Ünite 3: Borsalar

Borsa Kavramı, Borsaların Önemi ve Tarihsel Gelişimi

Mali piyasalar firmaların kısa vadeli fon ihtiyaçlarının karşılandığı para piyasaları ile uzun vadeli kaynak ihtiyaçlarının karşılandığı sermaye piyasalarından oluşur. Sermaye piyasalarında ilk aşamada, fon arz edenler ile pay senedi, borçlanma araçları gibi finansal araçlar ihraç ederek fon talep edenlerin doğrudan karşılaştıkları birincil piyasalar yer alır. Sermaye piyasası araçlarını birincil piyasalarda gerçekleşen ihraçlar yoluyla elde eden yatırımcılar bunları ilerleyen dönemlerde yeniden nakde çevirmek isteyebilir. Bunu gerçekleştirmenin bir yolu, sermaye piyasası araçlarının başka bir fon sağlayıcıya transfer edilmesidir ki bu işlemler de ikincil piyasalar aracılığıyla yapılabilir. İkincil piyasalar ise sermaye piyasası araçlarının alım ve satımını yapan yatırımcıların karşılıklı olarak bir araya gelerek işlem gerçekleştirdikleri organize olmayan tezgâh üstü piyasalar şeklinde örgütlenebileceği gibi, alıcı ile satıcıların birbirlerini tanıması ihtiyacını azaltan ve bu yolla olası işlem maliyetlerini düşüren organize yapılar şeklinde de örgütlenebilirler. Borsalar borsada işlem görmesi uygun görülen finansal araçların alım-satımının belirli esaslar ve kurallar çerçevesinde yapılmasını sağlayan, oluşan fiyatların ve işlem bilgilerinin kamuya duyurulmasıyla yükümlü olan organize pazar yerleridir.

Borsaların bir ekonomiye sağladığı yararlar ile temel işlevleri şu şekilde sıralanabilir:

• Ekonomiye kaynak yaratmak
• Sermaye piyasası varlıklarının alım satımı için ikincil piyasa rolü görmek, likidite sağlamak, ekonominin göstergesi olmak
• Bir ekonomide sermayenin tabana yayılmasına katkıda bulunmak
• Şirketler ve sermaye piyasası araçları ile ilgili bilgilere daha kolay ulaşılmasını sağlamak
• Güven sağlamak
• Ekonomide yapısal değişimleri kolaylaştırmak

Bilinen borsa benzeri ilk pazar yapısı M.S. 250’lerde Kütahya-Çavdarhisar bölgesinde faaliyet göstermiş olan ticaret borsasıdır. Avrupa’da ilk borsa 1487 yılında Hollanda’nın Anvers şehrinde kurulmuştur. 16’ıncı yüzyılda bu borsanın yerini Amsterdam Borsası almıştır. “Borsa” ibaresi ilk defa 1773 yılında kahvehanenin üstüne “The Stock Exchange” levhasının asılmasıyla kullanılmaya başlanmıştır. 3 Mart 1801’de ücrete tabi üyelik sistemi getirilerek borsa yeniden açılmıştır. Böylece modern anlamda ilk borsa kurulmuştur. Pay senetlerinin alım ve satımına aracılık eden 24 kişinin 17 Mayıs 1792’de New York’ta bir ağacın altında imzaladıkları Buttonwood Anlaşması ile kendi aralarındaki işlemlere bazı kurallar getirmeleri, ABD’de borsanın kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir.

Osmanlı Devleti’ne ait borçlanma senetlerinin ihracı sonrasında İstanbul’da bu sözleşmelere ilişkin bir piyasa oluşmuş, nakit varlık sahibi olan gayrimüslim bankerler Galata’da bu sözleşmelerin alımını ve satımını yapmaya başlamışlardır. 1866 yılında İstanbul’da kurulan borsa, 1873 yılında çıkarılan bir nizamnameyle “Dersaadet Tahvilat Borsası” adını almış, borsaya Maliye Nezareti’nce bir komiser atanmıştır. Bu borsanın adı, 1906 yılında çıkartılan Esham ve Tahvilat ve Kambiyo ve Nukut Borsası Tüzüğü’yle “Esham ve Tahvilat Borsası” olarak değiştirilmiştir. Bu kuruluş Cumhuriyet dönemine kadar varlığını sürdürmüştür. İstanbul Borsası pay senedi alım satımından çok kambiyo işlemlerinin yapıldığı bir yerdir. 1929 yılında borsanın yapısı yeniden düzenlendi ve “İstanbul Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsası” adını aldı. 1938 yılında çıkartılan bir kararnameyle İstanbul Borsası kapatılarak Ankara’ya taşındı ve orada çalışmaya başladı. Ancak, 1941 yılında borsa yeniden İstanbul’a nakledildi. 1980 öncesinde pay senetlerinin alım satımı İstanbul Sirkeci’de IV. Vakıf Han’da bulunan borsa binasında yapılıyordu. 24 Ocak 1980 kararları ile yaşanan ekonomik serbestleşme hareketlerinin ardından Türkiye ekonomisinin ihtiyacını karşılayacak nitelikte bir borsanın kurulması gerekliliği ortaya çıktı. Türkiye’de sermaye piyasalarının dönüm noktaları arasında Sermaye Piyasası Kanunu’nun 30 Temmuz 1981’de yürürlüğe girmesi önemli yer tutmaktadır. Kanunla birlikte Türkiye’de sermaye piyasaları hukuki altyapıya kavuşmuştur. Sermaye Piyasası Kanunu’yla sermaye piyasası faaliyeti ve bu piyasanın üyelerinin sahip olması gereken özellikler tanımlandı, bu faaliyetlerin yürütülmesi için SPK’dan yetki belgesi alma zorunluluğu getirildi. Sermaye Piyasası Kanunu’nun amacı “tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya yaygın ve etkin katılmasını sağlamak” olarak tanımlanmıştı. 1983 yılında çıkarılan 91 sayılı KHK ile menkul kıymet borsaları, menkul kıymetlerin alım ve satımı, fiyatlarının tespit ve ilanı işleriyle yetkili olarak kurulan tüzel kişiler olarak tanımlanmıştır. 1984 yılında da “Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” çıkarılmasının ardından, İstanbul’da bir menkul kıymetler borsasının kurulması SPK tarafından hükümete teklif edildi ve bu teklif 19 Ekim 1984 tarihinde onaylandı. “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası” adı ilk kez bu teklifte geçmiştir. 26 Aralık 1985 tarihinde faaliyete geçen İMKB’de ilk işlemler 3 Ocak 1986’da gerçekleştirildi. Türkiye’de sermaye piyasalarının yasal temelini oluşturan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ve menkul kıymet borsalarının kuruluş ve işleyiş esaslarını düzenleyen 91 sayılı Menkul Kıymet Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname sermaye piyasaları alanındaki mevcut düzenlemelerin AB müktesebatına uyumlu hale getirilmesi ve Türk sermaye piyasalarının küresel pazarlara entegrasyonunu sağlayarak rekabet gücünü artırmak amacıyla 2012 yılsonunda kabul edilen 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır. Yeni yasaya göre, borsalar, Sermaye Piyasası Kurulu’nun uygun görüşü üzerine kuruluşuna Cumhurbaşkanı tarafından izin verilen, sermaye piyasası araçlarının, kambiyo ve kıymetli madenler ile kıymetli taşların ve Sermaye Piyasası Kurulu’nca uygun görülen diğer sözleşmelerin, belgelerin ve kıymetlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işlem görmesini sağlamak üzere kurulan özel hukuk tüzel kişileri olarak düzenlenmiştir. Yasa ile birlikte İMKB ve İstanbul Altın Borsası (İAB), paylarının bir kısmı Hazine’ye ait olan ve özel hukuk hükümlerine tabi bir anonim şirket olarak yapılandırılmış Borsa İstanbul A.Ş. çatısı altında birleştirilmiş, İzmir’de faaliyet sürdüren Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nın da belirlenen pay değişimi oranı üzerinden bu birlikteliğe katılması öngörülmüştür. Bu yolla Türkiye’de gerek spot gerekse türev sermaye piyasası araçlarının tek bir platform üzerinden yatırımcılara sunulması amaçlanmıştır. Borsa İstanbul Anonim Şirketi, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 138’inci maddesi çerçevesinde, Yasanın yürürlüğe girdiği 30 Aralık 2012 tarihinde kurulmuş, esas sözleşmesinin 3 Nisan 2013 tarihinde tescil edilmesiyle birlikte resmi olarak faaliyetlerine başlamıştır.

Borsa İstanbul Bünyesinde Faaliyet Gösteren Piyasalar

Borsa İstanbul bünyesinde faaliyet gösteren piyasalar beş başlıkta toplanmaktadır. Bunlar Pay Piyasası, Borçlanma Araçları Piyasası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası, Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasalarıdır. Borsa İstanbul’un tüm piyasalarında işlemler elektronik olarak gerçekleştirilmekte ve oluşan piyasa bilgileri anında duyurulmaktadır.

Pay Piyasası

Farklı sektörlerden halka açık şirketlerin pay senetlerinin işlem gördüğü Borsa İstanbul Pay Senetleri Piyasası, yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli yatırım ortamı sağlamaktadır. Pay Piyasası’nda işlemler elektronik alımsatım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı temel alınarak “Çoklu Fiyat (tek fiyat)-Sürekli Müzayede” esaslarına göre otomatik olarak gerçekleşmektedir.

Pay Senetlerine Yatırım

Pay senetlerine yatırım; kısa ve uzun vadeli yatırım imkânı, kar payı ve sermaye kazancı olarak olmaktadır.

Borsa Yatırım Fonlarına Yatırım

Borsa yatırım fonları ise bir endeksi baz alan, baz aldığı endeksin performansını yatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve payları borsalarda işlem gören yatırım fonlarıdır.

Aracı Kuruluş Varantlarına Yatırım

Aracı kuruluş varantları, opsiyon sözleşmelerinin menkul kıymetleştirilmiş halidir. Yatırımcıya ödediği prim karşılığında bir menkul kıymeti, bir menkul kıymet sepetini ya da bir endeksi, vade sonunda veya vadeden önce, belirlenmiş olan bir fiyat seviyesinden (ihraççıdan) alma ya da (ihraççıya) satma hakkı verir.

Sertifikalar

Sertifikalar, yatırımcısına önceden belirlenmiş koşulların oluşması durumunda alacak hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki yapılandırılmış finansal ürünlerdir. Varant benzeri bir finansal ürün olan sertifikaların BİAŞ Pay Piyasası bünyesinde işlem görebilmesi için Kurumsal Ürünler Pazarı başlığı altında “Sertifika Pazarı” oluşturulmuştur.

Sertifikalar, yatırımcısına önceden belirlenmiş koşulların oluşması durumunda alacak hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki yapılandırılmış finansal ürünlerdir. Varant benzeri bir finansal ürün olan sertifikaların BİAŞ Pay Piyasası bünyesinde işlem görebilmesi için Kurumsal Ürünler Pazarı başlığı altında “Sertifika Pazarı” oluşturulmuştur.

Takas ve Saklama Hizmetleri

Pay Piyasası’nda yapılan işlemlerin takası Türkiye’deki tek yetkili takas kuruluşu olan İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş (Takasbank) tarafından gerçekleştirilmektedir. Menkul kıymetlerin saklaması kaydî olarak Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.’de yapılmaktadır. BİAŞ Pay Piyasası’nda işlem gören menkul kıymetlerin tamamı kaydîleştirilerek elektronik ortama taşınmıştır. Bu menkul kıymetler fiziki olarak basılmamaktadır.

Pay Piyasası’ndaki Pazarlar

Pay Piyasası bünyesinde bulunan pazarlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Yıldız Pazar
• Ana Pazar
• Gelişen İşletmeler Pazarı (GİP)
• Yakın İzleme Pazarı
• Kolektif Yatırım Ürünleri ve Yapılandırılmış Ürünler Pazarı (KYÜYÜP)
• Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarı (NYİP)
• Piyasa Öncesi İşlem Platformu (PÖİP)

Pay Piyasasında Uygulanan İşlem Yöntemleri: Sürekli İşlem, Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem ve tek fiyat yöntemidir. BİAŞ Pay Piyasası’nda;

• Sürekli Müzayede-Çok Fiyat
• Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede-Çok Fiyat
• Tek Fiyat

işlem yöntemleri kullanılır.

Sürekli Müzayede-Çok Fiyat Yöntemi: Sisteme gönderilen alış ve satış emirlerinin seans boyunca farklı fiyat seviyelerinde eşleşebilmesi, dolayısıyla aynı seans içinde farklı işlem fiyatlarının oluşması nedeniyle bu yönteme “Sürekli Müzayede - Çok Fiyat Yöntemi” denir.

Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede İşlem Yöntemi: Bu yöntemin “Sürekli Müzayede-Çok Fiyat Yöntemi”nden temel farkı, Borsa Yönetim Kurulu tarafından atanmış bir piyasa yapıcı (aracı kuruluş) üye bulunmasıdır. Sürekli müzayede yöntemiyle işlem gören menkul kıymetlerde BİAŞ Yönetim Kurulu tarafından atanmış bir piyasa yapıcı üye (aracı kuruluş) tarafından sürekli çift taraflı (alış ve satış) kotasyon (fiyat ve miktar) verilmek suretiyle o menkul kıymette işlem gerçekleşebilecek fiyat aralığının belirlendiği ve likiditenin hedeflendiği işlem yöntemidir.

Tek Fiyat İşlem Yöntemi: Tek fiyat yöntemi, belirli bir zaman dilimi boyunca emirlerin eşleştirme yapılmaksızın Alım-Satım Sistemine kabul edilip, bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerçekleşmesini sağlayan fiyat seviyesinin hesaplandığı, tüm işlemlerin bu fiyat seviyesinden gerçekleştiği işlem yöntemidir.

Borçlanma Araçları Piyasası

Borçlanma Araçları Piyasası, SPK düzenlemeleri çerçevesinde nitelikli yatırımcılara ihraç edilecek borçlanma araçlarının satış işlemlerinin gerçekleştirildiği Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı ve ikinci el işlemlerin gerçekleştirildiği Kesin Alım-Satım Pazarı’nın yanı sıra, menkul kıymetlerin geri alım vaadiyle satım ve geri satım vaadiyle alım işlemlerinin gerçekleştirildiği Repo-Ters Repo Pazarı, Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı, Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı, Pay Senedi Repo Pazarı ve Pazarlıklı Repo İşlemleri Pazarı bulunmaktadır. Borçlanma Araçları Piyasası’nda, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile Borsa üyesi banka ve aracı kurumlar işlem yapabilirler. Bireysel ve kurumsal yatırımcıların doğrudan Piyasa’da işlem yapmaları imkânı yoktur sadece bir yatırım kuruluşu vasıtasıyla işlem yapabilirler. BAP’da alım satım işlemleri, üyeler tarafından Borsaya iletilen emirlerin rekabet koşulları altında Otomatik Tahvil Alım Satım Sistemi (OTASS) tarafından otomatik olarak karşılaştırılması suretiyle gerçekleşir. Alım satım sistemi “çok fiyat sürekli müzayede” yöntemi ile çalışır.

Kesin Alım Satım Pazarı

Kesin Alım Satım Pazarı sabit getirili menkul kıymetlerin aynı gün veya ileri valörlü olarak doğrudan alım ve doğrudan satım işlemlerinin yapıldığı pazardır. Bu kapsamda işlem görebilecek borçlanma araçları olarak; devlet tahvilleri, hazine bonoları, gelir ortaklığı senetleri, gelire endeksli senetler, özel sektör tahvilleri, banka bonoları, finansman bonoları, varlığa dayalı menkul kıymetler, varlık teminatlı menkul kıymetler ve kira sertifikaları sayılabilir.

Repo-Ters Repo Pazarı

Repo Ters Repo Pazarı, sabit getirili menkul kıymetlerin geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alım işlemlerinin organize piyasa koşulları içinde güvenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur. Repo işlemi para alışı, ters repo işlemi ise para satışı olarak düşünülebilir. Borçlanma Araçları Piyasası Repo Ters Repo Pazarı’nda;

• Devlet iç borçlanma senetleri ile
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası likidite senetlerinin geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alım işlemleri yapılır.

Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı

Bankaların organize piyasa koşulları içerisinde geri alım vaadiyle satım ve geri satım vaadiyle alım işlemlerini zorunlu karşılık ayırmak zorunda olmadan gerçekleştirmelerinin sağlanması amacıyla oluşturulmuştur. Bu Pazarda repo-ters repo işlemlerine devlet tahvilleri ve hazine bonoları ile TCMB likidite senetleri konu olur.

Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı

Organize piyasa koşulları içerisinde, tercih edilen menkul kıymetler üzerinde repo yapılmasına ve sonrasında bu menkul kıymetlerin alıcıya teslimine olanak vermek amacıyla kurulmuştur.

Pay Senedi Repo Pazarı: Pay Senedi Repo Pazarı, organize piyasa koşulları içerisinde, paylar üzerinde repo yapılmasına ve sonrasında bu payların alıcıya teslimine olanak vermek amacıyla kurulmuştur. Pazar’da işlem karşılığı olarak paylar kullanılmaktadır. Pazar’da Pay Piyasası’nda işlem gören, BIST 30 Endeksi’ne dâhil paylardan Borsa tarafından uygun görülenler repo işlemlerine konu olabilirler.

Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı: Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde nitelikli yatırımcılara ihraç edilecek sermaye piyasası araçlarının satış işlemlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla kurulmuştur. Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı Borçlanma Araçları Piyasası bünyesinde birinci el satış (ihraç) işlemlerinin yapıldığı tek pazardır. Bu pazarda sadece özel sektör borçlanma araçlarının ihracı gerçekleştirilir kamu menkul kıymetlerinin ihracı yoktur.

Uluslararası Tahvil Pazarı: Uluslararası Tahvil Pazarı’nda Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen ve Borsa kotunda bulunan dış borçlanma araçları (“Eurotahvil”) işlem görmektedir.

Eurotahvil Pazarlıklı İşlemler Platformu (EPİP): E urotahvil Pazarlıklı İşlemler Platformu, işlem yapan üyelerin işlem yapmak istediği karşı üyeyi belirleyerek emirlerini ilettikleri alım satım sistemi olup, emirlerin üye kodu ile yer aldığı “Duyuru Emirleri Ekranı” ile işlemlerin gerçekleşeceği “Pazarlıklı İşlemler Ekranı”ından oluşur.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası

Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarının en önemli fonksiyonu etkin risk yönetimi ve geleceğe yönelik fiyat keşfidir.

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) 21 Aralık 2012 tarihinde Pay Vadeli İşlem ve Pay Opsiyon Sözleşmeleri ile işlemlere başlanmış, ardından 5 Nisan 2013’te Endeks Opsiyon Sözleşmeleri işleme açılmıştır. 5 Ağustos 2013 tarihinde ise VİOP, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. (VOB) ile birleşmiş ve Türkiye’deki tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri VİOP çatısı altında tek bir platformda işlem görmeye başlamıştır. Türev araçlar genellikle üç amaçla kullanılır:

Riskten Korunma: Türev araçlar yatırımcılar ve şirketler için fiyat belirsizliğinin yaratacağı risklere karşı korunma imkânı sunmaktadır.

Yatırım: Türev araçlar etkin bir yatırım alternatifi sunmaktadır.

Arbitraj: Vadeli fiyatlarla spot fiyatlar arasında ve aynı vadeli işlem sözleşmesinin değişik vadeleri arasında belirli ilişkiler vardır. Bu fiyatlardan birisinin bu ilişkiyi bozması durumunda sözleşme ve spot varlığın alım-satımı yapılarak risksiz bir getiri elde etmek mümkün olacaktır.

VİOP’ta 10 ayrı ana pazarda vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri işlem görmektedir. Bu pazarlar; Döviz Türev Pazarı, Elektrik Türev Pazarı, Emtia Türev Pazarı, Endeks Türev Pazarı, Kıymetli Madenler Türev Pazarı, Pay Türev Pazarı, Yabancı Endeksler Türev Pazarı, Metal Türev Pazarı, BYF Türev Pazarı ve Faiz Türev Pazarıdır.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda “sürekli müzayede” ve “tek fiyat” olarak adlandırılan iki farklı işlem yöntemi uygulanabilir:

Sürekli Müzayede Yöntemi: Bu yöntemde işlemler, işlem sistemine iletilen emirlerin fiyat ve zaman önceliği esaslarına uygun olarak eşleşmesi sonucunda oluşan fiyatlar üzerinden gerçekleştirilir. Bu yöntem normal seansta kullanılır.

Tek Fiyat Yöntemi: Bu yöntemde, işlem sistemine iletilen emirler ilan edilen süre boyunca toplanır ve bu sürenin bitiminde en yüksek miktarın gerçekleşmesine imkân verecek olan “denge fiyatı” üzerinden yine fiyat ve zaman önceliklerine uygun olarak işlemler gerçekleştirilir.

Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası

İstanbul Altın Borsasının kuruluşu ile ilgili ilk düzenleme olan Kıymetli Madenler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Genel Yönetmelik 1993 yılında yayımlanmıştır. Söz konusu Yönetmeliğe dayanılarak 26 Temmuz 1995 tarihinde İstanbul Altın Borsası faaliyete geçmiştir. İstanbul Altın Borsası ile İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının tüzel kişiliklerinin sona ermesi ve yeni bir borsanın kurulması sonucunda yeni bir borsanın kurulması sonucunda, Borsa İstanbul A.Ş. 3 Nisan 2013 tarihinde faaliyete geçmiştir. Bu tarihten itibaren, İstanbul Altın Borsası bünyesinde yürütülen kıymetli maden ve kıymetli taş işlemlerine ilişkin faaliyetler, Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde kurulan Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası Bölümü tarafından yürütülmeye başlanmıştır.

Alt Piyasalar

Borsa İstanbul bünyesinde kıymetli madenlere ve kıymetli taşlara ilişkin olarak standart, standart dışı, cevherden üretim altın, gümüş, platin ve paladyum üzerine spot işlemlerin yapıldığı Kıymetli Madenler Piyasası, ödünç ve sertifika işlemlerinin yapıldığı Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası ile elmas ve kıymetli taşların işlem görebildiği Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası yer almaktadır.

Kıymetli Madenler Piyasası

26 Temmuz 1995 tarihinde Borsanın açılmasıyla birlikte faaliyete geçen ilk piyasa olan “Altın Piyasası”, üye kuruluşlar tarafından yurt dışından ithal edilen altının tam rekabet şartlarında alım satımının yapıldığı organize bir piyasadır. Yapılan yasal düzenlemeler sonucu gümüş ve platinin 9 Temmuz 1999 tarihinden itibaren Borsa bünyesinde işlem görmeye başlamasıyla “Altın Piyasası” fiili olarak kıymetli madenlerin işlem gördüğü bir piyasa konumuna gelmiş ve Kıymetli Madenler Piyasası adını almıştır.

Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası

Kıymetli madenlerin ödünç alınabilmesi ve ödünç verilebilmesini düzenlemek için kurulmuştur. Buna ilave olarak, ödünç işlemlerinin gerçekleştiği seans sonunda ödünç veren tarafın talep etmesi halinde ödünç alacaklarını temsil etmek üzere sistem tarafından kıymetli maden ödünç sertifikalarını temsil eden kayıtlar düzenlenir ve söz konusu sertifikalar da bu piyasada işlem görür.

Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası

Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası 4 Nisan 2011 tarihinde açılmıştır. Elmas ve kıymetli taşlar alanında organize ve şeffaf bir piyasa olmasının yanı sıra Ham Elmas Ticaretinin Düzenlenmesine ve Denetlenmesine Dair 2006/11115 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Kimberley Süreci Sertifika Sisteminde İstanbul Altın Borsası (mevcut durumda Borsa İstanbul A.Ş.) Türkiye ithalat ve ihracat otoritesi olarak belirlenmiştir.