Ünite 2: Fizibilite Analizi

Giriş

Genel olarak “Yatırım” kavramı, fiziksel varlıklar stokundaki bir artış olarak tanımlanabilir. Yatırımın ekonomik anlamda ifadesi ise birkaç farklı şekilde ortaya çıkabilir:

• Stoklara yapılan net ilaveler
• Makine ve Teçhizat
• Yapı( Fabrika, ofis, mağaza)

Yatırım Projesi ve İş Yaratma Süreci

Firmaya bağlı olarak yatırım projeleri beş farklı nedene dayandırılabilir ve analiz amacıyla projeler aşağıdaki beş gruptan birine dahil edilebilir:

1. Yeni ürünler veya mevcut ürünlerde genişlemeye gidilmesi
2. Bina veya donanımların yenilenmesi
3. Araştırma ve geliştirme
4. Keşif ve araştırma
5. Diğer

Yatırım projelerinin başarılı yönetilmesi aşağıdaki aşamaların izlenmesine bağlıdır:

• Yatırım önermelerinin ortaya konması, tanımlanması
• Fırsatların değerlendirilmesi
• Yatırım projelerin seçimi
• Projelerin uygulanması
• Projelerin kabulünden sonra döngüsel olarak yeniden değerlendirilmesi

Yeni bir iş veya proje geliştirmenin dört ana aşaması vardır:

1. Ekonomik ihtiyacın belirlenmesi ve tanımlanması
2. Proje detaylarının iştişare edilmesi
3. Projenin uygulamaya geçirilmesi
4. Projenin tamamlanarak faaliyete geçirilmesi

Bu ana aşamaların içerisinde önemli aşamalardan biri de proje detaylarının iştişare edilmesinde fizibilite çalışmasıdır. Peki nedir fizibilite çalışması?

Fizibilite Çalışması

Fizibilite çalışması yeni bir iş veya proje geliştirme sürecinde belirli varsayımlar ve tahminler dahilinde girişilecek yatırımın gerçekleşmesi ve sonuçları ile ilgili tespit ve değerlendirmeleri içeren bir süreçtir.

Neden fizibilite çalışmasına ihtiyaç duyulmaktadır?

• Fizibilite çalışması, bir projenin başarı potansiyelini değerlendirmektedir.
• Fizibilite çalışması doğru karar verilmesine yardımcı olur.

Ayrıca şuna dikkat etmek gerekir ki; ön fizibilite çalışmaları sonucunda elde edilen olumlu sonuçlar çok daha maliyetli ve zaman alıcı olan detaylı fizibilite çalışmalarına yön vermektedir. Detaylı fizibilite çalışmaları, sonuçların olumlu olacağı beklentisiyle yürütülmemelidir. Yapılan fizibilite çalışmalarının olumlu ya da olumsuz sonuçlanabileceğine ve çalışmalara kişisel beklentilerin dahil edilmemesine dikkat edilmelidir.

Fizibilite Çalışması ve İş Planı

Fizibilite çalışması ve iş planları, yeni projelerin geliştirilmesinde kullanılan iki ayrı araçtır. Her iki aracın da ortak öğeleri vardır, ancak bu iki araç birbirine karıştırılmamalıdır:

• Fizibilite Çalışması: Proje geliştirme sürecinin ilk aşamasında, finansmana ilişkin kararlar veya proje üzerinde çalışıp çalışmama kararları alınmadan hemen önce yer almaktadır.
• İş planı ise; proje önermelerini fikir aşamasından hayata geçirme aşamasına taşımak için gerekli faaliyetlerin planlandığı bir araçtır.

Fizibilite çalışması ve iş planı sıralaması aşağıdaki gibidir:

1. Fizibilite Çalışması
2. İşletme(iş) planı
3. Takip eden süreç ve işlemler

Fizibilite Çalışmasının Fonksiyonları

Belirli bir proje konusunda yapılabilirlik sonucuna varılması fizibilite çalışmasına yeni fonksiyonlar kazandırabilir. Fizibilite çalışmasının ek fonksiyonları aşağıdaki gibidir:

• Ortak girişimler konusunda ortak alternatifleri arttırıcı ve yapılanmalarla hızlandırıcı etkilere yol açar.
• Gerekli izin, lisan ve diğer bürokratik işlemlerde çeşitli kolaylıklar sağlar.
• Yatırım konusunda katılımcı sayısının artmasını sağlar.

Fizibilite Çalışmasının Aşamaları

Bir fizibilite çalışması genel olarak beş ana başlıkta toplanabilir:

1. Pazar Araştırmaları: Fiziksel bir mekanın olmasına bakılmaksızın, rasyonel alıcı ve satıcıların buluştuğu her türlü ortam piyasa olarak adlandırılabilir. Piyasa araştırmaları kapsamında aşağıdaki başlıkların detayları ele alınmalıdır:
   • Tüketim eğilimleri
   • Geçmişte ve içinde bulunula dönemdeki arz durumu
   • Üretim imkanları ve kısıtları
   • İç ve dış Pazar durumu
   • Rekabet
   • Tüketici ve kullanıcı davranışları, amaçları, motivasyonları, yaklaşımları, tercihleri
   • Dağıtım kanalları ve pazarlama politikaları
   • Proje ürünü veya hizmetinin pazarlanmasına yönelik idari, teknik ve hukuki kısıtlar
2. Teknolojik Araştırmalar: Bu aşamda üç başlık altında incelenebilir:
   • Proje girdilerinin analizi
   • İşlem ve süreçlerinin analizi
   • Proje çıktılarının analizi
3. Ekonomik ve Finansal Araştırmalar: Yatırımcıların yeni bir yatırım projesine başlama karar alabilmeleri için, ilgili projenin finansal olarak desteklenebilir olması gerekmektedir. Finansal fizibilite çalışmasının yapılabilmesi için gerekli nedenler şu şekilde sıralanabilir:
   • Projeye odaklanılmasına ve alternatif seçeneklerin çerçevesinin belirlenmesine olanak sağlar.
   • Çalışma kolu faaliyetlerinin sınırlandırılmasına olanak verir.
   • Araştırma süreçleri sonucunda yeni alternatiflerin tanımlanmasına olanak verir.
   • Projelere başlanmaması ya da devam edilmemesinin sebeplerinin tanımlanmasına olanak verir.
   • Projeyi etkileyebilecek faktörlere değinerek ve bunlar üzerinde çalışılmasını sağlayarak projenin muhtemel başarı oranını arttırır.
   • Kara verme sürecine katkı sağlayacak kaliteli ve güvenilir bilgiler sağlar.
   • Proje seçme ve yürütme faaliyetlerinin derinlemesine araştırıldığı konusunda belge olma özelliği gösterir.
   • Kredi kurumları ve diğer parasal kaynaklardan finansal destek alınmasına yardımcı olur.
   • Sermaye toplanmasına yardımcı olur.
     Yatırım projelerinin değerlendirilmesinde ve alternatifler arasında seçim yapılmasında firmalar çeşitli yöntemler kullanmaktadırlar. Bu yöntemler nakit akımlarının değerlendirilmesine yöneliktir ve şöyle sıralanabilir:
   • Geri ödeme süresi
   • Net bugünkü değer
   • Karlılık indeksi
   • İç getiri oranı
4. Yasal Araştırmalar: Vergilendirme, genel politikalar, bürokratik işlemler ve daha bir çok konuda işletmelerin hukuki şekillerinin farklı avantaj ve dezavantajları vardır. Genel olarak sınıflandırılabilecek hukuki statüler ise şunlardır:
   • Kişi işletmeleri
   • Ortaklık
   • Şirket
   • Kooperatif
   • Yetki ve izin belgeleri
5. Örgütsel Araştırmalar
   Proje ya da iş girişiminde çalışacak kişilerin belirlenmesi, bunlar arasında hiyerarşik yapı, kurumsal organizasyon yapısı, çalışanlar arası iletişim kanalları, yetki ve sorumlulukların dağılımı, iş bölümü ve bunlara benzer konularda varsayım ve tespitlerin yapılmasıdır. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken noktalar ise şunlardır.
   • Ortak girişim yapılabilecek kişi veya kurumların olup olmadığı
   • Yeterli bilgi ve beceriye sahip uzman kadronun oluşturulup oluşturulamayacağı
   • Örgütsel yapılanmanın ve örgütsel ağın ne şekilde oluşturulacağı