Ünite 7: Spor Örgütlerinde Büyüme ve Kurumsallaşma

Spor Örgütlerini Büyümeye Yönelten Unsurlar

Günümüzde küreselleşmeyle birlikte iletişim ve bilişim teknolojilerinin hemen hemen tüm sektörlerde etkin şekilde kullanılıyor olması ve pazarlama anlayışı olarak da sosyal sorumluluk bilinciyle farkındalığı yüksek tüketicilere mal ve hizmet sunarken farklı ve çeşitli birçok yöntemin bir arada kullanılması, işletmeleri fonksiyonel ve ilişkisel olarak büyümeye yönlendirmektedir. Spor sektörünün günden güne büyüyen yapısı, tüm iletişim ve paylaşım kanallarıyla sporun evrensel olmasının yanında küresel bir olgu olması, bu sektörü oluşturan tüm elemanların da büyümeden nasibini aldığını göstermektedir. Aynı zamanda spor sektöründeki büyüme sporun; üretim, turizm, enerji, eğlence gibi diğer sektörlerle ilişkisini de artırmaktadır. İşletmeler genel olarak kuruluşlarında büyümeyi, Pazar payını, Pazar değerini ve finansman kaynaklarını artırma, yeni teknolojiler üretme ve kullanmayı amaçlamaktadır. Tüm işletmeler için faaliyet gösterdikleri sektör ya da sektörlerde başarılı olmak da bu sayılan amaçlar sayesinde gerçekleşmektedir. Büyüme işletmeye (Okka, 2006 );

• Giderleri minimize, kârları maksimize etmeyi,
• Pazar değerini maksimize etmeyi,
• Bazı varlıklara ve teknolojilere daha ucuza sahip olmayı,
• Hammadde kaynaklarını ya da aracı pazarlarını ele geçirmeyi,
• Ar-ge faaliyetlerini ekonomik ve etkin biçimde yürütmeyi,
• Uluslararası alanda faaliyet gösterebilmeyi,
• Faaliyet alanlarını ve ürünlerini çeşitlendirerek riski minimize etmeyi,
• Daha fazla vergi vererek ve sosyal sorumluluk projesi geliştirerek imajını güçlendirmeyi,
• Daha fazla büyüme ve güçlenme konusunda motivasyon sağlayarak dinamizmi artırmayı sağlayabilir.

Spor sektöründe günden güne artan gelişmeler, spor örgütlerini büyümeye yönlendiren temel unsurlardır. Bunların başlıcaları (Argan ve Katırcı, 2002 );

• Yeni ve farklı spor etkinliklerinin sayısal artışı,
• Kitle iletişim araçlarındaki artış,
• Bireylerin serbest zamanlarındaki artış,
• Çeşitli pazar bölümlerindeki spor ürünlerinin artışı,
• Teknolojinin gelişmesi,
• Pazarlama faaliyetlerinin artışı,
• Spor eğitiminin artması,
• Kârların artması,
• Spor yönetimi konusundaki gelişmeler,
• Sporun küreselleşmesidir.

Spor Hizmetlerinde Halka Arz

Hisse senetlerinin çok sayıda ve önceden bilinmeyen yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla satışının gerçekleşmesi olarak tanımlanan halka arz faaliyetiyle organize bir pazarda işlem görmenin sağladığı faydalar arasında likidite sağlama, yaygın tanıtım, vergi avantajının yanı sıra kurumsallaşma da belirtilmektedir. Halka açılan spor kulübü şirketlerinin modern yönetim tekniklerini uygulama ve kurumsallaşma süreçleri hızlanmaktadır (Devecioğlu ve Çoban, 2003). Spor sektöründeki temel faaliyet alanlarını sportif ürünler, sportif ekipmanlar, spor tesisleri ve spor organizasyonları olarak sıralarsak hâli hazırda şirket olarak faaliyet gösteren örgütlerin halka arz süreçleri diğer işletmelerle benzer şekildedir. Özellikle ülkemizde faaliyet gösteren spor kulüpleri, devletin de spor politikalarına paralel olarak halka sporu benimsetmek ve halkın sağlığını koruyucu önlemleri almak amacıyla dernek yapısında kurulurlar. Türkiye’de halka açılan spor kulüplerinin elde ettikleri gelirlerle, borçlarını büyük ölçüde azalttıkları, düzenli bir gelir kaynağı oluşturdukları ve kurumsallaşma yolunda profesyonel yönetim yapıları oluşturmaya başladıkları görülmektedir. Ayrıca halka açılma, giderleri karşılamak için, daha maliyetli olan finansman kaynaklarına göre düşük maliyetli oluşu nedeniyle tercih edilmektedir. Örneğin, Beşiktaş Spor Kulübü, gelir tablosunda tüm gelir ve giderlerini raporlayarak, sadece sportif başarıya odaklanmadan, sportif başarının sağlanamadığı dönemlerde de profesyonel bir şekilde yönetilmeye önem vermektedir. Bu yöntem kamunun aydınlatılması ve şirketin finansal yapısının korunması açısından en uygun olan yöntemdir. Oysa ki Galatasaray ve Fenerbahçe Spor Kulüpleri gelirlerini şirket içinde, futbol alım-satım bedelleri gibi giderlerini ise şirket dışında (kulübe ait) raporlamaktadır. Sonuç olarak, aslında en ideal yöntem olan Beşiktaş A.Ş.’nin uyguladığı gelir ve giderlerin birarada şirket içinde gösterilmesi sporcu ya da teknik personel için yapılacak ödemelerde değerlemenin önemini ön plana çıkarmaktadır. Dünyada spor kulüplerinin şirket yapısına geçiş aşamalarına bakıldığında; en çok bilinen İngiliz futbol kulüplerinin, yönetim açısından tek sorununun finansal güçlükler olmadığı belirtilmektedir.

Spor Örgütlerinde Kurumsallaşma ve Önemi

En genel tanımıyla kurum, “evlilik, aile, ortaklık, mülkiyet gibi köklü bir yapıyı içeren, genellikle devletle ilişkisi olan yapı veya birlik, müessese” şeklinde tanımlanmaktadır (www. tdk.gov.tr). Türkiye’de “kurumsallaşma” mevcut örgütleri; sürekliliği ön planda tutan, işlerin yürütülmesinde ve sorumlulukların belirlenmesinde kişisellikten uzaklaşmış örgütlere dönüştürmeye yönelik yönetsel çabalar olarak algılanmaktadır.

Kurumsallaşma ; Örgütlerin sürekliliğinin amaçlandığı, işlerin yürütülmesinde ve sorumlulukların belirlenmesinde gayri şahsi ilişkilerin benimsendiği, örgütün belirsizlik ortamında ne tür kararlar alıp uygulayacağıyla ilgili ilkelerin oluşturulduğu bir sistem içerisinde, etkinliğin ve verimliliğin sağlanmasına yönelik süreci ifade etmektedir (Ulukan, 2005).

Tarım, sanayi, hizmet vb. sektörlerdeki örgütlerde çıktı; ürün, performans göstergesi; kâr ya da bir buluş, varlıklar; entelektüel sermaye, know-how, şerefiye gibi değerler olurken, spor sektöründe bu unsurlar nispeten farklılaşmaktadır. Sporda çıktı sportif başarıdır. Sportif başarı içinse finansal güç, varlığın sürdürülmesinde gerekli kaynakları elde etmek için faaliyetlerin kârlılıkla sonuçlanması, örgüte bağlı ve uzmanlık sahibi çalışan/yönetici ve sporcuların varlığı gereklidir (Dağlı Ekmekçi, 2015). Spor endüstrisinin dünyada 1,6 trilyon dolar ile sağlık sektörü ve Hollywood sektöründen daha büyük olduğu belirtilmektedir. Sportif giyim, eğitim, bahis endüstrisi, spor turizmi başta olmak üzere birçok yan endüstrisi bulunan spor endüstrisinde, spor kulüplerinin sporcu transferi için yaptığı ödemelerin toplamı yılda 500 milyar doları bulmaktadır (http://www.cumhuriyet.com.tr). Bu sektörde maç biletlerine yıllık 52 milyar dolar harcandığı göz önüne alındığında spor kulüplerinin sektördeki önemi ortaya çıkmaktadır. Örgütlerin kurumsallaşma yolunda aşama aşama ilerleme kaydettikleri düşünüldüğünde bu aşamalar şöyle sıralanabilir.

• Örgütlerin ilk kuruluş yıllarında ortaya çıkan ancak zamanla sosyal değerlere, normlara uyum ve kurum kültürünün oluşmasıyla ön kurumsallaşmaya giden “kurumsal olmama”
• Kurum kültürü, ortak değerler ve kuralların henüz oluşmaya başladığı, kurumsallaşma unsurlarında önemli zayıflıkların olduğu “ön kurumsallaşma”
• Eyleme şekil veren kodların, kuralların ve değerlerin uygulamaya geçtiği “yarı kurumsallaşma”
• Biçimselleşme, şeffaflık, kurumsal sosyal sorumluluk gibi konularda “örgütün” ilerlemiş olduğu aşama
• Yazılı kurallar ve değerler sisteminden, profesyonelleşmeden, şeffaflıktan, hesap verilebilirlikten, kurumsal sosyal sorumluluktan ve örgütlerde değişiklik yapılması ve kararların alınmasında kişilerden bağımsız bir yapının bulunması aşaması yani, “tam kurumsallaşma”

Ülkemizde spor alanında kurumsallaşma sürecinin, rastgele yapılmaya çalışılması, sürecin tamamlanmasında büyük bir engel teşkil etmektedir. Çünkü kurumsallaşma sistematik ve sebep sonuç ilişkilerine dayalı bir yapılanmayı, kültürü ve yönetimi gerektirmektedir (Dağlı Ekmekçi, 2015).

Örgütlerin Kurumsallaşma Amaçları

• Meşrulaşma
• Tahmin Edilebilirlik Kazanma
• İstikrar Kazanma
• İşletme Kaynaklarını Artırma
• Uyumlu Olma

Sporun Örgütlenmesinde Kurumsallaşmanın Unsurları

• Biçimsel Faaliyet Yapısı
• Biçimsel organizasyon yapısı
• Profesyonelleşme
• Yetki Devri
• Kültürel Güç
• Kurumsal Çevreye Uyum
• Kurumsal Sosyal Sorumluluk
• Toplumsal Değer ve Normlara Uyum
• Şeffaflaşma ve Hesap Verebilirlik
• Biçimsel Yapıya Uyum

Spor Örgütlerinin İlişkisi Olduğu Kurumlar

Spor endüstrisi içinde spor federasyonları, kulüpler, ulusal ve uluslararası organizasyonlar, özel ligler ve daha birçok organizasyon bulunmaktadır (Forster, 2006). Spor örgütleri genel çevrede ise TBMM ve alt kurumları, valilikler ve alt kurumları, bankalar, sivil toplum kuruluşları, belediyeler, vakıf ve dernekler, üniversiteler ve bazı devlet kuruluşları ile ilişkilidir. Bu ilişkilerin boyutu ve niteliği değişkenlik gösterebilir. Spor örgütlerinin Türkiye’deki örgütlenme ve ilişki durumları diğer ülkelere göre farklılık göstermektedir. Yasal düzenlemeler ve ülke politikası nedeni ile farklı bir yapıda olan bu durum uluslararası arenada zaman zaman sorunlar yaratmaktadır. Futbol hariç diğer tüm federasyonların Spor Genel Müdürlüğü altında denetlemeye tabi olması ve bütçelerinin büyük çoğunluğunu devletten almaları aralarındaki ilişkinin de devlet kanunları ve yönergelerine göre olmasını gerektirmektedir. Kulüplerin dernekler yasasına bağlı tescilli gençlik ve spor kulübü olarak faaliyetlerini sürdürmesi nedeniyle; yasal olarak dernekler kanunuyla, idari olarak, 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü kanunuyla, ticari faaliyet olarak da federasyonların ve kulüp birliklerinin kurallarıyla ilişkili bir yapısı vardır. Kulüp sporcuları ve çalışanları açısından ise sözleşmeler ulusal ve uluslararası olmak üzere iki türde düzenlenmektedir. Şirket yapısında olan çok az kulüp ise Maliye Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Borsada işlem gören bazı kulüpler ise borsa kurallarına göre faaliyetlerini düzenlemektedir.