Ünite 2: Spor Endüstrisinde Talep ve Arz

Ekonomik Model

Spor endüstrisini ve bu endüstri içindeki talep ve arz yapısını doğru değerlendirebilmemiz için ekonominin ne olduğunu iyi kavramamız gerekir. Ekonomi “ sınırsız insan ihtiyaçlarının sınırlı kaynaklarla karşılanması ” şeklinde ifade edilmektedir. Mal ve hizmetlerin üretiminde kaynakların sınırlı olmasına karşın, insan ihtiyaçlarının ve isteklerinin sınırsız olması durumu, kişiyi tercih olgusu ile başbaşa bırakmaktadır.Kişinin alternatif tercihleri arasında karar vermesi esnasında beklenen fayda ile katlanılan maliyet arasında bir karşılaştırma yaptığı varsayımı rasyonel davranma olarak adlandırılır. İktisatta alternatif tercihler arasında karar vermede kullanılan bu varsayım spor ekonomisine konu olan mal ve hizmet tercihleri için de aynı şekilde geçerlidir.

İktisatçılar piyasada alınan üretim, tüketim ve diğer kararlar mekanizmalarını açıklarlarken, ekonomik modeller kullanırlar. Bu modeller ifade edilen ekonomik ilişkinin basitleştirilmesini sağlayarak konunun anlaşılması açısından da oldukça kullanışlıdır. Bu modellerde iki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi ortaya koymak ve bu değişkenlerdeki değişimlerinn birbirlerini nasıl etkilediğini tahmin etmek için kullanılırlar.

Mikroekonomi; Bireylerin davranışları, firma davranışları gibi ekonomik sistem içerisinde yer alan küçük birimlerin davranışlarını incelemektedir. Ancak makroekonomi ise bir bütün olarak ekonominin işleyişi ile ilgilenmektedir.

Her modelin bazı temel varsayımları vardır. Bu varsayımlar modele ilişkin diğer koşulları sabit tutarak modelde yer alan değişkenlerin belirli olan koşullar altında nasıl davrandığını ortaya koymak için oldukça elverişlidir. Model olarak günlük yaşantımızdan örnek vermemiz gerekirse, örneğin; bir şehrin karayollarını gösteren harita model olarak ifade edilebilir. Bu harita sayesinde gideceğimiz yol konusunda doğru tercihlerde bulunabiliriz. Ancak bu harita birçok açıdan gerçek durumu tam olarak yansıtmak konusunda yetersizdir. Bu haritayı kullanmak isteyen kişinin haritada belirtilen işaretlerin neleri temsil etttiği konusunda da bilgiye sahip olması gerekir. Ekonomik modellerin temel olarak kullanımının sizler tarafından öğrenilmesi, spor yönetici adaylarının ya da spor endüstrisine ilişkin herhangi bir pozisyonda görev alacak bir adayın, uygulamaya ilişkin bir karar almadan önce karara ilişkin bazı tahminlerin daha önce öngörülebilirliğini sağlamaktadır. Rasyonel Karar Alma ya da gerçekçi olunması konusunda, hareket noktası bu karara ilişkin katlanılan maliyet ve sağlanan faydadır. Karara ilişkin bütün tercihler fayda ve maliyetleri bir arada içerir.

Firma ve Firmanın Temel Teorisi

İktisatta üretim birimleri ve tüketim birimleri denildiğinde temel olarak hanehalkı, firmalar, devlet ve dış dünya yani ihracat ve ithalat birimleri anlaşılır. Ancak spor endüstrisi içinde en çok üretim faaliyeti işletmeler yani firmalar tarafından gerçekleştirildiği için özellikle firmaların temel amaçlarının neler olduğunun belirtilmesi gerekir.

Ekonomide en küçük üretim birimi olarak ifade edilen firmalar mal ve hizmet üretirler. Örneğin Nike, Reebok, Adidas gibi spor malzemeleri üretim sektöründe faaliyet gösteren firmalar üretimlerini direkt olarak piyasa koşullarında satışa sunarlar. Firma ya da işletme olarak faaliyette bulunan tüm ekonomik birimlerin motivasyonu kâr elde etmektir. Yani firmanın kısa dönemli amacı kâr maksimizasyonu ve firmanın uzun dönemli olarak üretim faaliyetleri içerisinde yer almasını sağlamaktır.

Firmalar uzun dönemli karar alırlarken bazı durumlarda aldıkları kararlar “uzun dönemli kâr” elde etme amacını sınırlandırmaktadır. Bu sınırlamalar içsel ve dışsal kısıtlamalardan kaynaklanabilir. Örneğin; tüm spor organizasyonlarında karşılaşılan temel kısıtlılıklardan biri, “ulaşılabilir kaynaklar üzerine” getirilen sınırlamalardır.

Bir başka kısıt örneği ise spor organizasyonları “devlet yasaları ya da düzenlemeleriyle çevresel sınırlandırmalara” tabi olabilir. Firma teorilerine ilişkin diğer bir sınırlılık ise “kamuoyunun izlenimine” ilişkindir. Birçok spor malzemesi üreten firma, üretim tesislerini gelişmekte olan ülkelerde kurmuşlardır. Bu ülkelerde yer alan ucuz işgücü bu durumu desteklemiştir. Firma sınırlılıklarına ilişkin bir diğer kısıt; “sınırlı teknoloji, karşılıklı yükümlülükler ve yönetim politikalarına” ilişkindir.

Talep ve Arz

Spor endüstrisi birçok mal ve hizmetin yer aldığı bir sektördür. Örneğin bir spor ayakkabısının fiyatlanması ya da iki profesyonel takımın performansına ilişkin biletlerin ne olacağı konusundaki kararda yardımcı bize yardımcı olan model serbest piyasa ekonomisinde arz- talep modelidir.

Spor ekonomisinde talep ve arzı belirleyen değişkenlerin neler olduğunu, talep edilen miktar ile talep miktarındaki değişimin ve arz edilen miktar ile arz miktarındaki değişimin neyi ifade ettiğini açıklamak gerekir.

Talep ve Talep Miktarı

Mal ve hizmetlerin tüketim cephesi talep yanını oluştururken, üretim cephesi ise arz yanını oluşturur.Ekonomi aslında sınırlı kaynaklar altında alternatif ihtiyaçları en iyi biçimde karşılama bilimi olarak tanımlanır. Örneğin; insanlar açsa, ister bir restaurantta, ister evde yemek ihtiyaçlarını giderecek besin maddeleri alırlar. Bu mal ve hizmetlerin satın alımında yani talebinde etkili olan en önemli faktör şüphesiz sözkonusu mal ya da hizmetin fiyatıdır. Ancak fiyat dışında bir mal ya da hizmetin talebini etkileyen fiyat dışında başka faktörler de vardır. Bunlar; Tüketicinin geliri, ilişkili malların fiyatları, bekleyişler, zevk ve tercihler’dir. Ceteris Paribus, tüketicilerin bir malı ya da hizmeti satın alma arzularının fiyattan başka değişkenlere de bağlı olduğunu ifade etmektedir. Tüketicinin gelirinin artması talebin artmasına azalması ise talebin azalmasına neden olur. İzlenen kamu politikaları ile vergi oranlarındaki değişme de gelir düzeyini etkileyeceğinden kamu kaynaklı uygulanan makroekonomik politikalar da talep üzerinde etkilidir. Gelir düzeyi ile talep edilen mal ya da hizmetler arasında da ilişki vardır. Gelir düzeyi arttkça talebi artan mal ya da hizmetlere “Normal Mal” denirken, gelir artarken talebi azalan mal ya da hizmetlere ise “Düşük ( Giffen Mal)” denir. Burada spor ekonomisine konu olan mal ve hizmetlerin gelirle olan talep ilişkisi genelde ekonomiye konu olan mal ve hizmetlerin “normal mal” olduğunu ortaya koymaktadır.

Arz ve Arz Miktarı

Dünyada spor endüstrisine ilişkin harcalamaları yaklaşık olarak yıllık 620 milyon dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu spora konu olan mal, hizmet ve perfromans üretim süreci içinde firmalar, devlet, klupler, federasyonlar, sporcular, spor ajansları, sponsorlar ve medya geniş yer tutmaktadır. Herhangi bir mal ya da hizmetin arzı diğer değişkenler sabitken, belli bir zaman diliminde piyasada üreticilerin değişik fiyat düzeylerinde satmaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarını ifade eder.Arzı etkileyen temel bağımsız değişkenlerden birisi üretim maliyetleri ya da girdi fiyatlarıdır.

Üretimde girdi maliyetlerinin yüksek olması özellikle firmaların kâr marjlarını azalttığı için firmalar üretim miktarlarını bu nedenle azaltacaklardır. Üretim ve girdi maliyetlerinde azalma ise aksine firmaların kâr marjlarını olumlu etkilediğinden üretim miktarları artacaktır. Spor endüstrisinde üretim ve girdi maliyetlerini azaltmak için tekelci rekabet piyasa koşullarının hâkim olduğu bu endüstride firmalar üretim için birim maliyetlerin düşük olduğu ülkeleri tercih ederler. Teknoloji düzeyinde meydana gelen değişiklikler arz miktarını doğrudan belirler. Beklentilerde arz miktarını etkiler.Bunların dışında vergiler, sübvansiyonlar ve endüstrideki firma sayısı arz miktarını etkiler. Devletin herhangi bir mal ya da hizmetin üretimine ilişkin olarak uygulamaya koyduğu vergi değişikliği üretim maliyetlerini etkileyecektir. Sübvansiyonlarda ilgili üretimin teşvik edilmesi anlamına geldiğinden, bu durumda arz miktarı artacaktır.

Piyasa Dengesi

Talep eğrisi farklı fiyat düzeylerinde tüketicilerin satın almak istedikleri mal ve hizmetleri göstermektedir. Arz eğrisi ise üreticilerin farklı fiyat düzeylerinde üretmek istedikleri mal ve hizmet miktarını göstermektedir. Piyasada bu arz edilen miktar ile talep edilen miktar karşılaştığında ne olur? Bu soruya verilecek cevap arz miktarının ya da talep miktarının güçlü olmasına bağlı olarak değişir. Arz ve talebi belli bir piyasa fiyatında eşitleyen güç piyasa gücüdür (Grafik 2.6).

Spor endüstrisi içinde talep edilen ve arz edilen temel mal ve hizmetleri sınıflandırabiliriz. Örneğin spor katılımcıları; sportif performans olarak tanımlanan gösterileri izlemek üzere talep edenler ve bu performansların organize edilmesi yani arz edilmesi, direkt bu performanslarda yer almak şeklinde sportif ürün talep edenler, spor olaylarının medya kanalıyla izleyenlere ulaştırılması ve spor-medya kesişiminde oluşan sportif mal ve hizmetlere olan arz ve talep.