Ünite 5: Sağlık Kurum ve Kuruluşları

Giriş

Dünya Sağlık Örgütünün sağlığı, yalnızca hasta veya sakat olmamak değil bedenen, ruhen ve sosyal yönlerden tam bir iyilik hâli olarak tanımlamasıyla birlikte sağlığın sadece tıbbi bir durum olmadığı ve sosyal boyutların da çok önemli olduğu vurgulanmıştır.

Devlet, her insanın en temel hakkı olan sağlığa ulaşması için sağlık hizmetleri ve programlarını planlar, yönetir ve denetler. Bu görevlerden sorumlu kurum Sağlık Bakanlığıdır. Sağlık Bakanlığı her ildeki ve ilçelerdeki uzmanlaşmış sağlık kuruluşlarıyla hastalara sağlık hizmetini sunma çabası içerisindedir. Genel sağlıkla ilgili kuruluşlar olduğu gibi belli hastalıklara yönelik kuruluşlar da mevcuttur.

Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Yapılanması

Sağlık hizmetlerinin denetimini ve kontrolünü yürüten T.C. Sağlık Bakanlığının temel görevi; herkesin bedenî, zihnî ve sosyal bakımdan tam bir iyilik hâli içinde hayatını sürdürmesini sağlamak olarak belirlenmiştir.

Sağlık Bakanlığı: Sağlık Bakanlığının sosyal hizmet kapsamında sunduğu sağlık hizmetlerini yeniden düzenleyen 02.11.2011 tarihli 663 Sayılı “Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile Sağlık Bakanlığı yapılanması ciddi bir dönüşüme uğramıştır. Bu görevler:

• Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hastalık risklerinin azaltılması ve önlenmesi,
• Teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin yürütülmesi,
• Uluslararası önemi haiz halk sağlığı risklerinin ülkeye girmesinin önlenmesi,
• Sağlık eğitimi ve araştırma faaliyetlerinin geliştirilmesi,
• Sağlık hizmetlerinde kullanılan ilaçlar, özel ürünler, ulusal ve uluslararası kontrole tâbi maddeler, ilaç üretiminde kullanılan etken ve yardımcı maddeler, kozmetikler ve tıbbî cihazların güvenli ve kaliteli bir şekilde piyasada bulunması, halka ulaştırılması ve fiyatlarının belirlenmesi,
• İnsan gücünde ve maddî kaynaklarda tasarruf sağlamak ve verimi artırmak, sağlık insan gücünün ülke geneline dengeli dağılımını sağlamak ve bütün paydaşlar arasında iş birliğini gerçekleştirmek suretiyle yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunumunun sağlanması,
• Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişiler tarafından açılacak sağlık kuruluşlarının ülke sathında planlanması ve yaygınlaştırılması ile ilgili olarak sağlık sistemini yönetilmesi ve politikaların belirlenmesi.

Bakanlık bu amaçla:

• Strateji ve hedefleri belirler, planlama, düzenleme ve koordinasyon yapar.
• Uluslararası ve sektörler arası iş birliği yapar.
• Rehberlik, izleme, değerlendirme, teşvik, yönlendirme ve denetleme yapar, müeyyide uygular.
• Acil durum ve afet hâllerinde sağlık hizmetlerini planlar ve yürütür.
• Bölgesel farklılıkları gidermeye ve herkesin sağlık hizmetine erişimini sağlamaya yönelik tedbirler alır.
• İlgili kurum ve kuruluşların insan sağlığını doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen faktörler ve sosyal belirleyicilerle ilgili uygulamalarına ve düzenlemelerine yön verir, bunu sağlamak için gerekli bildirimleri yapar, görüş bildirir ve müeyyide uygular.
• Görevin ve hizmetin gerektirdiği her türlü tedbiri alır.

Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı

Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 353. maddesine göre Sağlık Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatından oluşur. Söz konusu Kararnamenin 354. maddesinde ise Sağlık Bakanlığının hizmet birimleri sıralanmıştır. Bunlar:

1. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
2. Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü
3. Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü
4. Strateji Geliştirme Başkanlığı
5. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
6. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü
7. Hukuk Müşavirliği
8. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
9. Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü
10. Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü
11. Denetim Hizmetleri Başkanlığı
12. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü
13. Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü
14. Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
15. Özel Kalem Müdürlüğü’dür.

Ülkemizdeki sağlık hizmetlerinin organize edildiği önemli yapılardan birisi olan Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün Görevleri Şunlardır:

• Her türlü koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini planlamak, teknik düzenleme yapmak, standartları belirlemek ve bu hizmetler ile sunucularını sınıflandırmak, bununla ilgili iş ve işlemleri yaptırmak,
• Organ ve doku nakli, kan ve kan ürünleri, diyaliz, üremeye yardımcı tedavi, evde sağlık, yanık, yoğun bakım gibi özellikli planlama gerektiren sağlık hizmetlerini planlamak ve bu hizmetleri sunan kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak,
• Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişilere ait sağlık kurum ve kuruluşlarının izin, ruhsat bu izin ve ruhsatları gerektiğinde süreli veya süresiz iptal etmek,
• Sağlık hizmetlerinin ücret tarifelerini belirlemek veya tasdik etmek,
• Hasta hakları ile hasta ve çalışan güvenliğine yönelik düzenleme yapmak,
• Sağlık kurum ve kuruluşlarının mevzuata, Bakanlık politika ve düzenlemelerine uyumunu denetlemek, gerekli yaptırımları uygulamak,
• Planlama ve standartlar oluşturulması için gerekli komisyonları kurmak,
• Sağlık kurum ve kuruluşları ile hizmetten faydalananlar arasında doğabilecek ihtilafların çözümüne yönelik usûlleri belirlemek,
• Geleneksel, tamamlayıcı ve alternatif tıp uygulamaları ile ilgili düzenleme yapmak ve sağlık beyanı ile yapılacak her türlü uygulamalara izin vermek ve denetlemek, düzenleme ve izinlere aykırı faaliyetleri ve tanıtımları durdurmak,
• Sağlık hizmetlerinde kalite ve akreditasyon kuralları belirlemek ve uygulanmasını sağlamak,
• Sağlık turizmi uygulamalarının geliştirilmesine yönelik düzenlemeler yapmak, ilgili kurumlarla koordinasyon sağlamak,
• İlgili mevzuat çerçevesinde kişisel verilerin korunmasına ve veri mahremiyetinin sağlanmasına yönelik düzenleme yapmak,
• Tıpta uzmanlık eğitimi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek,
• Sağlık insan gücü planlaması yapmak, sayı ve nitelik olarak ihtiyaca uygun insan gücü yetiştirilmesi için ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapmak,
• Mevcut sağlık insan gücünü, kamu ve özel kurum ve kuruluşlar düzeyinde planlamak ve istihdamın bu plan çerçevesinde yürütülmesini denetlemek,
• Sağlık meslek mensuplarının uyum, hizmet içi eğitim vb. eğitimlerle ilgili düzenlemeleri yapmak, koordine etmek, kredilendirme, izleme ve denetimini sağlamak,
• İlgili kuruluşlarla işbirliği yaparak sağlık mesleklerinin standartlarını belirlemek, eğitim müfredatlarının kanıta dayalı olarak güncellenmesini ve geliştirilmesini sağlamak, sağlık meslek mensuplarının sertifikasyonu ile ilgili işleri yapmak veya yaptırmak,
• Sağlık meslek mensuplarının tescil işlemlerini yapmak, kayıtlarını tutmak, personel hareketlerini takip etmek,
• Bağlı kuruluşların sağlık hizmetleri sınıfına ait personelinin ihtiyaç planlamasını yapmak,
• Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.

Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğünün Görevleri Şunlardır:

• Bakanlığa bağlı hastaneleri, ağız ve diş sağlığı merkezlerini ve benzeri sağlık kuruluşlarını kurmak ve işletmek, gerektiğinde bunları birleştirmek, ayırmak, nakletmek veya kapatmak,
• Sağlık kuruluşlarında her türlü koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak, faaliyetlerini izlemek ve değerlendirmek, iyi uygulama örneklerini yaygınlaştırmak,
• Performans değerlendirmesi yapmak, rapor hazırlamak, değerlendirme sistematiği için her türlü alt yapıyı kurmak,
• Sağlık kuruluşlarında hasta haklarına, hasta ve çalışanların sağlığına ve güvenliğine yönelik iyileştirme çalışmaları yapmak,
• Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak

Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı

Sağlık Bakanlığının 81 ilde İl Sağlık Müdürlükleri ve sağlık kuruluşları bulunmaktadır.

Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri

Hastalıkların evde veya ayakta teşhis ve tedavisi için verilen hizmetlerdir (Aile sağlığı merkezleri, muayenehaneler, poliklinikler, verem savaş dispanserleri, ana-çocuk sağlığı ve aile planlama merkezleri).

İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri

Hastalıkların teşhis ve yatırılarak tedavisi için verilen hizmetlerdir (Devlet hastaneleri, askeri hastaneler, özel hastaneler, yataklı sağlık merkezleri, tıp fakülteleri).

Üçüncü Basamak Sağlık Hizmetleri

İleri tetkik ve özel tedavi gerektiren hastalıklar için verilen hizmetlerdir (Ruh ve sinir hastalıkları hastaneleri, kanser hastaneleri, meslek hastalıkları hastaneleri).

Sağlık Kuruluşları (Kamu)

Sağlık Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 371. Maddesi kapsamında taşra teşkilatı kurmakla yetkilendirilmiştir. İl sağlık müdürleri Bakanlığın il düzeyindeki hizmetlerinin etkili ve verimli bir şekilde yürütülmesinden sorumludur.

Hastane: Sağlık Bakanlığı taşra teşkilatının en önemli sağlık kuruluşu olan hastane, “sağlık hizmeti verilen ve bu amaçla gerektiğinde hastaların yatarak tedavi oldukları kurumdur”.

Sağlık Bakanlığı Yataklı Tedavi Hizmetleri İşletme Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre sağlık kurumları işlevlerine göre 5 gruba ayrılmaktadır.

1. İlçe/belde hastanesi: Bünyesinde 112 hizmetleri, acil, doğum, ayaktan ve yatarak tıbbi müdahale, muayene ve tedavi hizmetleri ile koruyucu sağlık hizmetlerini bütünleştiren, hastaların gerektiğinde uygun biçimde sevk edildikleri kurumlardır.
2. Gün hastanesi: Birden fazla branşta, günübirlik muayene hizmetleri verilen asgari 5 gözlem yatağı ile 24 saat sağlık hizmeti sunan bir hastane bünyesinde veya bir hastane ile koordineli olmak kaydıyla kurulan sağlık kuruluşlarıdır.
3. Genel hastaneler: Her türlü acil vaka ile yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, bünyesinde mevcut uzmanlık dallarıyla ilgili hastaların kabul edildiği ve ayaktan ve yatarak hasta muayene ve tedavilerinin yapıldığı en az 50 yataklı sağlık kuruluşlarıdır.
4. Özel dal hastaneleri: Belirli bir yaş ve cins grubu hastalar, belirli grup hastalar ya da bir organ veya organ grubu hastalarının müşahede, muayene, teşhis, tedavi ve rehabilitasyonlarının yapıldığı sağlık kuruluşlarıdır (Göğüs hastalıkları hastanesi, diş hastanesi vb.).
5. Eğitim ve araştırma hastaneleri : Öğretim, eğitim ve araştırma yapılan uzman ve yan dal uzmanların yetiştirildiği genel ve özel dal sağlık kurumlarıdır. Eğitim ve Araştırma hastanelerinin diğer dal hastanelerinden farkı eğitim işlevlerinin olması ve uzman yetiştirmeleridir.

Hasta Hakları Birimleri ve Kurulları: Hemen hemen tüm hastanelerde yer alır ve genellikle sosyal hizmet uzmanları görev yapar. Hasta hakları, sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını ifade eder. Hasta hakları ana başlıklarıyla şu şekilde ifade edilebilir:

1. Hizmetten genel olarak faydalanma
2. Bilgilendirme ve bilgi isteme
3. Sağlık kuruluşunu ve personelini seçme ve değiştirme
4. Mahremiyet
5. Güvenlik
6. Dini vecibeleri yerine getirebilme
7. İnsani değerlere saygı gösterilmesi, saygınlık görme ve rahatlık
8. Ziyaret ve refakatçi bulundurma
9. Müracaat, şikayet ve dava hakkı

Hasta hakları birimi iş akışı: Hasta hakları birimi ilk başvuruyu alır. Sorun yerinde çözülmüşse, deftere kaydedilir. Yerinde çözülemeyenler kurulda görüşülmek üzere başvuru formu doldurulur ve form online hale getirilir. Acil bir durum ise hastane yönetimi bilgilendirilir. Yönetim, başvuruda adı geçen hastane çalışanından aynı gün içinde bilgi istenir. Çalışan iki gün içinde cevap vermek durumundadır. Acil bir durum yoksa hasta hakları birimi çalışanınca aynı gün içinde sağlık çalışanından bilgi istenir ve iki gün içinde cevap istenir (Kitabın 128. sayfasındaki şekil 5.3’te gösterildiği gibi) .

Semt Polikliniği: Sağlık Bakanlığı Yataklı Tedavi Kurumları Yönetmeliğine göre kurulabilir. Hastanelerdeki yığılmaları önlemek, halkın kolay ulaşımını sağlamak amacıyla kurulan semt poliklinikleri, yataklı tedavi kurumlarına bağlı ayaktan muayene, tetkik ve tedavi birimleri olup, hastanede yapılan poliklinik hizmetlerinin aynısıdır. Semt poliklinikleri devlet hastaneleri ile eğitim ve araştırma hastanelerine bağlı olarak hastanenin teklifi ve Sağlık Müdürlüğünün onayı ile açılır.

Hemodiyaliz Merkezi: Hemodiyaliz merkezleri, genel olarak erişkin ve pediatrik diyaliz hastalarına hemodiyaliz ve/veya periton diyalizi yöntemlerinin uygulandığı günübirlik tedavi kuruluşunu ifade etmektedir. Merkezler, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri tarafından, sadece diyaliz uygulamak amacıyla ayrı bir merkez olarak kurulabileceği gibi, bunlara ait olan hastane ve tıp merkezleri bünyesinde ayrı bir bölüm olarak da kurulabilir.

Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi: Diş hekimliğinin tüm branşlarında koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetleri ile ayaktan veya gerektiğinde yatarak muayene, tetkik, teşhis ve tedavi hizmetlerinin yanı sıra ileri tetkik ve tedavilerin de uygulandığı, en az 10 ünite kapasiteli, idari ve mali bakımdan kendilerine bağlı diş tedavi ve protez merkezleri ile diş poliklinikleri de açılabilen müstakil sağlık kuruluşlarıdır.

Aile Hekimliği: T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre aile hekimi, aile hekimliği birimi ve aile sağlığı elemanı şu şekilde tanımlanmıştır:

1. Aile Hekimi: Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini, yaş, cinsiyet ve hastalık ayrımı yapmaksızın, her kişiye kapsamlı ve devamlı olarak belli bir mekânda vermekle yükümlü, gerektiği ölçüde gezici sağlık hizmeti veren ve tam gün esasına göre çalışan aile hekimliği uzmanı veya Bakanlığın öngördüğü eğitimleri alan uzman tabip veya tabipleri ifade eder.
2. Aile hekimliği birimi: Bir aile hekimi ve en az bir aile sağlığı elemanından oluşan yapıdır.
3. Aile Sağlığı elemanı: : Aile hekimi ile birlikte hizmet veren, sözleşmeli çalıştırılan veya Bakanlıkça görevlendirilen hemşire, ebe, sağlık memurunu (toplum sağlığı) ifade eder.

Aile hekimliği yapılanmasının sosyal hizmet mesleği ile ilişkili görevleri şunlardır:

Toplum sağlığı merkezi: Bölgesinde yaşayan toplumun sağlığını geliştirmeyi ve korumayı ön plana alarak sağlıkla ilgili risk ve sorunları belirleyen, bu sorunları gidermek için planlama yapan ve bu planları uygulayan, uygulatan, birinci basamak sağlık hizmetlerini organize eden, bu hizmetleri izleyen, değerlendiren, bölgesindeki sağlık kuruluşları arasında koordinasyonu sağlayan sağlık kuruluşudur.

Yerinde sağlık hizmeti: Aile hekimi ve/veya aile sağlığı elemanının, müdürlükçe tespit edilen cezaevi, çocuk ıslahevi, huzurevi, korunmaya muhtaç çocukların barındığı çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları gibi toplu yaşam alanlarına Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre giderek yerinde vereceği sağlık hizmetini ifade etmektedir.

Aile hekiminin görevleri:

• Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak tanı, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini vermek,
• Kendisine kayıtlı kişilere yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini sunmak
• Kayıtlı kişilere sağlıkla ilgili rehberlik yapmak, sağlığı geliştirici ve koruyucu hizmetler ile ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerini vermek,
• Kendisine kayıtlı kişilerin ilk değerlendirmesini yapmak için altı ay içinde ev ziyaretinde bulunmak ya da kişiler ile iletişime geçmek,
• Kayıtlı kişilerin izlem ve taramalarını (kanser, kronik hastalıklar, gebe, loğusa, yenidoğan, bebek, çocuk sağlığı, adölesan, erişkin, yaşlı sağlığı ve benzeri) yapmak,
• Periyodik sağlık muayenesi yapmak,
• Tetkik hizmetlerinin verilmesini sağlamak ya da bu hizmetleri vermek,
• Kendisine kayıtlı kişileri yılda en az bir defa değerlendirerek sağlık kayıtlarını güncellemek.
• Evde takibi zorunlu olan özürlü, yaşlı, yatalak ve benzeri durumdaki kendisine kayıtlı kişilere evde veya gezici/yerinde sağlık hizmetlerinin yürütülmesi
• Aile sağlığı merkezi şartlarında tanı veya tedavisi yapılamayan hastaları sevk etmek, sevk sonrası takip etmek, ikinci ve üçüncü basamak tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri ile evde bakım hizmetlerinin koordinasyonunu sağlamak,
• Gerektiğinde hastayı gözlem altına alarak tetkik ve tedavisini yapmak,
• Entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde gerektiğinde hastayı gözlem amaçlı yatırarak tetkik ve tedavisini yapar,
• Aile sağlığı merkezini yönetmek, birlikte çalıştığı ekibi denetlemek ve hizmet içi eğitimlerini sağlamak
• İlgili mevzuatta birinci basamak sağlık kuruluşları ve resmî tabiplerce kişiye yönelik düzenlenmesi öngörülen her türlü sağlık raporu, sevk evrakı, reçete ve sair belgeleri düzenlemektir.

Aile Sağlığı Merkezi: Bir veya daha fazla aile hekimi ile aile sağlığı elemanlarınca aile hekimliği hizmetinin verildiği sağlık kuruluşunu ifade eder.

Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi: Erken tanısı konulabilen kanser vakalarının belirlenmesi, kanser türlerinin kontrol altına alınması, hizmet içi eğitim ve halk eğitimi yoluyla halkın kanser konusunda bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve kanserin morbidite ve mortalitesinin azaltılması sağlanarak hizmet kalitesinin ve verimliliğinin artırılması amacıyla kurulmuşlardır. Merkezde, başkanlık tarafından düzenlenen personel eğitiminden geçirilmiş en az bir patoloji, kadın-doğum, radyodiagnostik ve genel cerrahi uzmanı, üç pratisyen hekim, bir tıbbi teknolog, iki hemşire, bir ebe, röntgen teknisyeni, laboratuvar teknisyeni ile bir veri hazırlama ve kontrol işletmeni bulunur.

112 Acil Yardım Hizmetleri: Acil hastalık ve yaralanma hallerinde, konusunda özel eğitim almış ekipler tarafından, tıbbi araç ve gereç desteği ile olay yerinde, nakil sırasında, sağlık kurum ve kuruluşlarında sunulan tüm sağlık hizmetlerini ifade etmektedir. Acil yardım ise, acil sağlık hizmetleri konusunda özel eğitim görmüş ekipler tarafından, tıbbî araç ve gereç desteği ile olay yerinde ve hastaneye nakil sırasında verilen hizmetlerin bütünüdür. Acil sağlık hizmetlerinde yer alan temel hizmet birimleri şunlardır:

• Acil Sağlık Hizmetleri Şube Müdürlüğü
• İl Ambulans Servisi Başhekimliği
• Hastane acil servisleri

112 Acil yardım hizmetlerinde iş akışı ve görevler şu şekilde gerçekleşmektedir:

• Acil Sağlık Yardımı Çağrısı
• Çağrının Değerlendirilmesi
• Yönlendirme
• Talebin Yönlendirilen Birim Tarafından Karşılanması
• Nakil
• Acil Servise Nakil

Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi: Madde bağımlılarına yönelik, ayakta veya yatarak detoksifikasyon ile idame ve rehabilitasyon amacıyla, ilaçla ve/veya ilaçsız olarak yapılan ve madde bağımlılarına yönelik her türlü tedavi usullerinin uygulandığı, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan genel hastanelerin psikiyatri klinikleri veya özel dal hastanesi niteliğindeki akıl ve ruh hastalıkları hastaneleri bünyesinde kurulan madde bağımlılığı tedavi merkezleri ile gerçek kişilere veya özel hukuk tüzel kişilerine ait olan özel hastaneler bünyesindeki madde bağımlılığı tedavi merkezlerini veya sadece bu maksatla açılmış olan müstakil madde bağımlılığı tedavi merkezlerini ifade etmektedir.

Tedavi uygulama sınıfları şunlardır:

1. A Tipi Uygulama: Yüksek bağımlılık potansiyeli taşıyanlara kamu hastanelerinde uygulanan detoksifikasyon usulüdür.
2. B Tipi Uygulama: Yüksek bağımlılık potansiyeli taşımayanlara uygulanan ilaçsız detoksifikasyon usulüdür.
3. C Tipi Uygulama: Yüksek bağımlılık potansiyeli taşıyan ve ilaç vb. maddelerle yapılan fakat detoksifikasyon tedavisi uygulanmayan idame usulüdür. Bu uygulama, sadece kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı hastanelerde kurulan merkezlerde yapılabilir.
4. D Tipi Uygulama: Yüksek bağımlılık potansiyeli taşımayan ilaç ve maddeler ile yapılan ve detoksifikasyon tedavisi uygulanmayan idame usulüdür.

Çocuk Ergen Tedavi Merkezi (Çematem): Uçucu ve uyuşturucu madde kullanan çocukların, tıbbi tedavilerinin gerçekleştirilebilmesi amacıyla Sağlık Bakanlığına bağlı olarak hizmet veren kuruluşlardır.

Çocuk İzlem Merkezi (Çim): Cinsel istismar şüphesi olan çocuğun beyanının alınması, muayenesinin yapılması, aile görüşmesinin yapılması ve raporunun hazırlanması için gereken tüm personel ve ekipmanın bulunduğu, işlemlerin her aşamada çocuğun yüksek yararı gözetilerek yürütüldüğü bir merkezdir.

Çocuk izlem merkezinin kuruluş amaçları şu şekildedir:

• Cinsel istismara uğrayan çocuğa inceleme ve tedavi aşamasında gerek görülen sağlık, eğitim, kolluk kuvvetleri, hukuk ve adalet sistemi gibi iş birliği yapılması gereken diğer kamu kuruluşları ile eş güdüm içinde hizmet sağlanması,
• Merkezde oluşturulacak güvenli ve çocuk dostu ortam ile çocuktaki travmanın etkilerinin azaltılması,
• Korunma altına alınması gereken olgularda, çocuğun kalabileceği uygun bir ortam sağlanıncaya kadar geçici barınma, beslenme, giyim, sağlık ve güvenlik gereksinimlerinin karşılanması,
• Ailenin yaşadığı travmanın ve yaşanan olayın sağlıklı değerlendirilmesi amacıyla aile ile görüşülmesi ve ailenin ilk danışmanlık gereksinimlerinin karşılanması,

Evde Sağlık Hizmeti: Çeşitli hastalıklara bağlı olarak evde sağlık hizmeti sunumuna ihtiyacı olan bireylere evinde ve aile ortamında sosyal ve psikolojik danışmanlık hizmetlerini de kapsayacak şekilde verilen muayene, tetkik, tahlil, tedavi, tıbbi bakım, takip ve rehabilitasyon hizmetlerini ifade etmektedir. Evde sağlık hizmetleri, Bakanlığa bağlı olarak faaliyet gösteren eğitim ve araştırma hastaneleri ile genel veya dal hastaneleri bünyesinde kurulan evde sağlık hizmeti birimleri ile toplum sağlığı merkezi, aile sağlığı merkezi ve aile hekimleri vasıtası ile sunulmaktadır. Evde sağlık hizmeti vermek üzere görevlendirilen ekibin ulaşımı için uygun bir mobil araç, hastaların evden sağlık kurumuna veya sağlık kurumundan eve nakli için gerektiğinde kullanılmak üzere bir hasta nakil aracı tahsisi yapılmakta ve acil durumlardaki hasta nakli için 112 ambulans hizmetlerinden yararlanılmaktadır.

Sağlık Kuruluşları (Özel)

Özel sağlık kuruluşları kapsamında genel olarak hastaneler, özel tıp ve dal merkezleri, özel poliklinikler, üremeye yardımcı tedavi merkezleri, diyaliz merkezleri ve evde bakım hizmeti ele alınabilir. Özel hastane, kamunun sunduğu sağlık hizmetlerinin ticari/özel kuruluşlar tarafından sunulduğu bir yapılanmayı ifade eder. Bu hastanelerde çalışanlar, devlet memuru değildir. Tedavi hizmetleri, hasta tarafından ödenir. Devlet yaptığı düzenlemelerle, hastaların özel hastanelerde aldıkları sağlık hizmetin bir kısmını (belirli bir orana kadar) ödeyebilmektedir.

Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri: Kamu ve özel hastaneler bünyesinde ünite olarak Sağlık Bakanlığınca yapılacak planlama dâhilinde açılır. Merkezler; bünyesinde kadın hastalıkları ve doğum uzmanlık dalı ile erişkin ve yeni doğan yoğun bakımı bulunan hastanelerde bir ünite şeklinde açılır.

Özel Diyaliz Merkezi: Genel olarak, erişkin ve pediatrik diyaliz hastalarına hemodiyaliz ve/veya periton diyalizi yöntemlerinin uygulandığı günübirlik tedavi kuruluşunu ifade etmektedir. Gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri tarafından, sadece diyaliz uygulamak amacıyla ayrı bir merkez olarak kurulabileceği gibi, bunlara ait olan hastane ve tıp merkezleri bünyesinde ayrı bir bölüm olarak da kurulabilir.

Evde Bakım Hizmeti: Evde bakım hizmeti, hekimlerin önerileri doğrultusunda hasta kişilere, aileleri ile yaşadıkları ortamda, sağlık ekibi tarafından rehabilitasyon, fizyoterapi, psikolojik tedavi de dahil tıbbi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde sağlık ve bakım ile takip hizmetlerinin sunulmasını ifade etmektedir. Evde bakım hizmeti hastane, tıp merkezi, özel dal merkezi, poliklinik gibi özel sağlık kuruluşları bünyesinde verilebilir.

Ayrıca fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi, göz hastalıkları merkezi, ecza deposu, ağız ve diş sağlığı merkezi ve eczane gibi özel sağlık kuruluşları da bulunmaktadır.