Ünite 7: Eğitim Sürecinin Yönetimi

Giriş

“Sınıf” denen grubun eğitsel amaçlara ulaştırılması süreci ile öğrenenlerin hedef davranışları uygun koşullar oluşturup “yapar” hale getirilmesi işi “eğitim” olarak adlandırılır. Öğretmenin ders anlatması diye bir şey yoktur, iyi bir öğretmen ders “işler”.

Hedef Davranışlar

Hedef davranışlar, öğrencilerde öğretim uygulamasından sonra görülmek istenen davranışlardır. Bunların başlıcaları aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Bilişsel
• Devinsel
• Duyuşsal

Öğrencilerin göstermeleri beklenen hedef davranışlarla gösterdikleri hedef davranışlar arasındaki fark, kazandırılması gereken hedef davranışları gösterir.

Eğitim Araçları

Eğitim aracı kavramı, geniş anlamda, amaçlara ulaşmada yararlanılan, okuldan öğretmen, program ve planlardan çevre olanaklarına, kurallardan düzene her türlü kaynağı içermektedir. Eğitim araçları, amaçlara olanaklara ve bu amaçlara ulaşması beklenilen öğrencilerin özelliklerine göre belirlenir.

Ders araçları, öğretmenin yapacağı ön hazırlıklar sırasında öncelikle amaçlar gözetilerek hazırlanır, ön denemeleri yapılır.

Ders araçları somutluk sağlayarak, bilginin algılanmasını, uygulanmasını, kalıcılığını kolaylaştırır, işi ilginç hale getirir, güdüler, öğrenme çevresini doğallaştırır.

Araçların hazırlanması ve kullanılması, aynı aracı kullanacak öğretmenin işbirliğiyle düzenlenirse, araç kullanımın yararları çoğalır.

Öğretmen hiçbir zaman aracın kendisine gelmesini beklememelidir. Bunu sağlamak için çaba göstermelidir. Okul yönetimi de öğretmenlere bu konuda destek olmalıdır.

Örneğin; Spor salonum yok diye Beden Eğitimi dersini kışın öğrencileri sınıfta oturtarak yapan bir öğretmen, örneğin belediye memurlarının maçında hakemlik yaparak veya belediye spor takımının antrenmanını yöneterek, belediyenin spor salonunu haftada bir iki saatliğine de olsa kullanabilmenin yollarını aramalıdır.

Okulda ve sınıfta bulunan araçlar, yalnızca ders sürecinde kullanmak için değil, öğrencinin gerektiğinde, gereksinim duyduğunda kullanabildiği, ulaşabildiği araçlar olmalıdır.

Eğitim Uygulaması

• Dikkati çekme
• Amaçları açıklama
• Güdüleme
• Kurgu
• İçeriğin paylaşılması ve uygulanması
• Dönüt alma, düzeltme
• Özetleme, pekiştirme

Eğitsel hazırlıklar tamamlandıktan sonra, program içeriğinin paylaşılıp bütünleştirilmesi, dönüt alınıp, düzeltme yapılması, ulaşılan hedef davranışların pekiştirilmesi süreci, eğitim uygulamasının ana basamakları olarak görülmektedir.

Eğitim uygulamasının ana basamakları; program içeriğinin paylaşılıp bütünleştirilmesi, dönüt alma-düzeltme yapma, ulaşılan hedef davranışların pekiştirilmesidir.

Dikkati Çekme

Dikkat çekme, öğretmenin öğrencilerin hedef davranışlara ulaşmasını sağlamak için yapılacak etkinliklere hazırlanmasıdır.

Öğretmen, sınıfın ders öncesi arayı yansıtan görüntüsünü, ders işlemeye hazır hale getirmeli, farklı şeylere odaklanmış olan öğrenci dikkatini o dersteki etkinliklere çekmelidir. Sınıfta birkaç saniye suskun beklemek, dikkatini bir öğrenci grubunun yaptıklarına yöneltmek, konuşmasına alçak sesle başlamak, herkesin fark edebileceği bir şey yapmak, örneğin küçük bir gürültü çıkarmak, elinde ilginç bir araç taşımak, dikkat çekme aracı olarak kullanılabilir.

Amaçları Açıklama

Ders başında amaçların açıklanması, öğrencilerin eylemlere bilinçle yönlendirilmesine, düşüncelerinin gelişmesine olanak sağlar. Amaçlar açıklanırsa ve anlamlı bulunursa, sınıfın yönetimi de kolaylaşır.

Amaçların günlük yaşama yansıyan işlevleri örneklenirse, bu somut işe yararlılık göstergeleri, öğrencilerin amaçlara ulaşma çabalarını artırır. Amaçların hedef ve davranış olarak belirlenmesi, öğrencinin ne, neden sorularına yanıt buldurur.

Güdüleme

Öğretmenden, sınıfta öğrencilerin utanma, eleştirilme, gülünç olma, küçük düşme, ceza alma, başarısız olduğunda sıkıntıya girme, vb. sonuçlarının yer almadığı bir öğrenme ortamı hazırlaması beklenir.

Öğretmenden herkesin ödül alabileceği bir sınıf düzeni oluşturması ve ödüllerle hedef davranışlar arasında ilişki kurması beklenir.

Öğrenci güdüsünün temel değişkenleri; yetenekleri konusunda öğrencinin yargısı, öğrenilenlerin kullanılabilirliğine ilişkin algısı, öğretmene karşı tutumu, öğretmenin derse verdiği değere ilişkin öğrencinin algısıdır.

Kurgu

Kurgu, içeriğin amaçlarla, önceki öğrenmelerle, öğrenenin hazır bulunuşluk düzeyiyle, dikkatsizliğe ya da vazgeçmeye götürmeyecek bir hızla, uygun yöntemlerle ve sırayla düzenlenmesidir.

Kurgu, içeriğin düzenlenişine ilişkindir. Bir konu dilimine odaklanmış ilgi ile sürdürülen çalışmalar, o dilimin bitirilmesiyle bozulmamalıdır, bir dilimden diğerine geçiş bu ilgi ve çalışma hızı kesintiye uğramadan yapılmalıdır. Aksi halde, bu ilgi ve çalışma düzenine yeniden ulaşılması, ek çaba ve zaman alıcı olur.

İçeriğin Paylaşılması ve Uygulanması

Amaçlara göre belirlenen program içeriğinin her derse düşen dilimi, öğretmen ve öğrencilerin yapacakları ön hazırlıklarla sınıfa taşınır. Hazırlık soruları ve ödevler için yapılan inceleme, gezi, gözlem, okuma, izleme türü çalışmalarla, öğrenci, o dersin içeriğiyle ilgili bilgiler toplayarak sınıfa gelir.

Öğretmen de ders planını yapmadan önce, ön hazırlıklarını yapmalıdır. Okuma, araştırma, düşünme, inceleme, gezi, gözlem gibi bir takım hazırlıklar yaparak bilgisini genişletip, güncelleştirmeli, örnek ve uygulamalarını yenilemelidir.

Anlamanın en alt düzeyi, bilgiye sahip olmak değil, bilgiyi kavramaktır. Bu nedenle edinilen bilgi kavranmalı, uygulanmalı, sonunda bir değer şeklinde, kişinin değer sistemleri içinde yerini almalıdır.

Kavranan bilginin uygulanması yapılıp gösterilmesinde hedef, tüm öğrencilerin nelerin, nasıl, neden yapıldığını görüp anlayabilmesidir.

Yapıp gösterme aşaması öğrencinin nelerin hangi sırayla nasıl yapıldığına ilişkin soruların yanıtlanması ile tamamlanmalıdır.

Dönüt Alma, Düzeltme

Eğitim sürecinin her aşamasında öğrenenden dönüt alınmalı, bu dönütler değerlendirilmeli, düzeltilip geliştirilmelidir. Değerlendirmenin amacı, amaçlardan sapmalar varsa düzeltmek, yanlışları doğrularla değiştirmek, eylemi geliştirmek ve bu etkinliklerle hedef davranışlara ulaşılmasını sağlamaktır.

Belirtke tablosu; hedef davranışlarla program içeriğinin ilişkisini gösteren tablodur.

Özetleme, Pekiştirme

Eğitsel kazanımların, davranışa, değere dönüşebilmesi için, hedef davranışa götürücü dönümcül bilgilerin, içerik parçalarının hedefe ilişkin etkinlikler sonucunda özetlenmesi ve pekiştirilmesi gerekir.

Bir derste ulaşılması düşünülen birden çok hedef varsa, özetleme ders sonunda da yapılmalıdır. Pekiştirme eğitim sürecindeki uygulamalarla, sınıftakilerin yapması şeklindeki yinelemelerle, ders sonrası düşünme, tartışma, yazma şeklindeki ödevlerle olur.

Eğitim sürecinde istenen öğretmen davranışlarına ilişkin şunlar önerilmektedir:

• Öğrencileri gözleyen değil, yaparak katılan olarak kullanmak, yapmaya cesaretlendirmek.
• Olumlu, yapıcı davranmak ve eksikliklerin olabileceğini kabul etmek.
• Öğrencilerin, eylemler ve sonuçları hakkında düşünmelerini sağlamak.
• Uygulamaları, dersin diğer bölümlerindeki çalışmalarla ilişkilendirmek, bütünleştirme sağlamak.
• Öğrenciler zorlandıklarında yardımcı olabilmek için yeterince yakınlarında olabilmek.
• Öğrencilere beceri geliştirebilmeleri için yeterince fırsat vermek.
• Eylemleri örnek olarak yapıp göstermek.
• Uygulamaların güdüleme ve kendine güven oluşturması için, çaba göstermek.
• Öğrencilere arkadaşça, yol gösterici olarak davranmak.

Sınıf içi etkinlikler için önerilen bir gözlem listesi aşağıdaki gibidir:

• Yöntem ve standartlar öğrenciyi cesaretlendirici mi?
• Öğrenciler, kitap ve araçları ilginç, güdüleyici buluyorlar mı?
• Sınıf, öğrenenlerin fazla zaman harcamadan uygun kaynakları bulabileceği şekilde düzenlenmiş mi?
• Değişik hedef davranışlar için değişik uygun yöntemler kullanılıyor mu?
• Öğrencilerin, öğretmen ve arkadaşlarıyla işlerini tartışma fırsatı var mı?
• Sorular ve problem durumları açık uçlu mu?
• Etkinliklerde sınıflarla yıllar arasında süreklilik sağlanmış mı?
• Ayrı ayrı konularla birlikte, çapraz program yaklaşımı da kullanılıyor mu?
• Öğretmen, öğrencilerin hepsinin, her an ne yaptığının farkında mı?