Ünite 1: Spor Endüstrisi ve Ekonomisi

Yeni Yüzyılda Spor Ekonomisi

Spor endüstrisinin tanımlamasına geçmeden önce endüstri kavramının tanımlanması fayda sağlayacaktır. Endüstri kavramı iki temel ölçüt göz önüne alınarak tanımlanır ve bu ölçütler üründe ve ekonomik aktivitede benzerlik olarak ele alınır.

Belirli bir endüstri içerisinde üretim üniteleri temel bir üretim sürecini paylaşır ve üretim içerisinde benzer teknolojiler kullanılır. NAICS (Kuzey Amerika Endüstriyel Sınıflama Sistemi); benzer ürünler üretme ölçütüne göre endüstri kavramını, iyi tanımlanmış mal ve hizmetlerin ya da benzer biçimde üretilen mal ve hizmet gruplarının bir firma grubu tarafından üretilmesi olarak ifade etmektedir.

Spor endüstrisi, spor ile ilişkili mal ve hizmetlerinin bir işletme grubu tarafından üretilmesi olarak tanımlanabilir. Spor endüstrisi spor ile ilişkili geniş bir ürün ve tüketici bölümünü kapsamaktadır.

Spor tüketicisi ise; sportif faaliyetler, spor ile ilişkili serbest zaman etkinlikleri ve fitness ile direk ya da dolaylı ilişkisi bulunan mal ve hizmetleri tüketen birey ve işletmeler olarak tanımlanabilir.

Spor malları endüstrisi birçok farklı fakat ilişkili üründen meydana gelen endüstri tipine bir örnektir. Spor malları endüstrisi spor, fitness ve rekreasyon etkinliklerinde kullanılan mal, araç-gereç ve giysi olarak satılan tüm ürünleri kapsamaktadır.

Spor endüstrisi tüketicilerine spor, fitness ve spor ile ilişkili serbest zaman etkinlikleri ve bunlarla ilgili mal, hizmet, insan, yer ve düşünceler sunan pazarın ismidir. Spor endüstrisi en genel anlamı ile aşağıdaki özellikleri içermektedir. Spor endüstrisi; Aktif katılım ile ilgili ürün sunar.Pasif katılım ile ilgili ürün sunar. Spor ve fitness etkinlikleri için gerekli olan ya da ihtiyaç duyulan araçgereci sunar.Tutundurmayla ilişkili ticari eşyalar sunar.Sportif etkinliklerin yapılabileceği tesisleri sunar.Sportif ve rekreasyonel etkinliklerin devamı için gerekli olan hizmetleri sunar.

Rekreasyonel etkinlikler sunar.Spor organizasyonlarının yönetimini ve pazarlamasını içerir.Basım yayın şirketlerinin sunduğu özel spor dergileri ya da diğer etkinlerin sunulması.Profesyonel sporcuların finansal, hukuki ve tutundurmaya ilişkin işlerinin yerine getirilmesi için olanaklar sunulması.

Son yıllarda spor endüstrisi olarak tanımlanan sektörün faaliyet alanı daha da genişlemiş ve yarattığı katma değer ülkelerin GSMH rakamlarında azımsanmayacak boyutlara ulaşmıştır. (Tablo 1.1).

Spor Endüstrisinde Bölümlendirme

Yusof ve Shah (2008) spor endüstrisini; spor ürünleri üreten ve ana hedefi kâr elde etmek olan bir grup işletme organizasyonu olarak ifade etmektedir.

Spor ürünü, spor tüketicisinin istek ve ihtiyaçlarını tatmin etmeye yönelik olarak pazara sunulan ve değişime konu olan mal, hizmet, insan, yer, organizasyon, fikir ya da bunların karması olan herhangi bir şey olarak tanımlanabilir.

Spor endüstrisini üç-sektör modeli ile tanımlamaktadır. Bu modele göre spor endüstrisi; tüketicilerine spor, fitness, rekreasyon ya da boş zaman ile ilişkili etkinlik, mal, hizmet, insan, yer ya da düşünce sunan pazar olarak ele alınmaktadır.Bu bölümler:

Sportif performans bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmeler spor tüketicisine katılımsal ya da seyirsel bir ürün sunar.

Sportif üretim bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmelerin ürünleri sportif performansın niteliğini etkileme ya da üretme arzusu ya da ihtiyacı içindedir.

Sportif tutundurma bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan işletmeler spor ürünlerinin tutundurulmasında kullanılan ürünleri spor pazarına sunar.

Spor etkinliklerinin üretiminde çoğu zaman birçok farklı işletme ve organizasyon destekleyici görevler yüklenmektedir. Bu bakış açısı ile spor endüstrisinin merkezinde spor etkinlikleri yer almalı ve bu merkezin etrafında birçok mal ve hizmet bulunmalıdır. Spor etkinliklerinin bu yapısı spor endüstrisini eğlence endüstrisinin diğer tamamlayıcı parçalarından farklılaştırmaktadır.

Spor Endüstrisinin Ekonomik Boyutları

Özellikle spora pasif katılım sayısının fazlalığı, gazete ve dergilerde spor haberlerini okuyan okuyucu sayısının artması nedeniyle bir başka ürünün tanıtımı için de spor alanları tercih edilmeye başlanmıştır (Öztürk, 1998).

Son dönemde teknolojide ve televizyon yayıncılığındaki gelişmelerin ardından büyük spor organizasyonlarında televizyon haklarından elde edilen gelir de önemli ölçüde artmıştır. Spor organizasyon ve karşılaşmalarının milyarlarca kişiye ulaşması, spor endüstrisi içerisine aktarılan nakdi kaynakların da artmasına neden olmuştur. Örneğin; Olimpiyatlardan elde edilen gelirin büyük bölümünü televizyon yayın hakları oluşturmaktadır. Sporun izlenme büyüklüğünün arttığına dair en iyi örnekler büyük spor organizasyonlarıdır. 1994 yılı Kış Olimpiyatlarının 120, 1994 yılı Dünya Futbol Sampiyonasının 188, 1996 Yaz Olimpiyat Oyunlarının 214 Ülkede izlenmesi ve 1998 yılında Fransa’da yapılan Dünya Futbol Şampiyonasının 3.7 milyar kisiye ulaşması, spor organizasyonlarının ne kadar büyük kitlelere ulastığının bir göstergesidir. büyük spor organizasyonları gerek aktif gerek pasif katılımcı olarak çok büyük kitlelere ulaşmaktadır. Bu da spor endüstrisi dışında başka endüstri dallarında faaliyet gösteren şirketler için eşsiz fırsatlar sunmaktadır. Sporun bir ekonomi olarak büyümesini anlamanın bir yolu da spor endüstrisi içerisindeki istihdam oranlarını değerlendirmektir. AB ülkelerinde spor endüstrisi içerisindeki istihdam artışı 1990 ve 1998 yılları arasında yaklaşık %57 oranında artmıştır (Tablo 1.2).

Sporda sponsorluk faaliyetleri ve harcamaları yıllar itibariyle artmakta olup endüstrinin boyutlarının genişlemesine büyük katkılar sunmaktadır. Rakamsal olarak ele almak istersek; 2000 yılında sporda sponsorluk harcamalarının pazar toplamı 26.1 milyar $ iken, 2005 yılında bu rakam yaklaşık 42 milyar $ çıkmıştır. Spor endüstrisinin ne denli büyük boyutlara ulaştığını anlamanın bir diğer yolu da futbol pazarı gibi büyük spor pazarlarının ekonomik hacimlerini incelemektedir. Örneğin, sadece Avrupa’da futbol pazarının hacminin 16 milyar doların üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

Dünyanın birçok ülkesinde profesyonel futbol kulüpleri toplam gelirleri bakımından diğer alanlardaki şirketlerden daha fazla kazanan bir görünüme sahiptir. İsviçreli Deloitte şirketinin verilerine göre, dünyanın en fazla transfer harcaması yapan futbol kulübü olan Real Madrid, aynı zamanda 2008 yılında 351 milyon $ ile dünyanın en fazla gelir kazanan futbol kulübü olmuştur.

Spor Endüstrisinin bir Ekonomi Olarak Büyümesini Ve Gelişmesini Etkileyen Faktörler

Spor endüstrisinin büyümesini ve gelişmesini etkileyen faktörlerden bazıları aşağıdaki biçimde ele alınabilir.

1970’li yıllarda tüm dünyada tüketiciye sunulan spor, fitness ve serbest zaman etkinliklerinin hem çeşidinde hem de sayısında önemli artışlar meydana gelmiştir. Örneğin; 1970’li yılların sonunda müzik eşliğinde egzersiz yapmak olarak ifade edilen aerobik anlayışı gelişmeye başlamıştır. 2000’li yıllara geldiğimizde ise “sağlıklı yaşa” mottosunun yanında “eğlenirken spor yap” ve “heyecanı hisset” mottoları ile birlikte yeni ve farklı sporların spor tüketicisine sunulduğunu görmekteyiz.

Tüm dünyada, özellikle 2000’li yılların başlangıcından itibaren “iletişim devrimi” ismi verilen bir süreç yaşandığını söyleyebiliriz. Kitle iletişim araçlarının ve bu araçların kullandığı teknolojilerin gelişmesi spor yayıncılığında da yeni ufuklar açmıştır ve spor ile ilgili hemen hemen bütün dallarda spor yayıncılığı gelişim göstermiştir. Özellikle teknolojik, sosyal ve ekonomik değişimler bireylerin daha refah ve daha özgür bir yaşama doğru yönlendirmiştir. Bunun doğal sonucu olarak bireylerin serbest zamanlarında bir artış meydana gelmiş ve bu bireyler serbest zamanlarını değerlendirebilecekleri birçok farklı alana yönelmişlerdir.

Teknoloji, spor araç gereçleri, spor giyimi ve spor olanaklarını etkilemiştir. Spor etkinlikleri içerisinde, beslenmeden, sportif antrenmana kadar birçok farklı alan teknolojik gelişimlerden etkilenmiştir.

Spor yönetimi, pazarlaması ve ekonomisi alanında alt alanların ve eğitim olnaklarının artması, profesyonel destek hizmetlerinin oluşması ve en önemlisi sporun global bir meta haline gelmesi spor ekonomisinin boyutlarını genişletmiştir.