Ünite 1: Sağlık Kurumları Kuruluş Yeri Çalışmalar

Giriş

Zaman ve mekân kavramı içerisinde gerçekleştirilen tüm insan faaliyetleri gibi sağlık kuruluşlarının da içerisinde gerçekleştirilecek faaliyetlerin sorunsuz bir şekilde yürütülmesi amacıyla somut mekânlara ihtiyaçları vardır. Bir sağlık kuruluşunun açılmasının ilk aşaması sunduğu hizmetlerin kalitesi, yatak ve personel kapasitesi vb. özelliklerinin iyi bir şekilde planlanmasının yanı sıra şehirdeki konumunun da iyi bir şekilde belirlenmesidir. Sağlık kuruluşlarının bir bölgede konumlandırılması günümüz şartlarında kurumların içinde bulundukları rekabetçi pazar düşünüldüğünde oldukça önemli bir hal almaktadır. Kuruluş öncesi bu tip önlemlerin alınmaması sağlık kuruluşlarının hizmet kalitesinin düşmesine ve maliyet giderlerinin de artmasına yol açmaktadır.

Kuruluş Çalışmalarıyla İlgili Temel Kavramlar

Kuruluş aşamalarına değinilmeden önce yatırım , yatırım projesi ve fizibilite etüdü kavramlarının açıklanması gerekmektedir.

• Yatırım : Farklı literatürlerde değişik biçimlerde ifade edilmektedir. İşletmeci açısından yatırım, parasal sermayenin bina, arazi, makine ve stoklar gibi maddi ve patent veya imtiyaz şeklindeki maddi olmayan değerlere dönüştürülmesidir. Yatırım sonucunda girişimci, çaba ve masraflarının karşılığını kar olarak geri alır. Söz konusu yatırımlar, pazarda yeni olan bir ürünün üretilmesi şeklinde olabileceği gibi, mevcut işletmeler tarafından yeterince karşılanmayan potansiyel ihtiyaçları gidermek için yapılan yatırımlar şeklinde de olabilir.
• Yatırım Projesi : Yatırıma göre daha kapsamlı bir kavramdır. Özet olarak; ileride belli bir ekonomik yarar sağlayacağı umularak yapılan yatırımla ilgili olarak geliştirilen bir plandır.
• Fizibilite Etüdü : Bir yatırım projesi hazırlanırken kesin yatırım kararı alabilmek için girişimcinin, yapacağı yatırıma yönelik bazı ön bilgileri elde etmesine imkân veren çalışmalardan oluşan bölüme denir. Ön proje olarak da adlandırılabilmektedir.

İşletmelerde Kuruluş Çalışmaları ve Planlanması

Fikir aşamasından işletmenin kuruluşuna kadar geçen tüm süreçlere ‘’kuruluş çalışmaları’’ denilmektedir. İşletmelerin kurulması, ekonomik, teknik, mali ve yasal yönleri olan bir süreçtir. Bu bakımdan başarılı bir işletme kurmak için bir dizi ana ilkeye uygun bir şekilde kuruluş çalışmalarının yapılması gerekir. İşletme kurma, işletmecilik açısından bir yatırım yapma şeklinde değerlendirilir. Dolayısıyla kuruluş çalışmalarının planlanması, yatırım projelendirilmesi veya yatırım planlaması olarak adlandırılır. Kuruluş aşamasındaki bu planlama çalışmaları, yatırım projesinin hazırlanması sürecini oluştururlar. Yatırım projesinin hazırlanmasında izlenecek süreç 8 aşamadan oluşmaktadır ve kitabınızın 6. Sayfasında açık bir şekilde gösterilmiştir.

Sağlık Kuruluşlarında Fizibilite Araştırmaları

Genel işletmelerin kuruluş çalışmalarında yapılan araştırmaların sağlık kuruluşlarının kuruluş çalışmalarında da yapılması gerekmektedir. Ancak günümüz şartlarında hastane işletmeciliği ayrı bir önem kazanmıştır. Gerek kamu ve gerekse özel sağlık kuruluşlarının verimli ve etkin bir şekilde çalışması ve kar getirmesi isteniyorsa, genel işletmelerde olduğu gibi sağlık yatırım projelerinin de ekonomik, teknik, mali ve yasal analizlerinin planlı bir şekilde yapılması gerekmektedir. Sağlık kuruluşlarında fizibilite araştırmaları ekonomik, teknik, mali ve yasal analiz olmak üzere dört aşamada gerçekleştirilir ve bu analizlerin sonuçlarına göre yatırım yapılır ya da yatırım fikrinden vazgeçilir.

Ekonomik Analiz

Ekonomik yönden yatırımın rasyonel olup olmadığı araştırılır. Ekonomik analiz aşağıdaki 3 ana başlık altında detaylı bir şekilde incelenmiştir.

• Piyasa araştırması ve talep tahmini
• Büyüklük ve kapasite seçimi
• Kuruluş yeri seçimi

Ekonomik analizin yapılmasındaki esas amaç; beklentileri ve ön görülere en yakın tahminlerin yapılarak kurulacak işletmenin gerek hizmet kalitesi gerekse maliyet oranları açısından optimum seviyeyi yakalamasıdır.

Piyasa araştırması ve talep tahmini başlığı altında; Sağlık Hizmetleri Talebi, Rekabet Ortamının Analizi, Sağlık Hizmetleri Arz Durumunun Analizi konuları ayrıca işlenmiş ve detaylı bir şekilde açıklanmıştır.

Büyüklük ve kapasite seçimi alt başlığı içinde de benzer olarak; piyasa araştırması ve talep tahmininden sonra işletmenin hangi kapasite ile kurulacağının tespiti için pazar araştırması ve talep tahmini çalışmalarından elde edilen bilgilere göre kurulacak işletmenin kapasitesi belirlenir.

Kuruluş yeri seçimi için ise; Kuruluş Yeri Faktörleri, Pazara Yakınlık, Hammaddeye Yakınlık, Ulaşım İmkânları, İşgücü Temini, Arsa Bedeli, Enerji ve Su Kaynakları, İklim Koşulları, Teşvikler ve Sınırlamalar, Sosyal ve Kültürel Koşullar, En Uygun Kuruluş Yeri, Verimlilik, Ekonomiklik ve Karlılık konuları ayrı ayrı ele alınarak raporlanmalı ve her bir alt başlık için uygun olan optimum durum belirlenmelidir.

Ekonomik analizin son aşaması hastane tipinin belirlenmesidir. Hastane yapı tipleri, genelde pavyon sistemi ve blok sistemi olmak üzere iki modele uygun olarak yapılmaktadır. Pavyon sisteminde, hastaneye ait hasta istasyonları, idare, hasta kabul, servisler, operasyon kısmı, tedavi kısmı gibi bölümler her biri ayrı ayrı olarak binalara yerleştirilmiştir. Blok sistemi, ilk kez 1900’lü yıllarda Amerika’da yapılmış daha sonrada Almanya ve tüm Avrupa’da uygulanmıştır. Günümüzde uygulanmakta olan blok sistemde hastanenin çeşitli kısımları aynı bina içinde yer alır. Çeşitli hasta istasyonları yan yana ve üst üste konulmuş, bunlar gerek birbirlerine gerekse operasyon, tedavi, servis vb. ünitelere koridor, hol, asansör ve merdivenlerle bağlanmıştır. Yolların fazla uzamaması, asansör bağının daha kolay ve çabuk olması, küçük arsaya sığmak veya daha büyük alan elde etmek endişeleri blok hastaneleri çok katlı hale getirmiştir.

Teknik Analiz

Ekonomik analizden sonraki aşama teknik analizdir. Yeterli talep imkânının olduğu tespit edilen ürün ya da hizmetin teknik açıdan üretilebilir olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla yapılan teknik analiz daha çok mühendislik konularını kapsamakla birlikte pek çok çalışmayı bir arada gerekli kılmaktadır.

• Teknik analiz aşamasında sorulması gereken temel sorular şunlardır:
• Konunun gerektirdiği bütün teknolojik ayrıntılar ele alınmış mı?
• Konuyla ilgili bütün teknoloji seçenekleri dikkate alınmış mı?
• Alternatif çözümler, maliyet, fayda ve hammadde ihtiyacı yönünden karşılaştırılmış mı?
• Seçilen teknoloji, ülkenin, sektörün ve/veya bölgenin yapısına uygun mu?
• Seçilen teknoloji ülkenin bilim ve teknoloji kapasitesini geliştiriyor mu?
• Seçilen teknoloji ticari ölçekte uygulanmış ve başarılı sonuçlar elde edilmiş mi?
• Talep ve donanım yapısına göre kapasite ne kadar olmalı?
• Ürün ya da hizmetler teknik olarak üretilebilir nitelikte mi?
• Hammadde-malzeme ve işçilik tedarikinde sorunla karşılaşılabilir mi?

Yukarıdaki soruların yanıtlanabilmesi için teknik analiz sırasında incelenmesi gereken konular ise şunlardır:

• Ürün ya da hizmetin teknik özellikleri ve kalite standartları
• Optimum üretim kapasitesinin seçilmesi
• Projenin ekonomik ömrü
• Üretim süreci ve alternatif teknolojiler
• Teknoloji seçimi ve gerekçesi
• Teknoloji ihtiyacı ve maliyeti
• Yerli ve yabancı donanım seçimi
• Mevcut ve ihtiyaç duyulan altyapı hizmetleri
• Yerleşim düzeni
• İnşaat ve montaj programı
• Üretim programı
• Zemin etütleri
• İşgücü ihtiyacının belirlenmesi
• Örgütsel yapının belirlenmesi

Mali Analiz

Genel olarak mali analiz, bir yatırım projesine ilişkin nakit giriş ve çıkışları ışığında gerekli mali kaynakların ihtiyacını, bunların nereden ve nasıl sağlanacağını belirleyerek projenin ekonomik açıdan arzu edilebilirlik derecesini (karlılık ve fayda düzeyini) ve potansiyel bir işletme olarak faaliyetini ya da işleyişini devam ettirip ettiremeyeceğini değerlendirmeyi amaçlar.

Mali analiz yapılırken aşağıdaki çalışmalar yürütülür:

• Kurulacak işletmenin yatırım tutarının hesaplanması
• İşletmenin gelir ve gider tahminleri
• Finansal kaynakların hesaplanması
• İşletmenin karlılığının belirlenmesi ve bununla ilgili analizler

Mali analiz, ilk planda yatırım giderlerinin saptanmasına yönelik rol oynar. Bu açıdan ele alınan gider kalemleri ve hesapları önemlidir. Mali analiz aşamasında göz önünde bulundurulacak bazı gider kalemleri şunlardır:

• Tüm etüt ve proje giderleri
• Arsa bedelleri
• İnşaat ve kiralama giderleri
• Makine ve teçhizat giderleri
• Taşıt ve diğer araç giderleri
• Patent ve lisans haklarını satın alma
• Teknik bilgi (know-how) transferi giderleri vb.

Mali analizde, yapılacak yatırımla ilgili olarak aşağıdaki değerleme ve yatırım kararı alma ölçütleri ve bilgileri de bulunabilir:

• Karlılık (vergi öncesi ve sonrası karlılık, yatırımın yıllar itibariyle sağlayacağı gelirlerin bugünkü değerlerle ifadesi sonucu elde edilen karlılık gibi)
• İşletmenin borç ödeme yeteneği ve katsayısı
• Yatırımın ülkeye döviz tasarrufu sağlama yönü
• Yatırımın ulusal ekonomiye sağlayacağı katma değer
• İnsan gücü verimliliği açısından yatırımın değerlendirilmesi
• Sermaye-verim oranı açısından yatırımın durumu.

Yasal Analiz

Yatırım projesinin uygulamaya geçmeden önceki son aşaması ise yasal analizdir. Hammadde üretiminden ürünün tüketiciye teslimine hatta satış sonrası hizmetlere kadar işletmeler bir takım yasal yaptırımlara tabidirler.

Özetle, yasal analiz yapılırken aşağıdaki sorulara cevap bulunmaya çalışılır:

• Ülkede kalkınma planı var mı, varsa kapsamına hangi bölgeler ve sektörler giriyor?
• Yatırım teşvikleri kapsamına giren yatırım türleri nelerdir?
• Yatırım teşvikleri kapsamında ne tür teşvikler var?
• Projenin uygulamaya konulması ve üretime geçmesi ile ilgili yasal bir kısıtlama var mı?
• Ödenmesi gereken vergi oranları ve tutarları ne kadar?