Ünite 3: Sosyal Medya ve Bloglar/Mikrobloglar

Bloglar

Bilgisayar sistemlerinde yazılım geliştiriciler, sistem üzerinde yapılan her türlü değişikliğin kayıt altına alındığı log (günlük) adı verilen dosyaları kullanmaktadırlar. Benzer şekilde bloglarda da her gönderinin ve bu gönderilere yapılan yorumların sonunda gönderenin adı ve gönderi zamanı otomatik olarak eklenmektedir. Bu benzerlik nedeniyle, web’in kaydının tutulduğu günlük anlamına gelen ve bloglara verilmiş ilk isim olan “weblog”, web ve log kelimelerinin birleşimi ile oluşturulmuştur. Bu isim zaman içerisinde kısaltılarak “blog” şeklini almıştır.

Temelde kişisel web sayfaları olarak da ifade edilebilen bloglar, en son yüklenen paylaşımın en üstte olacak şekilde görüntülendiği, kişisel konulardan siyasete kadar değişen birçok konudaki düşünce, olay, haber, not, görüntü, ses, video, bağlantı ve yorumların yer aldığı günlük şeklindeki paylaşımları içeren web sitelerini ifade etmektedir.

Web 2.0 sürümü geliştirilmeden önce 1994 yılında blogların ilk örneği olan ‘Links.net’ isimli kişisel web sayfası Justin Hall tarafından oluşturulmuştur. Bu öncü bloglarda, herhangi bir kişinin web sayfası oluşturmak için gerekli olan kaynak kodlarını (html kodları) bilmeden blog oluşturması mümkün değildi. Gerekli tüm html kodları uzman kişiler tarafından elle yazılarak oluşturuluyor ve güncelleniyordu. Bu nedenle oluşturulan blog sayfası sayısı da sınırlı bir seviyede idi. İlk blogların çoğu, çevrimiçi günlüklere benziyordu; yazarlar genel olarak yaşamları, meslekleri ve çevrelerindeki dünya hakkındaki düşüncelerini ve görüşlerini ifade ediyorlardı. Daha sonra Jorn Barger ilk kez weblog adını kullandığı “Robot Wisdom” bloğunu 1997 yılında oluşturmuştur. Daha sonra weblog ismi zaman içerisinde blog şekline dönüşmüştür. Bloglar, daha sonra hızlı bir şekilde web, işletme, dedikodu veya teknoloji gibi belirli bir konuyla ilgili bir veya daha fazla yazarın yazılar yazdığı platformlara dönüşmüştür.

Günümüzde oluşturulan bloglar metin, resim, ses dosyası, video ve diğer web sayfalarına yönlendirme yapan bağlantılar içerebilmektedir. Blogların cezbedici yanı da insanlara herhangi bir özel gazetecilik eğitimi almadan ve herhangi bir editör denetimi olmadan belirli bir konudaki fikirlerini diğer insanlarla paylaşabilme imkânını sunmasıdır. Böylece her birey amatör bir köşe yazarı hâline gelebilmekte ve kendisine ait çevrimiçi bir dergiye sahip olabilmektedir.

Çok takip edilen bir blog olabilmek ve ciddi bir medya gücünü arkasına alabilmek için faaliyet gösterilen konunun ve odaklanılacak kitlenin çok başarılı bir biçimde belirlenmesi gerekmektedir.

Blog Oluşturma Yöntemleri

Web 2.0 sürümünün ortaya çıkışıyla birlikte diğer sosyal medya araçlarında olduğu gibi bloglar da çok daha kolay bir biçimde oluşturulabilir hâle gelmiştir. Günümüzde blog oluşturmak için özel olarak geliştirilmiş çeşitli yazılımlar mevcuttur. Blog oluşturmak için temelde iki yöntem yaygın olarak kullanılmaktadır. Birincisi sunucu hizmetini ücretsiz veren sitelerin kullanıldığı yöntem diğeri ise kiraladığımız kendi sunucumuzda blog oluşturma yöntemidir.

Sunucu Hizmetini Ücretsiz Veren Sitelerin Kullanımı:

Ücretsiz ve kullanımı kolay bu yöntem ile oluşturduğumuz blog dosyaları, sunucu hizmetini veren sitenin üzerinde saklanmaktadır. Genellikle kullanıcının belirleyeceği bir blog ismi ve ardından o sitenin alan ismi birlikte blog adresini oluşturmaktadır (Örnek: kişiadı.blogspot.com). Ücretsiz sunulan şablonlar ile birkaç adımda bloğumuz sunuma hazır hâle gelmektedir. Blogger, Wordpress ve Typepad gibi büyük sunucu siteleri bu hizmeti ücretsiz olarak vermektedir. En yaygın olanları şunlardır.

• WordPress: 2003 yılında hizmete sürülmüş, ücretsiz sunucu hizmeti vererek blog oluşturmaya yarayan bir blog ve kendi bloglarımızı ücretli sunucularda kendi alan adımız ile oluşturmaya yarayan bir içerik yönetim sistemidir. Bu yazılımın blog için tasarlanması nedeniyle dünyada kullanımı çok hızlı artmış, 2012 yılında Wordpress ile oluşturulan blog sayısı 72 milyonun üzerine çıkmıştır. Ücretsiz sunulan birçok ücretsiz tema ve eklentiye sahip olması popülerliğini arttırmıştır. Sahip olduğu mobil eklentiler ile mobil uyumlu bloglar da oluşturulabilmektedir. Açık kaynak kodlu olması birçok internet kullanıcısının wordpress’in gelişimine karşılıksız olarak katkıda bulunmasını sağlamaktadır.
• Blogger: 1999 yılında geliştirilen ve ilk bilinen blog platformudur. 2003’te Google satın almış ve ücretsiz blog hizmeti vermeye devam etmektedir. Üyelerine Blogspot.com uzantılı alan adı tahsis etmektedir. Başlangıçta popülerliğini wordpress’e kaptırsa da kullanımı çok kolay olan blogger.com, blog oluşturmak için hala iyi bir alternatiftir.
• Typepad: 2003’te sunulan ücretli bir blog sunucusudur. Buna rağmen hem kişiye özel alan adı hem de çoklu blog desteği sağlamaktadır.

Kendi Sunucumuzda Blog Oluşturma Yöntemi: İkinci ve daha profesyonel olan yöntem kullanıcının ücretli hizmet aldığı sunucuda kendi bloğunu oluşturmasıdır. Kurumsal bloglar için daha uygundur. Kullanılan başlıca yazılımlar wordpress, joomla ve drupal’dır. İçerik yönetim sistemi olarak da anılan bu yazılımlar ücretsiz, açık kaynak kodlu şekilde dağıtılan yazılımlardır. Yazılımlar içerisinde WordPress blog kullanımı için en uygun olanıdır. Dünyadaki blogların çoğu wordpress ile oluşturulmuştur.

Blog oluşturmak için öncelikle herhangi bir sunucu üzerinde alan kiralaması yapılmalı ve üzerimize kaydettirdiğimiz alan adı ile bu sunucuyu ilişkilendirmemiz gerekmektedir. Sonra Wordpress.org web sayfası üzerinde ücretsiz olarak sunulan wordpress’in uygun bir sürümü indirilerek sunucu üzerinde kurulumu yapılmaktadır. Kurulum yapılırken hem sunucu ile ilgili temel ayarlar yapılır hem de blog ile ilgili temel ayarlamalar yapılmış olmaktadır. Kurulumun tamamlanmasından sonra wordpress’in sunduğu yönetim paneli aracılığı ile her türlü içerik ayarlamaları kolaylıkla yapılabilir.

Yöntem kontrolün tamamen bizde olduğu bir blog yönetimi imkânı sunar. E-posta, dosyalama ve kullanıcı yönetimi açısından daha bütünleşik bir yapı elde edilir. Web tasarımı bilgisi yüksek kullanıcılar için daha etkin çözümler elde etme olanağı sunarken kurumsal web adresimiz olacağı için daha bilinir ve daha profesyonel bir imaj oluşturur. Ücretsiz servislerdeki belirli bir şablona bağlı kalma söz konusu olmadığı için her türlü tasarımsal değişiklik yapılabilir. Ayrıca bu yöntemde müşteri istek ve beklentilerine cevap vermek kolay olmaktadır.

Kendi sunucumuzda blog oluşturma yönteminin olumsuz yönlerinden başlıcası daha pahalı bir çözüm olmasıdır (Örnek uygulama s: 48).

Profesyonel ve kurumsal blog sitesi hazırlamak için ücretli ya da ücretsiz blog sitesi oluşturma yazılımları kullanmak ve ücretli sunucu desteği alınan web sunucusu üzerinde bunları yayımlamak gerekmektedir. Wordpress.org üzerinde bulunan wordpress içerik yönetim sistemi gerekli desteği sunmaktadır. İçerik yönetim sistemi dosyalarının sadece sunucu özellikli bilgisayarlar üzerinde çalıştığı unutmamalıdır. Kişisel bilgisayarda bunları çalıştırmak için sanal sunucu yazılımlarından yararlanmak gerekmektedir.

Blogların Genel Özellikleri

• Ücretsiz ve Ücretli Versiyon: Blog oluşturmanın birden fazla yolu vardır. Bunlardan biri blog hizmeti veren web sayfalarını kullanmaktır. Blog hizmeti veren web sayfalarının birçoğu temel özelliklere sahip ücretsiz blog oluşturmaya da izin vermektedir. Ücret ödeyerek blog hizmeti alınıyorsa genellikle bu hizmetin yanında genişletilmiş ek şablon hizmeti, yetkilendirme hizmeti ve bloğun yerleşimine müdahale etme gibi çeşitli ek hizmetler sunulmaktadır. Ücretli kullanımlarda birden fazla blog oluşturma imkânı da bulunmaktadır.
• Blogunuzun görünümünü için gerekli temel tasarım elemanları: Tüm blog platformları web tasarımcısı olmayan kullanıcılar için bazı temel blog şablonları sunmaktadır. Bu şablonlardan ister kişisel ister profesyonel kullanım için olsun, oluşturulacak bloğun içeriğine ve tonuna uygun bir görünüm seçilebilmektedir. Ücretsiz abonelik sürümlerinde çoğu zaman sunulan tasarım şablonlarına ek olarak özel görünümü ve özellikleri de oluşturma olanağımız olmaktadır.
• Bloğunuza ve yazılarınıza meta veriler ekleme imkanı: Blog yazmak, görünürlüğü ve arama motorlarındaki sıralamayı yükseltebilir. Çünkü blog içeriği arama motorlarının sitenizle ilişkili içeriği bulmasını kolaylaştırır. Belirli konular hakkında blog yazdıkça ve belirli meta veri tanımlayıcılarını kullandıkça, arama motorları sizi ve bloğunuzu bu konularla daha fazla ilişkilendirir. Çoğu blog platformu, hem bloğunuza hem de blogdaki her gönderinize meta veriler eklemeye olanak sağlar. Böylece, arama motorları içeriğinizi daha kolay bulabilecek, daha baş taraftaki sayfalarda listeleyecek ve konu alanlarınızı arayan diğer kullanıcılar sizi daha kolay bir biçimde bulabileceklerdir.
• Arama motoru optimizasyonu (SEO) özelliklerinin kullanımı: Bloğunuza ve paylaşımlarınıza meta veri ekleme özelliğinin yanında birçok blog platformu, bloğunuzun ve içeriğinizin arama motorları tarafından keşfedilmesine yardımcı olacak başka özelliklere de sahiptir.
• Widget’lar ve blog özellikleri: Hazırladığınız bloğunuza bazı temel ve hazır olarak sunulan özellikler eklenebilmektedir.
• Yorumlar: Bloglarda yer alan paylaşımlara genellikle kullanıcılar tarafından yorumlar eklenebilmektedir. Yeni blogcular bazen blogları hakkında olumsuz yorumlar alacaklarından endişe etmektedirler. Bloglarda yapılan yorumlarının çoğu olumludur ve yorumlar blogların sosyal kısmıdır. Bu yorumlar, okuyucularınızla etkileşime girmenin en belirgin yolunu sağlar.

Blog Türleri

Blog siteleri, içerik türüne, içeriğin yazılma ve dağıtılma biçimlerine göre farklılık göstermektedir. Blogların büyük çoğunluğu metin biçiminde olmasına karşın, ses (pod yayınları), fotoğraf (resimblog), ya da video (videoblog) odaklı, sosyal medyanın geniş bir parçası olan bloglar da bulunmaktadır. Ayrıca gönderilerin kodlanmasına göre farklı başlık türleri altında da incelenebilmektedir.

Genel olarak bloglar kişisel bloglar, konulu bloglar ve kurumsal bloglar şeklinde üçe ayrılmaktadır. Kişisel bloglar, çoğunlukla kişinin yaşamının belirli bir süresini ve yönünü içeren kişisel günlüklerdir. Konulu bloglar genellikle gazete benzeri yapıda olan bloglar bir ya da birkaç kişi tarafından hazırlanmakta, belirli konuları kapsamakta ve çoğunlukla kişisel bloglara göre daha sık güncellenmektedir. Üçüncü tür ise kurumsal bloglardır. Kuruma resmî olarak bağlı ve kurum tarafından hazırlanan bloglar genellikle kurumla ve sektörle ilgili haberleri ve gelişmeleri içermektedir. Kurumsal bloglar, kurumun görüşlerini, fikirlerini, kurumsal olayları temsil etmektedir.

Blog Terimleri

(Bu terimler S. 54 Tablo 3.3.’te verilmiştir).

Mikrobloglar

Mikrobloglar, mesajlar, ses, video ve hatta ekli dosyaları gönderme, kullanıcıların yeni arkadaş edinmelerine izin verme, tavsiye alma ve verme, son dakika gelişmelerini alma, ürünleri ve hizmetleri tanımlama, araştırma ve satın alma, müşterileri güncelleme, müşterilere bilgi verme ile olay, haber ve not gönderme gibi özelliklere sahiptir. Siyaset, teknoloji ve sağlık sorunları gibi konulara odaklanan, küçük ve samimi topluluklar oluşturmayı sağlamaktadır.

Mikroblog bir ağ grubu üzerinde yer alan üyelerin herkese ya da seçtikleri belirli kişilere kısa ve özet metinlerden oluşan içerikleri yollayabildiği uygulamayı ifade etmektedir. Dikkati çeken ve çok kullanılan mikroblog uygulaması başlangıçta 140 bugün ise 280 karakteri geçmeyen paylaşımlar ile Twitter’dır. ComScore’a göre, piyasaya sunulduktan sonra sekiz ay içinde Twitter, Nisan 2007 itibariyle yaklaşık 94.000 kullanıcıya ulaşmıştır.

Twitter şu an en popüler mikroblog platformlarından biridir. Kullanıcılar, web arayüzü, anlık mesajlaşma aracı veya SMS güncellemelerini kullanarak twitter sistemi ile etkileşime girebilmektedirler. Üyeler güncellemelerini herkese açık veya yalnızca arkadaşlarının erişimine açık olacak şekilde seçebilirler. Kullanıcı profili herkese açık hâle getirilirse paylaşımları herkes tarafından görülebilir olacaktır. Bir mikroblog sitesinde diğer kişilere takip et (follow) bağlantısı tıklanarak abone olunduğunda o kişilerin “tweet” adı verilen mesajları izlenebilmektedir. Kullanıcılar kendilerine abone olmak isteyen kullanıcılara onay vererek kendi “tweet”lerini başkalarının izlemesini sağlayabilirler. Kullanıcının arkadaşı olmayan ancak güncellemelerini ‘takip eden’ kişi ‘takipçi’ olarak adlandırılır. Mikroblog sitelerindeki arkadaşlıkların karşılıklı ya da tek yönlü olduğu görülebilmektedir.

Yazmak yerine yoğunlaştırılmış, pratik, taşınabilir ve geleneksel blogların kişisel sürümleri olarak nitelenen mikrobloglar, geleneksel bloglara göre kolay ve hızlı kullanımı, hemen erişilebilir olması ile kısa zamanda yükselişe geçmiştir.

Mikroblog kullanımının sağladığı faydalar şu şekilde sıralanabilir:

• Ürünler, hizmetler, markalar, müşteriler, rakipler ve sektörler hakkında konuşulanları izleme, dinleme ve bunlara cevap vermek,
• Kurumsal işlerle ilgili çevrimiçi fısıltıları yönlendirmek,
• Kullanıcılara doğrudan mesaj ve bilgi göndermek,
• Kitleler ile küresel ilişkiler geliştirmek,
• Çok sayıda müşteriye ulaşmak ve onlarla ilişkiler kurmak,
• Ürünleri ve hizmetleri doğrudan ve dolaylı biçimde desteklemek.

Mikroblogların Genel Özellikleri

Bazı mikroblog platformlarının kendilerine has özellikleri olmasına rağmen mikroblogların sahip olduğu temel özellikler şu şekilde sıralanabilmektedir:

• Ücretsiz Kayıt
• Kısa Mesaj ve Gönderiler: Mikrobloglar bloglara göre daha az sayıda karakter kullanımına izin vermektedir. Twitter, mesajlarınızı 280 karakterle sınırlamaktadır. Bu mesajlarınızda çok özlü olmanız gerektiği anlamına gelir. Mikrobloglardaki karakter sınırı yapacağımız gönderilerde bizi kısıtlıyor gibi görünse de mesajlarımızın daha çok kitleye daha hızlı bir şekilde yayılmasına da olanak sağlamaktadır. Mesajın kısalığı okunma isteğini artırmaktadır.
• Bağlantı Ekleme Olanağı: Birçok kişi mikroblogları bağlantı paylaşmak ve bu bağlantıya kısa bir yorum ya da bakış açısı eklemek için kullanır. Karakter sınırını aşacak uzunluktaki bir bağlantılar için bit.ly (http:// bit.ly) gibi kısaltıcılar kullanılmaktadır.
• İnsanlarla Bağlantı Kurmanın Takip Et (Follow) Modeli: Diğer kullanıcıları takip ederek onlarla bağlantı kurmak, mikroblog araçlarının sosyal kısmını oluşturmaktadır. LinkedIn ve sosyal ağ araçlarının aksine, mikroblog araçları genellikle başkalarıyla bağlantı kurmak için iki aşamalı bir süreç olan takip et modeline sahiptir. İlk aşamada, diğer Twitter kullanıcıları bulunur ve güncellemelerini almak için “takip et” düğmesi tıklanır. Eğer siz de sizi takip eden bir kullanıcıyı takip ederseniz takip et işleminin ikinci kısmı da tamamlanmış olur. Mikrobloglar her türlü özel gizlilik ve güvenlik ayarlarının yapılmasına müsaade etmektedir.
• Büyük Ölçekte Veri: Mikroblog kullananların sayısı, bilgisayar ve akıllı mobil iletişim cihazlarının kullanımının artmasıyla doğru orantılı olarak hızla artmakta ve mikrobloglar üzerinde yer alan görüşlerin veri boyutu çok büyümektedir.
• İnternet Diline Ait Özellikler Kullanılır: Kişiler günlük yaşamdaki konuşma veya yazım dilinden farklı olarak siber dilini kullanırlar.
• İçerikte Çeşitlilik İçerir: Bilindik sosyal yaşama ait sabit konu başlıkları hakkında yazılan yazılar olduğu gibi çoğunlukla kişiye göre değişen farklı konular da içerik olarak paylaşılmaktadır.
• Gerçek Zamanlıdırlar: Mikroblog mesajı yayınlandığında, güncellendiğinde, silindiğinde diğer insanlar tarafından aynı anda görülmektedir.

Blog ile Mikrolog Arasındaki Farklar

Blog ile mikroblog arasındaki en büyük fark, izin verilen karakter sayısının miktarıdır. Bir blogcu olarak, karakter ya da kelime limitiniz olmazken, mikroblogcu olarak 280 karakter kullanabilirsiniz. Mikrobloglar kısa gönderileri teşvik ederek kullanıcıların içerik oluşturmak için zaman ve düşünce yatırımı gereksinimlerini azaltmaktadır. Bu aynı zamanda genel olarak blog yazmaktan ayırt edici temel faktörlerinden biridir.

Blog yazarı ile mikroblog yazarı arasında yazma stili açısından çok fazla fark vardır. Bu da okurlara bir fikir iletmek için sunulan rahatlığın seviyesini belirlemektedir.

Blog ile mikroblog arasındaki diğer fark ise güncelleme sıklığıdır. Blogcu bloğunu birkaç günde bir güncelleyebilir. Mikroblogcu ise bir günde birkaç güncelleme yapabilmektedir. Bir blog sitesi, blog yazarının takdirine bağlı olarak güncellenirken bir mikroblog sitesi dakika dakika güncellenmeye devam eder.

Blog siteleri, mikroblog sitesi kadar aktif değildir. Kullanıcıların kolaylığına bağlı olarak uzun bir aralıktan sonra yeni bir blog görünebilir, ancak mikroblog sitesi saniyeler içinde ortaya çıkan yeni yayınlarla daha etkindir.

Diğer temel fark, iki sitenin de gelişmesinin arkasındaki felsefedir. Blog sitesi, kullanıcının ve arkadaşlarının, kullanıcının günlük aktiviteleri hakkında bilgi sahibi olmasını ve bunun tersini amaçlarken, mikroblog sitesi bunu amaçlamaz. Düzenli şekilde bloglamaya kıyasla, mikroblog daha hızlı iletişim moduna ihtiyaç duymaktadır.

Popüler Mikrobloglar

İlk mikroblog tumblelogs olarak bilinir. Mikrobloglar açısından asıl gelişme ise 2006 ve 2007 yıllarında mikroblog Tumblr ve Twitter servislerinin başlaması ile oldu. Mayıs 2007 senesinde ise, 111 adet uluslararası microblog sitesi oluşmuştur.

En yaygın kullanılanları Twitter, Tumblr, Plurk, Jaiku, identi.ca’dır. Dünya çapında Twitter, Pinterest, Vine, MeetMe, Sina Weibo ve Plurk gibi birçok mikroblog ya da mikroblog özelliği taşıyan sistemler bulunmaktadır. Bazıları Tumblr’yı mikroblog olarak görmektedir. Facebook, Myspace ve LinkedIn gibi sosyal paylaşım siteleri aynı zamanda durum güncellemeleri şeklinde mikrobloglama özelliklerine de sahiptir.

Twitter

Twitter, Web 2.0 uygulamasının ürünü olarak 2006 yılında Jack Dorsey tarafından oluşturulmuştur. Twitter, başlangıçta kullanıcılara 140 ya da daha az karakter sayısına sahip kronolojik olarak sıralanmış tweet adı verilen kısa mesajların yayınlanmasına izin veren microblogging aracıdır.

Atılan bu tweetler herkes tarafından görülebilir, kullanıcılar istedikleri kullanıcıların attığı tweetlerden haberdar olmak için takipçisi olabilmektedirler. Twitter’da eğer kullanıcı izin vermişse bildirimler sayfası herkes tarafından okunabilmekte ve takipçinin isteğine göre retweet özelliği ile yeniden paylaşılmaktadır. Twitter’ın büyük başarısının nedenlerinden biri ilk başta SMS iletişim platformu olarak inşa edilmesi fakat sonra basit API’leri ile web tabanlı ürüne dönüşmesidir.

Twitter’in yayılmasını sağlayan unsurlardan biri de 33’ten fazla dili destekliyor olmasıdır.

Twitter’ın Eylül 2016 sonunda açıkladığı kendi resmi rakamlarına göre aylık aktif kullanıcı sayısı 313 milyondur.

Twitter 25 Nisan 2011 tarihinden itibaren Türkçe olarak kullanılmaya başlanmıştır ve 9 milyon kullanıcıya ulaşmıştır. Türkiye’de Twitter‘da günlük ortalama 7 milyon tweet atılmaktadır.

Twitter’ı diğer sosyal ağ sitelerinden ayıran birtakım özellikleri vardır. (Bu özellikler ile ilgili temel terimler S. 58, Tablo 3.4.’te verilmiştir).

Tumblr

David Karp tarafından 2007’de kurulan Tumblr, kendi sitesinde “her şeyi barındıran, birbirinden farklı 235 milyon blogun oluşturduğu bir bütün” olarak tanımlanmaktadır. Microblog ile blog arasında kalan bir yapıda olduğu söylenebilir. Tumblr, ilgilenilen alanda blogları bulup takip edebilmeyi ve kullanıcının oluşturduğu bloğun da başkaları tarafından keşfedilmesini sağlar.

Tumblr’da metin, fotoğraf, alıntı, bağlantı, sohbet, ses, video formatında gönderiler desteklenmektedir. Takip edilen blogdan gelen gönderiler kullanıcının panosunda (dashboard) belirmektedir. Beğenilen gönderiler yeniden bloglanabilir, gönderilere yorum eklenebilir. Fotoğraf, video gibi filtreleme yapılarak belli bir kategorideki gönderiler görüntülenebilmektedir.