Ünite 6: Matbaacılıkta Sayısal Baskı Teknikleri

Klasik Ofset Matbaa Baskısı

Klasik renkli fotoğraf kağıdı üzerindeki baskılarda CMY renkleri üst üste serilmiş katmanlar halinde yer almakta ve katmanların üzerindeki renk yoğunluklarının değişmesi ile renk farklılıkları elde edilir. Ancak mürekkep ve tonerin kullanıldığı standart baskılarda CMY renk maddeleri en yoğun tonları ile kullanılmaktadır. CMY setin üç rengin ara tonu yoktur ve bu baskı tekniği trikromi/üç renk olarak adlandırılır.

CMYK Renk Modeli ve Matbaa Uygulamasındaki Yeri

Bilgisayar monitörleri, tv ekranları ve data projektörlerin çalışması RGB (kırmızı, mavi, yeşil) renk modeline göre tasarlanmıştır. Buna göre beyaz ışığın üç saf bileşeni olduğu varsayılır ve kırmızı, yeşil ve mavi renklerdeki ışık birleştirilerek beyaz ışık oluşmuş olur. Yani RGB’nin parlaklık oranları değiştirilerek beyaz ışıkta sapmalar meydana gelir ve böylece tüm renkler oluşturulmuş olur.

Ancak baskı sistemlerinde görüntünün oluştuğu yüzeyin kendisi ışık yaymadığı ancak ortamda bulunan ışığı yansıtarak görüntünün algılanmasını sağladığı için RGB modeli uygun değildir. Bu yüzden çıkarıcı renkler CMY modeline başvurulur. Buna göre CMY modelinde C kırmızı ışığı, M yeşil ışığı, Y mavi ışığı tümüyle tutar ve kalanını yansıtır.

Tüm baskı sistemlerindeki amaç RGB’den oluşan ve ortamda bulunduğu varsayılan beyaz ışığın içinden, baskıdaki CMY oranları seçici olarak değiştirilerek ortam ışığındaki ana bileşenleri eksilterek yansıma sırasında farklı renkler elde edilmektedir.

Ara Tonların Matbaa Baskısında Elde Edilmesi: Tram

Matbaa baskısında yoğunluğu değişsen renk katmanları yerine her zaman aynı yoğunluktaki mürekkepler kullanılmakta ve ara tonların elde edilebilmesi için tram kullanılmaktadır.

Buna göre görüntüdeki herhangi bir noktanın renk değerine göre CMY ve K pozisyonlarında küçük veya seyrek ya da büyük ve kendisine ayrılmış alanda benekler oluşturulur ve alttaki kağıt renginin aralardan görünmesi ve kapanması ile renk algısı farklı tonlarda oluşur.

Siyah Mürekkep Neden Gereklidir?

Matbaa baskısında ve tram ya da mürekkep noktacıkları kullanılan sistemlerde mürekkepler örtücü ve yan yana konumlandırıldıkları için gerçek siyah değeri elde edilememektedir ve bu nedenle tramlı ya da noktacıklı sistemlerde siyah rengin elde edilebilmesi için baskıya siya mürekkep de eklenmiştir.

CMYK Modeli ve Gamut

Herhangi bir renk modeli için oluşturulabilecek farklı renklerin toplamı gamut olarak adlandırılmaktadır. CMYK modelinde ise ortam ışığı mutlaka bir yüzeyden yansıdığı için gamut daralmakta ve RGB uzayındaki tüm renklerin baskıda elde edilmesi zorlaşır. Bu sorunun üstesinden gelmek zor olmakla birlikte mürekkep sayısı arttırılarak iki gamutu birbirine yaklaştırmak için çaba gösterilmektedir.

Ofset baskıda yeşil ve turuncu mürekkeplerin eklenmesi 6 renkli baskı (hexachrome), mürekkep püskürtmeli sistemlerde açık C ve açık M tonlarının eklenmesiyle (CcMmYK) mürekkep arttırılmaktadır.

Ofset Baskı Kalıbı

Baskı kalıpları kullanım sırasında silindir biçiminde bükülen, esnek, metal levhalardır. Basılan görüntü CMYK bileşenlerine ayrıştırıldıktan sonra bu bileşenlerin her biri için ayrı ayrı kalıplar oluşturulur ve kalıbın üzerinde mürekkep ile basılacak görüntüyü taşıyan bir katman yer alır ve baskı sırasında mürekkep bu katmana aktarılır. Bu işlem toplam tiraj kadar aynı yüzeye dörder kez yapılarak tekrarlanır.

Klasik ofset Sisteminde Sayısal Süreçler

Matbaa sisteminde sayısal teknolojinin kullanılması, sayısal teknoloji ile baskı öncesinde yapılan prova baskısı ve klasik matbaada baskı kalıbı oluşturma aşamasında film kullanımını ortadan kaldıran ve iş akışını hızlandıran CTP teknolojisidir.

Prova Baskı

Yüksek trajlı işlerde baskı başlamadan önce bir hata yapılmışsa sonucun kağıt üzerinde görülebilmesi ve iş gücü, zaman, kağıt ve mürekkep kayıplarının önlenmesi sağlanmış olur.

Günümüzde bilgisayar ortamında ve çoğunlukla PDF yapısında bulunan bir dosya ile bilgisayara bağlı olan ve bir yazıcı olarak tanımlanan prova makinesine aktarılarak gerçek boyutta basılmaktadır. Bu işlem mürekkep püskürtmeli baskı cihazı ile gerçekleştirilmektedir.

Baskı Kalitesi

Baskı kalitesini etkileyen etmenler makinenin üretim kalitesi ve bakımı, kullanılan mürekkeplerin kalitesi ve kağıt kalitesinin yanı sıra aşağıdaki etmenlerden de etkilenmektedir.

RMG-CMYK Dönüşümü: Görüntüyü oluşturan sayı dizisinin CMYK bileşenlerine dönüştürülmesi kritik bir aşamadır ve mürekkep cinsi, kağıt özellikleri, baskıya daha sonra uygulanacak olan selofan, lak vb işlemler olup olmayacağı CMYK modeli için dikkat edilmesi gereken hususlardır. Bu nedenle RGB uzayındaki görüntülerin CMYK uzayına aktarılma işlemi fotoğrafçılar ve sonraki aşamada matbaacılar tarafından gerçekleştirilmelidir.

Kalıpların Hizalanması

Bu desende en küçük bir kayma, renklerin istenmeyen bir şekilde çakışmasına, desenin bozulmasına ve görüntü FOT203U-SAYISAL FOTOĞRAF BASKI TEKNİKLERİ Ünite 6: Matbaacılıkta Sayısal Baskı Teknikleri 2 kalitesinin keskinlik ve renk doğruluğu bakımından zarar görmesine neden olacaktır.

Baskı Çözünürlüğü

Fotoröportaj yöntemini kullanan bir fotoğrafçının ilgi alanını insanlar, tüm canlılar ve tüm hayat oluşturmaktadır.

Bu konular doğrultusunda fotoğrafçının amacı ele aldığı konuyu yüzeysel olarak işlemek yerine ilk görünenin dışında derinlemesine bir anlam aramak ve sunmak olmalıdır. Yani fotoğrafçı ele aldığı konuyu zihinsel ve duygusal olarak, felsefi boyutlarıyla hayata, ideolojik boyutlarıyla topluma dair bir anlamlandırmayı içermelidir.

Bu doğrultuda belgesel fotoğrafçılığındaki amaç iyi baskılar, düzgün sunumlar, başarılı yerleştirmeler, ışığın ve rengin isabetli kullanımıyla sınırlı kalmamalıdır. İfade etmenin özgün bir yanını kullanarak samimi, dürüst, gerçeğe bağlı olarak çalışmalıdır.

CMYK Dengesi

Herhangi bir kalıbın gerekenden koyu ya da açık basılması renk kaymaları ile kendini gösterecektir. Bu kayma en belirgin biçimde düz gri olması gereken ve grinin dört renkle basıldığı yüzeylerde görülür. Gri donuk ve nötr değilse herhangi bir renge doğru kaymışsa ve kalıbın yapısında bir sorun yoksa baskıdan kaynaklanan bir dengesizlik olduğu düşünülmeli ve düzeltilmelidir.

Siyah-Beyaz Baskı ve Duotone Uygulaması

Renkli görüntülerde fark edilemeyen küçük hataların siyah beyaz görüntülerde dikkatli bir gözü rahatsız edebilmektedir. Bu noktada çözüm duotone yani iki renk baskı kullanmaktır. Bu teknikte kalıp sayısı 4’ten 2’ye düşürülür ve siyah ile birlikte gri tonda bir mürekkep daha kullanılarak baskı yapılır. Koyu tonlarda siyah kalıbındaki tramlar yoğunlaşırken açık tonlarda gri kalıbındaki tramlar belirginleşir. Böylece renk kayması kesin olarak önlenerek arzuya göre ton zenginliğine ve doygun gri skalasına ulaşılmış olur.

Sayısal Matbaa

Yüksek trajlı baskılar önemli maliyet, hız, kalite sağlamasına rağmen düşük trajlı uygulamalarda çok yüksektir. Buna göre afiş, kitap, davetiye gibi herhangi bir ürünün az sayıda basılması mantıklı değildir. Kalıp maliyetlerinin ve ön çalışmanın yarattığı işçilik maliyetinin baskı sayısına bölünmesi, ofset tekniği ile düşük tirajlı iş basılmasının anlamsız olduğunu ortaya koyar.

Önceden tasarım baskısı öncesindeki son kontrolü için kullanılan bazı prova teknikleri zamanla geliştirilerek sayısal matbaa sistemlerine ve masaüstü fotoğraf baskı cihazlarına dönüştürülmüştür. Böylece sayısal matbaa adı verilen bu cihazlar kısa sürede ve ofset baskı ile karşılaştırılabilir kalitede basılı ürün elde edilmesine olanak tanımıştır.

Sayısal Matbaada İş Akışı

Klasik matbaada olduğu gibi sayısal matbaada da bilgisayar ortamında tamamlanan bir tasarım CMYK bileşenlerine ayrıştırılarak doğrudan doğruya baskı makinesine gönderilir. Baskı büyük paftalar halinde kesilmiş tabaka ya da bobin halindeki kağıda genel olarak tek geçişte 4+4 renk yani her iki yüzeye aynı geçişte CMYK renkleri uygulanarak gerçekleşir.

Elektrostatik baskıda, mürekkep yerine mıknatıslanma özelliği kazanmış olan çok ince toz halindeki CMYK renklerinde, toner adı verilen pigmentler kullanılır. Basılacak görüntü, ışığa duyarlı olan ve toneri üzerine çekerek daha sonra kağıda transfer eden silindir biçimindeki hassas tamburlar (drum) ile gerçekleşir.

Değişken Veri

Sayısal matbaa tekniğinde baskı silindirleri her bir nüsha baskı için sıfırlanarak yeniden pozlanabilirler ve böylece değişken veri ile baskın mümkün olur.

Baskı Boyutları

Baskı boyutu klasik matbaada baskı silindirinin genişliği ve yüz ölçümü ya da endüstriyel olarak üretilen ham baskı boyutlarının kalıplarının boyutları ile sınırlıdır. Poster baskıları ve büyük formatların oluşturulmasında kullanılan en büyük pafta 125X190 cm’dir.

Sayısal matbaada ise bobin halindeki kağıtlara baskıda kağıdın eni fiziksel sınırı oluşturur ve baskının boyu ise kullanılan bilgisayar alt yapısı ile sınırı kalmaktadır. Devasa boyutlarda baskı elde edilebilmesi için görüntünün bilgisayar platformunda oluşturulması ve baskı ünitesine aktarılması gerekmektedir.

Klasik Matbaa İle Sayısal Matbaanın Karşılaştırılması

Maliyet ve Baskı Kalitesi

Klasik matbaada düşük tirajda birim maliyet yüksektir. Kopya sayısı arttıkça birim maliyet gözle görülür şekilde düşmektedir. Sayısal matbaada ise birim maliyet baskı sayısından bağımsızdır ve değişmez.

Ekstra Renk

Grafik ürünlerin baskısında bazı durumlarda CMYK modeli oluşturulamayacak özel renklerin kullanılması gerekebilmektedir. böyle durumlarda kullanılması geren renk saf bir mürekkep olarak hazırlanıp CMYK renklerine ek olarak beşinci kalıp ile basılır. Buna ekstra renk adı verilir.

Baskıdan Baskıya Tutarlılık

Klasik ofset baskıda ilk provalarda tatmin edici sonuç alındıktan sonra asıl baskı başlamakta ve süreç iyi denetlenerek bir kopya ile peşinden gelen kopya arasında gözle görülebilecek farklar beklenmemektedir.  Sayısal matbaada ise her kopyada sistem sıfırlanıp bir kez daha yapıldığı için kopyadan kopyaya değişkenlik olasılığı daha yüksektir ve baskı tutarlılığını korumak için daha çok çaba gerekmektedir.

Görüntü Kararlılığı

Basılan görüntünün atmosfer ve ışık nedeniyle zaman içerisinde ne kadar değişime uğrayacağı durumudur. Klasik ofset baskıda basılan işlerin gelip geçici olması nedeniyle görüntünün zaman içinde solması beklenen bir durumdur.

Güvenlik

Sayısal matbaanın hareket eden parçaların daha az sayıda olması nedeniyle personele daha güvenli bir ortam sağladığı düşünülebilir. Ancak geleneksel fotoğrafçılıkta çok sayıda kimyasal madde kullanılması nedeniyle zehirlenme gibi riskler ortadan kalkmış olsa da masa başında çok uzun süre monitöre maruz kalma ve aynı yerde saatlerce oturulması nedeniyle ciddi sağlık riskleri oluşmaktadır.