Ünite 11: Eğitimde Zaman Yönetimi

Giriş

Zaman önemli olan ve her zaman bulunamayan bir kaynak olduğundan zamanın etkili ve verimli kullanılması son derece önemlidir. Bireylerin zamanı etkili ve verimli kullanmayı öğrenmeleri hem üretimde onlara kolaylık sağlar hem de kendilerine daha fazla zaman ayırabilmelerine imkân tanır. Özellikle hemen hemen herkesin yapması gereken pek çok şeyin olduğu günümüzde zamanın etkili ve verimli kullanımını bilmek daha da önemlidir.

Zaman Yönetimi

Zaman yönetimi, yöneticilerin zamanlarını düzenleyebilmeleri amacıyla planlanan bir eğitim etkinliği olarak ilk kez Danimarka’da ortaya çıkmış ve buradan dünyaya yayılmıştır. Zaman yönetimi, günümüzde yönetici yetiştirme ve yöneticilik yeterliliklerini geliştirmede oldukça önemli bir yere sahiptir. Ancak, “vakit nakittir” gibi atasözleri ve söylenen sözlere bakıldığında, tarihsel süreçte zamanı etkili kullanamamanın sadece günümüzün bir sorunu olmadığı dikkat çekmektedir.

Zaman yönetimine ilişkin pek çok karşımıza çıkmaktadır. Ancak en genel tanımıyla zaman yönetimi, zamanı etkili ve verimli olarak kullanma ve denetleme yeteneğidir. Sınırlı ve geçici bir kavram olan zamanı etkili ve verimli bir şekilde kullanmak mümkündür. Bireyler nasıl para kaynaklarını harcarken;

• Mutlaka yapılması gereken harcamalar

• Yapmak istenilen, mutlu edecek harcamalar

şeklinde planlama yaparak harcamalarını yapıyorlarsa zamanın kullanımında da belli bir zamanda yapılması gereken işler ve yapılması zorunlu olmayan ancak yapıldığında mutlu edecek işler olarak bir ayrım yapılabilir.

Zaman Yönetiminin Önemi ve Yararları

Günümüzde çoğu insan pek çok işi bir arada yapmaya çalışmakta ve dolayısıyla zamanlarını etkili ve verimli kullanmak istemektedirler. Yaptıkları işi verilen zamanda bitirmeye çalışan insanlar bir süre sonra üzerinde baskı hissederler. Bu baskı çoğaldıkça insanlar iş yapamaz duruma gelirler. Bireylerin belirli bir zamanda yapmaları gereken işleri zamanında bitirmeleri ise bu baskıyı ortadan kaldırdığından hem üretkenliği arttırır hem de insanlar yapmak istedikleri ve yapmaktan mutlu oldukları işler için daha fazla zaman kazanırlar.

Bütün insanlar eşit zamana sahiptir. Ancak insanlar arasında zamanı etkili ve verimli kullanmaları açısından farklılıklar vardır. Zamanı etkili kullanabilen insanlar kendilerine daha fazla zaman ayırabilirler. Çünkü, insanların sürekli yapması gereken işlerle uğraşarak çevresindeki bireyleri ihmal etmeleri, onlarla iletişimde bulunmamaları da bir süre sonra çeşitli problemlere sebep olmaktadır. Doğası gereği sosyal bir varlık olan insanın sürekli yaptıkları işlerle ilgilenmeleri bir süre sonra insanların yalnız kalmalarına ve yalnızlık hissinden kaynaklı bir başarı düşmesine sebep olmaktadır.

Zamanı Yönetebilmek İçin Yapılması Gerekenler

Zaman yönetme yeterliliği kazanabilmek için zaman yönetimi için gerekli olan üç unsurun bilinmesi gerekmektedir. Bunlar;

• Hatalarımız bize zaman kaybettirir.

• Zaman kaybı için başkalarını suçlamak kolay bir yoldur.

• Zamanımızı etkili kullanabilmek için önce biraz zaman harcamamız gerekir.

Zamanı etkili kullanabilmek için “Hangi işleri yapmam gerekiyor?”, “Hangi işleri yapıyorum?” ve “Hangi işleri yapmak istiyorum?” sorularının cevaplarını bulmak gerekir. Bunun için de iyi bir liste yapmak zamanı etkili ve verimli kullanabilmek için atılacak ilk adım sayılabilir. Listenin hazırlanmasında planlanan işlerin verilen süre içinde yapılıp yapılamadığı, kimlere ve hangi işlere zaman harcandığı da bu liste ile değerlendirilebilir.

İnsanların zaman kaybetmeleri ya da işlerini istenilen zamanda tamamlayamamalarının nedeni kendilerini yeterince tanımamaları olabilir. Bu yüzden insanlar önce kendi kendilerine;

• Neleri yapabilirim?

• Neleri yapamam?

• Neleri yapmam gerekiyor?

• Neleri yapmam gerekmiyor?

sorularını sormalıdır. Bu sorularla insanlar yapamayacakları ve yaptıkları gereksiz işleri eleyebilirler. Ayrıca, başkaları tarafından yapılması gerekmeyen işler istendiğinde insanların hayır demeyi bilmeleri gerekmektedir.

Her insanın kendini rahat ve daha üretken hissettiği zaman dilimleri farklıdır. Bu yüzden insanların kendini üretken ve rahat hissettiği zamanlarda bu zamanlarını etkili kullanmaları önemlidir. Bu süreç sonrasında yapılması gereken işlerle mevcut zaman göz önünde bulundurularak bir plan yapılmalıdır.

Planlama yaparken ilk yapılması gereken şey işlerin aciliyet ve önem sırasına göre düzenlenmesi ve buna göre zamanın yönetilmesidir. Ancak, bunların yapılabilmesi için mutlaka bu plana uyulması gerekmektedir.

Eğitimde Zamanın Etkili Kullanımı

Tüm insanlar için önemli olan zaman yönetimi eğitim için de büyük öneme sahiptir. Eğitim örgütlerinde, öğrenci, öğretmen ve yöneticiler açısından zamanın etkili ve verimli kullanılması gerekir. Eğitimde karşılıklı etkileşim söz konusu olduğundan bireyin zamanı etkili ve verimli kullanamaması sadece kendisinin değil diğer bireylerin de zamanını boşa harcamalarına sebep olmaktadır.

“Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik yönde davranış değiştirme” olarak tanımlanan eğitimde, istenilen bilgi, beceri ve davranışlara ulaşabilmek için planlı, programlı ve amaçlı etkinliklerin hazırlanması çok önemlidir. Bu durumdan ötürü, zaman yönetimi konusunda kendini baskı altında hisseden meslek gruplarından biri eğitim çalışanlarıdır.

Eğitimde belirli bir zamanda tamamlanması gereken işler ve bu işlerin ardışıklığı söz konusudur. Bu nedenle, planlanmış bir etkinlikte ortaya çıkacak aksama ardından yapılması gereken bütün işleri de aksatmaktadır. Bu nedenle, eğitim etkinliklerinde yapılması gereken tüm işlerin tam zamanında tamamlanması gerekmektedir. Eğitimde zamanın etkili ve verimli kullanılabilmesi için en gerek duyulan boyut ise, sınıfta öğretim zamanının etkili ve verimli kullanılabilmesidir.

Sınıfta Zaman Yönetimi

Etkili bir öğretim süreci geçirebilmek için öğretmenin öğretim sürecinin ders dışı etkinliklerle engellenmesini önlemesi gerekmektedir. Etkili bir sınıf yönetimi, “Öğretim için ayrılan zamanın etkili olarak yönetilmesi ve öğretim için kullanılması” olarak tanımlanmaktadır.

Bir öğretmenin zamanını etkili yönetebilmesi için öncelikle yapması gereken işleri incelemesi gerekir. Bu işler şu şekilde sıralanabilir:

• Planlar (yıllık, haftalık, günlük)

• Öğrenci devamını izleme

• Öğrencilerin öğrenmelerini izleme, değerlendirme

• Ders hazırlığı (araç-gereç, konu)

• Kendini geliştirme

• Öğretim

Öğretmenin sınıfta öğretim için ayrılan süreci etkili ve verimli şekilde kullanabilmesi öğrencilerin başarılarının artmasında ve olumsuz davranışların ortadan kalkmasında da önemlidir. Çünkü zamanın etkili ve verimli kullanılması, öğrencilerin daha fazla öğretim etkinliği ile karşılaşmalarına fırsat vermektedir. Bu sayede, öğrencilerin başarıları artar ve daha fazla güdülenirler. Sınıf içinde başarının artması ve olumsuz davranışların ortadan kalkması ise öğretmenlerin öğretme sürecini daha etkili ve verimli geçirmelerini sağlar.

Öğretmenin işlerini zamanında yapabilmesi için zamanını iyi planlaması gerekir. Bu planlamada şu basamaklar öğretmene yardımcı olmaktadır:

İşi ile İlgili Ayrıntılı Bilgi Edinmek: Öğretmenin kendi branşına ve öğretmenlik mesleğine ilişkin bilgileri bilmesi, hem özgüveninin artmasına hem de daha planlı, programlı ve etkili bir ders süreci geçirmesine yardımcı olur.

Ders Sırasında Bazı Rutin İşlere Fazla Zaman Harcamamak: Yoklama, ödev kontrolü, duyuru yapmak ya da bir önceki derse ilişkin ek ödevler vermek gibi işlerle uğraşmak öğretme sürecine ayrılan zamanın boşa harcanmasına sebep olmaktadır. Öğretmenler, bu aktiviteler için daha az zaman harcamaya özen göstermelidir. Bu aktiviteler için öğrencilerden yardım alınabilir ya da not kağıtları ile duyurular yapılabilir.

Sınıf Kurallarını Öğrencilerle Birlikte Saptamak: Sınıf kurallarını dönem başında öğrencilerle birlikte koymak önemlidir. Sınıf kurallarının belirlenmesinde öğrenci katılımının sağlanması bu kuralların öğrenciler tarafından daha çabuk benimsenmesini sağlayacaktır. Böylece, zamanın etkili ve verimli kullanılmasını aksatacak olumsuz davranışlarda ortadan kaldırılmış olur.

Bazı İşleri Öğrencilere Devretmek: Öğretmen sınıfta yapılacak bazı işler için öğrencilerden yardım alabilir. Fakat, öğretmen bu konuda öğrenciler arasında ayrım yapmamaya ve öğrencilere yapabilecekleri sorumlulukları vermeye dikkat etmelidir.

Derste Kullanılacak Araç Gereç ve Kaynakları Önceden Hazırlamak: Öğretmenin ders öncesinde derste kullanacağı araç gereci hazırlaması öğretmene hem zaman kazandırır hem de süreçte çıkabilecek aksaklıkların önceden görülmesine olanak sağlar.

Sınıftan Çıkmadan Sınıfı Bir Sonraki Ders için Hazır Olarak Bırakmak: Öğrencilere olumlu davranışlar kazandırmada önemli bir adımdır. Öğrencilerle birlikte sınıfın toplanarak bir sonraki ders için hazırlanması hem zaman kazanmada hem de öğrencilere sorumluluk verilmesinde önemlidir.

Eğitimde amaç öğrencide istendik davranış değişikliği yaratmaktır. Öğrencide kalıcı davranış değişikliğinin oluşturulabilmesi için öğretmenin sınıf ortamında öğretim sürecini planlarken yapması gereken bazı adımlar vardır:

• Hazırlandığı dersin hedeflerinin belirlenmesi

• Belirlediği hedeflere ulaşabilmek için gerçekleştirilecek etkinlikleri ve sunum sıralarını belirlemesi

• Öğretim süresini etkinliklere paylaştırması

Bu şekilde iyi planlanmış öğretme sürecinde hem zaman etkili ve verimli kullanılmış olur hem de kalıcı davranış sağlanır.