, yaygınlaştırma, uyarma, öneride bulunma olmalıdır. Bu tür raporlar doğrudan araştırmacı tarafından sunulabileceği gibi, yetkili makamların talebi üzerine de araştırma ve raporlama yapılabilir.
3. Bilimsel toplantı ve dergiler: Bilimsel toplantılar için bildiriler, posterler hazırlanarak kongre ve/ya sempozyumlarda konuyla ilgilenen diğer uzmanlarla paylaşılabilir, tartışmaya açılabilir. Aynı amaçla bilimsel dergilerde yayınlanma yoluna gidilebilir. Bilimsel toplantılarda sunulma veya dergilerde yayınlanma amacıyla hazırlanacak araştırma raporlarının, makale, bildiri ya da poster oluşuna göre ilgili dergi yayın kurulu veya kongre düzenleme kurulunca belirtilen kurallara uygun hazırlanması gerektiğinden bu tür yazılar için standart bir şekil önermek uygun değildir.

Araştırma sonunda rapor yazımına başlamadan önce bir çerçeve plan yapılmalıdır. Eğer amaç iyi ortaya konursa, tartışılacak bilgiyi derlemek ve raporun muhataplarını tanımlamak kolaylaşacaktır. Rapor hazırlayan kişiden beklenen sadece bir bulgu aktarımı değil, elindeki bulguya dayalı analiz yapılmasıdır. Bilginin derlenmesi, sıralanması, değerlendirilmesi ve düzenlenmesi rapor yazanın özen göstermesi gereken kritik hususlardır.

Rapor kolay okunan anlaşılır bir dille yazılmalıdır. Rapor yazarken hiçbir zaman duygusal bir üslup kullanılmamalı, olabildiğince nesnel (objektif) bir tutum sergilemelidir.

Raporun biçim ve tarzını belirleyen temel dinamikler, araştırmanın biçimi, raporun amacı, iletilecek olan bilgi ve raporun muhataplarıdır. Ana metin, her raporun en temel bölümünü teşkil eder ve çoğu kez raporu okuyanın araştırmanın yapılış amacını, yöntemini ve sonucunu iyi ve kolay anlamasını sağlayacak şekilde farklı başlıklarla alt bölümlere ayrılır. Bilimsel yöntem, bir hipotez ortaya koyma, hipotezi test etme ve test sonucunda elde edilen bulguların başlangıçtaki hipotezi destekleyip desteklemediğine karar vermeyi gerektirmektedir.

Başlık Sayfası , her raporda raporun konusunu yansıtacak tarzda rapor başlığı ile raporu hazırlayanın adı ve ilişkili oldukları kuruluşlar ve raporun hazırlama tarihinin yer aldığı başlık sayfası bulunur.

İçindekiler , başlığı altında, raporda yer alan ana ve alt başlıklar sırasıyla yer alır.

Özet , yapılanı, elde edileni ve sonucu veren özlü bir metindir.

Giriş , bölümünde çalışmanın arka plan bilgileri verilir, tartışılacak problem kısaca anlatılır ve araştırmanın amacı belirtilir, hipotezler açıklanır.

Gereç ve Yöntem , bölümünde ileri sürülmüş olan hipotezin nasıl test edildiğini göstermektedir.

Bulgular , bu bölümde araştırma sonucunda elde edilen yorumlanmamış veriler yer alır.

Tartışma ve Sonuç , raporu hazırlayanın en serbest davranacağı kısımdır.

Öneriler , araştırmada elde edilen sonuçların ışığında durumu daha iyi hâle getirmek için nasıl bir eyleme geçilmesi gerektiği hususundaki görüşler, önerileri oluşturur.

Kaynaklar , araştırmayı yaparken ve raporu yazarken araştırmacının başvurduğu kaynakların raporun sonunda verilmesi gerekir.

Ekler , raporu yazan kişinin bulguları veya düşüncesini aktarımında temel teşkil etmeyen ancak analizlerini ve çıkarımlarını destekler mahiyette olan genellikle uzun ve tekrarlayan bilgilere, doğrudan rapor metninde değil, ekler bölümünde yer verilir.

Son Aşama Yazım Kontrolü , yazım kontrolünde sadece şekil bakımından değil, içerik açısından da değerlendirmek raporun kalitesi açısından önemlidir. Rapor başlangıçta hedeflenen amacı ve sizden talep edileni karşılıyor ve giriş bölümünde işaret ettiğiniz hususlara açıklık getiriyorsa tamamlanmış demektir.