Ünite 2: Kişiler Arası İletişim Platformları

Kişilerarası İletişim Platformlarının Teknolojik Evrimi

İnternetin sadece şehirlerde ve hatta şehirlerin bazı bölgelerinde olduğu, köylerin ve uzak bölgelerin internete hiçbir şekilde erişiminin olmadığı yıllar bize çok uzak değil. Ancak durum çok değişti, özellikle 3G ve 4G teknolojilerinin ortaya çıkması nedeniyle, dünyanın en uzak bölgelerinde yaşayan insanlar bugün kolaylıkla internete erişebiliyorlar. Mobil internete erişimin olanaklarının artması, çevrimiçi mesajlaşma uygulamalarının bu kadar popüler olmasının en belirgin nedenlerinden biri.

SMS’in modasının geçmiş olmasının ve çevrimiçi iletişim platformlarının giderek daha yaygın hâle gelmesinin nedenlerinden biri, SMS veya kısa mesaj servislerinin mobil iletişimin ilk günleri için inşa edilmiş standart bir iletişim platformu olarak ortaya çıkmış olmasıdır. Çevrimiçi iletişim uygulamaları kullanıcıların sınırsız karakterlerden oluşan bir mesaj gönderebileceği bir platform geliştirdiler ve SMS’in yarattığı problemin ortadan kalkmasını sağladılar. Bu aslında iletişim teknolojileri tarihinde bir devrim yaşanmasına neden oldu.

Çevrimiçi mesajlaşma uygulamalarının çoğu, konumunuzu hem gerçek zamanlı olarak hem de metrik hassasiyetle işaretlenmiş bir adres konumu şeklinde paylaşmanıza olanak tanıyan GPS (Global Positioning System/Küresel Konum Belirleme Sistemi) teknolojilerini destekler.

Çoğu çevrimiçi iletişim uygulaması, aynı anda hem resim hem de video göndermenize izin verir ve hatta tüm bu resimleri bulutta saklar.

Bu uygulamaları popüler yapan diğer teknolojik yenilik ise Japonca’da resim karakter anlamına gelen emoji ile İngilizcede emotion (duygu) ve icon (ikon) kelimelerinin birleştirilmesi ile türetilen emoticon ve smiley denilen gülen yüz etiketlerini, ifadelerinin ve GIF’leri (Graphic Interchange Format/Grafik Değişim Formatı) kullanabilme yetenekleridir.

Japonya kökenli LINE uygulamasının çizgi karakterleri kahverengi ayıcık Brown ile beyaz tavşan Cony o kadar popülerdir ki özellikle Uzakdoğu’da insanları alışveriş merkezlerinde bu karakterlerin dev modelleriyle fotoğraf çekilirken görebilirsiniz.

Sosyal Platformlara ve Kişilerarası İletişim Platformlarına Kısa Bir Bakış

Sosyal platformlar ilk ortaya çıktıkları zaman belli bir sosyal ihtiyacı gidermek iddiasıyla yola çıktılar. Zaman içinde bu iddiaları ve işlevleri bu platformların kullanıcılar tarafından bir kategoride değerlendirilmesine neden oldu. Facebook çoğumuz için eski okul arkadaşlarımızı bulmamıza yardımcı olan bir sosyal ağ topluluğuydu ve bu işlevini hala yerine getirmeye devam ediyor. Bundan 10 sene önce YouTube’un geleneksel TV yayıncılığının yerini alacağına inanmamız biraz zor gelebilirdi. Ya da WhatsApp’ı abonesi olduğumuz mobil servis operatörünün hizmetlerinden daha sık kullanacağımızı tahmin edemezdik.

Facebook dediğimizde sosyal bir ağ platformundan öte sesli ve görüntülü iletişim platformu, reklam platformu, video platformu, alışveriş platformu ve 2020 senesinde devreye almayı planladığı kripto para birimi Libra ile bir finansal servis sağlayıcısından bahsediyoruz.

Sosyal ağların, kişisel iletişim ve VOIP (IP üzerinden sesli iletişim) uygulamalarının iç içe girdiği günümüzde bu platformların ne kadar insan tarafından kullanıldığını görmek yararlı olacaktır.

Dijital Türkiye 2019 Raporu’na göre, Türkiye’de toplam 52 milyon sosyal medya kullanıcısı bulunuyor ve bunların 44 milyonu sosyal medyaya mobil cihazlarla bağlanıyor.

Türkiye’de 43 milyon Facebook, 38 milyon Instagram, 9 milyon Twitter, 7.3 milyon Linkedin, 6.35 milyon da Snapchat kullanıcısı bulunuyor.

Popüler Kişiler Arası İletişim Platformları

WhatsApp Messenger

WhatsApp tam anlamıyla küresel bir platformdur. Dünyanın 180’den fazla ülkesinde faaliyet gösteren WhatsApp, 1 milyarı aşkın kişi tarafından kullanılıyor ve şu anda tüm cihaz türlerinde (Android, Apple IOS, Windows ve Mac gibi) destekleniyor. . Platform her ne kadar temel olarak cep telefonlarında kullanılmak için geliştirilmiş bir uygulama olsa da, web versiyonunu da yaygın olarak kullanılıyor.

WhatsApp’ın özelliklerinden bahsederken her şeyden önce basit, kullanışlı ve güvenilir bir iletişim platformu olduğuna vurgu yapmak gerekir. WhatsApp, mesajları anlık olarak iletirken ve gerçek zamanlı teslimat raporlarıyla bilgi aktarımı sağlarken telefonunuzun mobil internet bağlantısını kullanır. WhatsApp ile ilgili söylenebilecek diğer olumlu özellik ise basit metin mesajları göndermek için mobil internet paketiniz üzerinden çok fazla veri tüketmiyor olmasıdır. Bu düşük veri tüketimi sayesinde binlerce satır uzunluğunda sohbetler yapabilmeniz mümkündür.

WhatsApp’ın bu kadar yaygın bir şekilde kullanılıyor olmasının diğer bir nedeni de grup iletişimine kolay ve esnek bir şekilde imkân sağlamasıdır. WhatsApp ayrıca çok düşük veri tüketimi ile sesli ve görüntülü arama özelliğine de sahiptir.

WhatsApp’ın yaygınlığı, kullanım sıklığı ve sunduğu değişik özellikler onun çok değişik amaçlar için kullanılmasına neden olmuştur.

WhatsApp’ın beğenilen diğer bir yeniliği de 2015 senesinde devreye aldığı WhatsApp Web oldu (Chowdhry, 2015). Bu sayede masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar aracılığıyla WhatsApp’ı kullanmak mümkün.

WhatsApp Web’i keşfeden kullanıcılar artık belge ve resim göndermek için eposta yerine WhatsApp’ı da kullanıyorlar.

Facebook Messenger

FB Messenger, lansmanından bu yana Facebook’a entegre edilmiş anlık bir iletişim platformu olarak konumlanmış durumda. Facebook’un çok daha eski bir platform olması ve yıllar içinde çok farklı işlevler edinerek gelişmesi bu işlevleri ayrı birer marka ve platform olarak ortaya çıkmasına neden oldu. Messenger ise bu evrimin sadece bir parçası niteliğinde. Facebook, sahip olduğu zengin özelliklerin bir sonucu olarak yüksek işlemci ve bellek kapasiteli cihazlar kullandığımız günümüzde bile diğer uygulamalardan daha yavaş bir kullanıcı deneyimi sunuyor.

FB Messenger belki de kullanılması ve erişilmesi en kolay çevrimiçi iletişim uygulamalarından biridir. Bu özellikleri kullanım kolaylığı onu kaçınılmaz kılıp bu kadar yaygın bir platform haline getirmiştir. Messenger şu anda ücretsiz bir uygulamadır ve tüm platformlarda (Android, Apple, Windows ve Mac vb.) kullanılabilir. FB Messenger, WhatsApp Messenger gibi dünya genelinde 1 milyardan fazla kullanıcı sınırını aşan nadir uygulamalardan biridir.

FB Messenger ile ilgili söylenebilecek en olumlu yönlerden biri de FB Messenger’ın son birkaç yıl içinde sürekli güncellenerek köklü değişimler yaşıyor olmasıdır. Messenger ile emojiler, etiketler ve GIF’ler paylaşabilir ve hatta belirli bir mesaj ile ilgili ne hissettiğinizi ifade eden bir tepkiyi o mesaja iliştirebilirsiniz. Messenger ayrıca, resimlerinizi farklılaştırmak ve kişiselleştirmek için çok sayıda filtreyi ve düzenleme seçeneğini destekleyen dahili bir kamera butonuna sahiptir. Messenger’la ayrıca bir eposta uygulaması gibi fotoğraf, video ve belge alıp gönderebilirsiniz. Messenger’daki grup fonksiyonu da çok kullanılan bir özelliktir.

Facebook kısa bir süre önce, herhangi bir işletmenin sahip olduğu Facebook profili ile artık müşterileriyle yazışabileceği Facebook iş hesapları özelliğini sundu.

Messenger’ı diğer birçok uygulamadan ayıran en iyi özelliklerden biri de ekranınızı kaplayan diğer uygulamaların üzerinde kullanılabilmesidir.

Viber

Diğer birçok çevrimiçi iletişim platformunda olduğu gibi, Viber de IP üzerinden sesli görüşme yapılmasını ve anlık ileti gönderilip alınmasına sağlayan dünya çapında bir uygulamasıdır. Viber başlangıçta şirket adı da Viber olan İsrail merkezli bir geliştirici firma tarafından geliştirildi.

WhatsApp ve FB Messenger gibi Viber da mesaj alıp göndermek ve arama yapmak için hücresel mobil veri bağlantısı kullanır. Viber, Android, Apple, Mac, Windows ve hatta Linux dahil tüm platformlarda kullanılabilir. Viber bu platform esnekliği sayesinde çok farklı coğrafyalarda yaygın şekilde kullanılan bir uygulama olmayı başarmıştır.

Viber, gösterişli bir stil ile öne çıkmaktansa verimli ve hızlı bir iletişim platformu olarak rakiplerinden ayrılıyor. Viber, resim, video, sesli not, belge paylaşımı gibi çevrimiçi bir mesajlaşma uygulamasından beklenen tüm temel özelliklerine sahiptir. Kullanıcılar emoji, smiley ve GIF’lerle zenginleştirilmiş bir mesaj deneyimi yaşayabilirler.

Viber’in diğer bir etkileyici özelliği ise diğer tüm çevrimiçi mesajlaşma platformlarının aksine, sadece konumunuzu ve belgelerinizi paylaşmanıza imkân sağlamakla yetinmeyip YouTube videoları, sosyal etkinlikler, web arama sonuçlarını ve çok farklı içerikleri paylaşmanıza olanak sağlamasıdır.

Viber’ın gelişmiş güvenlik özellikleri ile donatılmış olması birçok kullanıcı için Viber’ın ilk tercih olmasını sağlıyor. Viber’ın sahip olduğu uçtan uca şifreleme özelliği, başkalarının hesabınızı ele geçirmesini, yazdıklarınıza ve konuştuklarınıza ulaşmasını ve verilerinizi ulaşmasını ve diğer hassas bilgilerinizi hack’lemesini imkânsız hâle geliyor.

LINE

LINE en basit anlatımıyla anlık mesajlaşma ve VOIP görüşmeleri için kullanılan ücretsiz bir uygulamadır. LINE, 2011’de Japonya’yı vuran Tohoku depremi ve sonrasında oluşan tsunaminin ülkenin telekomünikasyon altyapısının büyük bir bölümünü tahrip edince insanlar yakınlarıyla iletişim kuramadılar. LINE bu iletişim sorununa ve oluşan felakete bir tepki olarak ortaya çıktı. INE bu iletişim sorununa ve oluşan felakete bir tepki olarak ortaya çıktı. Japonya’da ofisleri bulunan Güney Kore merkezli bir teknoloji şirketi olan NHN, insanların aileleri ve yakınlarıyla iletişim kurmalarını sağlamayı Japonya için bir yükümlülük olarak görüp bir acil müdahale sistemi olarak LINE’ı geliştirdi.

LINE mevcut servis yelpazesine daha fazla özellik ve platform ekledikçe büyüdü ve Güney Koreli kurucu şirketten ayrılarak Line Corporation’a dönüştü. Bu değişim LINE’ın büyümesine ciddi katkılar sağladı ve platform birkaç yıl içinde sadece iletişim uygulaması olarak kalmayıp Japonya’nın en büyük sosyal ağı haline geldi.

LINE da diğer çevrimiçi mesajlaşma uygulamalarında olduğu gibi telefonunuzun mobil veri bağlantısını kullanarak arkadaşlarınıza anlık mesaj iletmenizi sağlar. Aynı zamanda sorunsuz ve kesintisiz video görüşme ve sesli arama yapmak için doğru bir seçenektir. LINE ile dosya, resim, video ve sesli not paylaşmak da mümkündür. Uygulamanın belki de ayırt edici özelliği sohbetinizi renklendiren etiketlere ve emojilere odaklanmasıdır.

LINE’ın en çok kullanılan özelliklerinden biri de Facebook’taki zaman tüneli mantığında çalışan kişisel ileti duvarıdır.

LINE, filtreleme ve düzenleme seçeneklerinin de olduğu yerleşik bir kameraya da sahiptir.

LINE, diğer platformlardan farklı olarak kullanıcılarına anlık konumlarını baz alarak yakınlarındaki etkinliklerde ve mağazalarda kullanılabilecek kupon ve indirimler sunar.

BBM

BlackBerry Messenger’ın kısaltması olan BBM, anlık mesajlaşmanın yanı sıra sesli ve görüntülü görüşme özelliklerine sahip ve sadece BlackBerry marka cihazlara özel olarak geliştirilmiş mobil bir mesajlaşma programıdır. Özellikle güvenliğe önem veren tüketiciler uçtan uca şifrelemeden ötürü ücretli olan bu uygulamayı kullanmaya devem ediyorlar. BBM, bazı cihaz ve işletim sistemi uyuşmazlıklarından dolayı Google Play Store’da 5 üzerinden 3.2 puan almış olsa da hâlâ dünya çapında büyük bir hayran kitlesine sahip. BBM’nin uçtan uca şifreleme ile desteklenmiş kaliteli bir mesajlaşma, sesli ve görüntülü arama özelliği vardır.

Endonezya, 2016 yılında BBM’in hala kullanılmakta olduğu tek ülkeydi ve Android ekosistemindeki tüketicilerin % 87’den fazlası BBM kullanıyordu. 2019 itibariyle, BBM’in tüketici sürümü Google Play Store’un yanı sıra Apple Store’dan çekildi. Şu anda BBM’in tüketici sürümü sadece korsan sitelerde bulunabilir durumda. Ancak BBM’in kurumsal sürümü olan ve BlackBerry Limited tarafından yayınlanan Blackberry Enterprise erişilebilir durumdadır.

WeChat

WeChat, 2010 yılında Tencent Gunagzhou Araştırma ve Proje merkezinde bir proje olarak ortaya çıktı. Orijinal versiyonuna Weixin adı verildi ve Zhang Xiaolong tarafından geliştirildi. WeChat’in başarısının temel nedenlerinden biri, e-ticaretin gelişimini koşulsuz olarak desteklemeyi öngören 12. beş yıllık planının bir parçası olarak Çin hükümetinin sağladığı koşulsuz teşviklerdir.

Bu uygulama ilk kez 2011 yılında halkın kullanımına sunuldu ve hızlı bir şekilde popüler hale geldi. WeChat Çin’de zaten başarılıydı ve bunu hızlı bir şekilde uluslararası pazara da yansıtmayı başardı. WeChat’in 2019 yılında aktif kullanıcı sayısı 1 milyarı aştı. Böylece WeChat 1 milyar kullanıcı eşiğini aşan diğer ana rakipleri Facebook ve WhatsApp’ın ligine girmiş oldu ama WeChat’i rakiplerinden ayıran en belirgin özelliği hiçbirinin WeChat’ın sunduğu kadar hizmet sunmuyor olması.

Metin mesajı iletimi, baskonuş şeklinde sesli mesaj iletimi ve birden çok kullanıcıya aynı anda yayın mesajı iletimi gibi özelliklere sahip WeChat’ın çok yönlü iletişim uygulamalarından biri olduğunu söyleyebiliriz. Fotoğraf ve video paylaşımı, video görüşmesi, video konferans, video oyunları, belge paylaşımı gibi birçok özellik uygulamadan çıkmanıza gerek kalmadan aynı kullanıcı ara yüzü içinden yapılabiliyor.

WeChat ayrıca, telefonunuzun Bluetooth bağlantısını kullanarak yakındaki kişilerle iletişim kurmanıza izin verir. WeChat’in en güzel taraflarından biri de Facebook ve Tencent QQ gibi diğer sosyal ağ platformlarını entegre edebilmenizdir. WeChat ayrıca fotoğraflarınıza filtreler, başlıklar eklemenizi ve üzerinde karalamalar ve fırça ile boyamalar yapabilmenize imkân veren dahili bir kamera ile birlikte gelir. WeChat ayrıca farklı dillerde konuşan insanların daha rahat iletişim kurmalarını sağlamak için metni otomatik olarak istenilen dile çevirme kolaylığı sağlar.

Telegram

Telegram, Rusya kökenli ve bulut tabanlı bir anlık mesajlaşma uygulamasıdır ve ilk kez 2013 yılında Nikolai ve Pavel Durov tarafından geliştirilmiştir.

Durov kardeşlerin, Telegram’ı Rus hükümetinin etkisinden korumak için ellerinden geleni yaptığı ifade edilir ve hükümetten gelen herhangi bir veri talebini karşılamadıkları söylenir.

Kullanıcı sayısı söz konusu olduğunda, Telegram’ın hızlı bir şekilde popülerlik kazandığını ve kullanıcı sayısını hızla artmaya başladığını söylemek mümkün.

Telegram, Android, Apple, Windows, Mac ve Linux dâhil tüm platformlarda kullanılabilir. Hangi platformda olursa olsun, mesaj göndermek, resim ve video paylaşmak, etiket, sesli notları ve diğer her tür dosyayı iletmek Telegram ile mümkün. Telegram, istemci tarafı kodunu açık kaynaklı olarak sunar ancak sunucu tarafı kodu kapalı kaynak ve özel mülk statüsündedir.

Telegram’ın üst düzey güvenlik özellikleri sunmasının nedenlerinden biri tüm platformunun bulut tabanlı olmasıdır. Mesajlar ve diğer dosyalar bulutta iletilir ve bir sunucuda depolandığında uçtan uca şifrelenir.

Skype

Skype belki de en eski çevrimiçi iletişim platformlarından biridir. Başlangıçta sadece görüntülü görüşme amacıyla yola çıkıldı ancak diğer tüm temel özelliklerle birlikte kullanıma sunuldu. Bu da onun küresel anlamda başarılı bir uygulama ve marka yapmaya yetti. Skype, 2003 yılında İsveç ve Danimarka’dan iki geliştiricinin dev bir girişimi olarak başlatıldı. 2003’te Skype ilk kez kamuoyuna duyuruldu. Bu süre zarfında, Skype, eBay, Onet.pl, Comcast ve nihayet PayPal gibi birçok teknoloji dev tarafından gerek satın alınmış, gerek satılmış ve ortaklıklar kurulmuştur. Skype, 2011 yılında toplam 8,5 milyar ABD doları karşılığında Microsoft’a satıldı ve ona ait olmaya devam ediyor.

Skype’ın herhangi bir platformda en kolay kullanılan yazılımlardan biri olduğunu söylemek yanlış olmaz. Skype’ı bilgisayarınızda yani Windows, Mac ve Linux ekosistemlerinde, akıllı telefonlarda yani Android, IOS ve Windows’ta kullanabilirsiniz. Tabletlerde ve hatta Xbox One oyun konsolunda ve akıllı kol saatlerinde bile Skype kullanılabilir.

Skype’ın piyasaya çıktığı günlerde bilgisayarlar yerleşik kameralara ve mikrofonlara sahip değildi. O yüzden Skype kullanıcılarının sesli ve görüntülü görüşme yapmak için bir web kamerası ve mikrofon satın almaları gerekiyordu. Skype, piyasaya sunulduğundan beri temel hizmetler için ücretsiz ancak premium hizmetler için ücrete dayalı bir iş modeli uygulamaya koydu.

Skype, Microsoft tarafından satın alınınca bazı internet servis sağlayıcıları aşırı bant genişliği kullanımı ve güvenlikle ilgili endişeler gibi gerekçelerle Skype’ı engellemeye başladılar. Microsoft, bazı istihbarat birimlerine Skype üzerinden paylaşılan içeriği inceleme izni verince kullanıcılarının sayısında hızlı bir düşüşe yaşandı.

Imo

Imo, piyasada bulunan diğer birçok anlık mesajlaşma uygulaması gibi kısa mesajları, sesli ve görüntülü aramaları destekleyen bir iletişim uygulamasıdır. Imo, 2010 yılında eski bir Google çalışanı tarafından geliştirildi ve sonrasında genişleyen ekiple birlikte piyasaya sunuldu.

Imo, Google’ın en eski 10 çalışanının onu piyasaya sürmesinin ardından çok popüler oldu ve adeta para basmaya başladı. 2019 itibariyle Imo 500 milyondan fazla kullanıcıya ulaştı. Google Play Store’da genel değerlendirme notu 5 üzerinden 4.4 olan Imo değerlendirme yapan kullanıcıların % 93’ünden 5 yıldız almayı başardı.

Pazarlama ekiplerinin belirtildiği şekliyle Imo, mesaj, metin ve ifade olarak sıralanan üç farklı türde anlık mesajı destekler. Kullanıcılar mesajlarını iletmek için kişiselleştirilebilir etiketleri kullanabilir, sadece yazabilir veya sesli not gönderebilirler.

ImoZone, Imo’ya eklenen en yeni özelliklerden biridir. ImoZone ile, insanların katılması için ortak gruplar oluşturabilirsiniz. Bu gruplar benzer ilgi alanlarına, hobilere veya meslek gruplarına dâhil herkesin katılımına açıktır.

Snapchat

Snapchat, hepsi eski Stanford öğrencileri olan Evan Spiegel, Bobby Murphy ve Reggie Brown tarafından geliştirilip dünya çapında kullanılan bir multimedya mesajlaşma platformudur.

Snapchat, tamamen yeni olan anlık mesajlaşma yöntemi nedeniyle hızla popüler oldu. Snapchat hem onu kullananlara daha fazla mahremiyet veriyor hem de resimler üzerinde eğlenceli düzenlemelerle stres azaltıcı ve rahatlatıcı bir etki yapıyordu.

Snapchat’in yaptığı şey; kullanıcılara bir ya da iki kez göründükten sonra kaybolan mesajlar, resimler ve videolar ile insanlar etkileşime başladılar. Aslında Snapchat, daha sonra değerlendirilmekten korkmadan daha gerçek olmanızı ve gerçek sizi paylaşmanızı sağlar.

Snapchat’in önemli özelliklerinden bir diğeri de resim yazıları ya da filtreler kullanarak resimleri kişiselleştirmeye izin veren kamerasıdır. Bu filtreler, Snapchat’in popülerliğinin ardındaki nedenlerden biridir.

QQ

QQ, Tencent QQ adlı Çinli teknoloji devi tarafından geliştirilen ve piyasaya sürülen diğer ünlü bir Çinli anlık iletişim uygulamasıdır.

QQ uygulaması, kırmızı bir atkı giyinmiş göz kırpan sevimli bir pengueni logo olarak kullanır. QQ farklı bir platformdur ve sadece basit anlık mesajlaşmalardan çok daha fazlasını sunar. QQ, kullanıcılarının sesli ve görüntülü aramalar yoluyla birbiriyle bağlantı kurmasına imkân verir. QQ, Amerikan medyasının Facebook, Amazon, Netflix ve Google ile neredeyse istila ettiği internet dünyasında Çin’in özellikle kendi vatandaşlarına sunduğu güçlü bir alternatiftir.